جابه‌جایی بزرگ در رده‌بندی برتر صادرات نفت
گروه انرژی|
یک سال پیش آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد که ایالات متحده تا سال 2024 صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی خود را به 9 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد و با پشت سر گذاشتن عربستان سعودی به بزرگ‌ترین صادرکننده مجموع نفت خام و فراورده‌های نفتی جهان تبدیل می‌شود. اما به نظر می‌رسد که طی یک سال اخیر تحولات جهانی به سمتی حرکت کرد که این پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی زودتر از موعد و در همین سال جاری تحقق یافته است. موسسه «میز» که به تجزیه و تحلیل داده‌های نفت و گاز خاورمیانه مشغول است، در گزارشی که روز جمعه منتشر کرد با مقایسه آمار صادرات مجموع نفت خام و فراورده‌های نفتی ایالات متحده امریکا و عربستان سعودی، خبر داد که در سال 2019 ایالات متحده توانسته است سلطه نفتی عربستان را شکسته و براین اساس به مقام نخست صادرکننده نفت و فراورده‌های نفتی جهان نایل شود. بر مبنای این گزارش سال 2018 میلادی مجموع صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی عربستان سعودی حدود 9 میلیون و 400 هزار بشکه در روز و ایالات متحده حدود 7 میلیون و600 هزار بشکه در روز بوده است. اما سال 2019، صادرات عربستان افتی چشمگیر را تجربه کرد و به حدود 8 میلیون و300 هزار بشکه در روز رسید، اما در امریکا مجموع صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی به رشد مستمر خود ادامه داد و با ثبت رقم 8 میلیون و 500 هزار بشکه در روز، به سلطه نفتی عربستان سعودی پایان داد.
امریکا به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت خام جهان که حدود 20 میلیون بشکه در روز نفت می‌سوزاند، در سال 2006 میلادی فقط 5 میلیون و 100 هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کرد. از سال 2008 میلادی به مدد آغاز انقلاب نفتی شیل در این کشور، تولید نفت خام امریکا روند صعودی گرفت و در سال 2010 معادل 5 میلیون و 400 هزار بشکه در روز، در سال 2012 معادل 6 میلیون و 400 هزار بشکه در روز و در سال 2014 معادل 8 میلیون و 700 هزار بشکه در روز نفت تولید کرد. این روند در سال‌های آتی با سرعت بالاتری ادامه یافت و ایالات متحده در سال 2018 توانست با ثبت رکورد تولید 10 میلیون و 880 هزار بشکه در روز عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان را از عربستان سعودی برباید. این کشور در حالی در پایان سال 2019 توانست تولید نفت خام خود را به رقم بی‌سابقه 13 میلیون و 400 هزار بشکه در روز برساند که این رشد تولید همچنان ادامه دارد.
اما ظاهرا هدف بعدی که امریکا برای در دست گرفتن افسار نفت جهان در پیش گرفته است، کاهش قدرت عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان است و هر چند که مصرف بالای نفت خام این کشور اجازه رقابت بر سر صادرات نفت خام با عربستان را نمی‌دهد، اما صادرات فراورده‌های نفتی تولیدی این کشور می‌تواند آن را جبران کند. بنابر گزارش “میس “ مجموع صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی امریکا در سال 2009 فقط 2 میلیون بشکه در روز بود، اما از همان سال‌ها روند صعودی صادرات این محصولات آغاز شد. سال 2010 حدود 2 میلیون و 300 هزار بشکه در روز، سال 2011 حدود 3 میلیون بشکه در روز، سال 2015 حدود 4 میلیون و 800 هزار بشکه در روز و سال 2018 حدود 7 میلیون و 600 هزار بشکه در روز مجموع صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی ایالات متحده بوده است. در همین سال 2018 عربستان سعودی حدود 9 میلیون و 400 هزار بشکه در روز نفت و فراورده‌های نفتی به نقاط مختلف جهان صادر کرد که یعنی امریکا برای پشت سر گذاشتن این کشور در حجم صادرات نیازمند افزودن یک میلیون و 800 هزار بشکه در روز بر صادرات نفتی خود بوده است.
اما سال 2019 به گونه دیگر رقم خورد و فشارهای قیمتی بازار نفت خام به سبب رشد تولید نفت شیل امریکا و افزایش مازاد عرضه در بازار، اعضای اوپک و متحدانش (شامب روسیه) را مجبور به اتخاذ سیاست کاهش تولید نفت کرد. عربستان سعودی که داعیه رهبری اوپک را دارد و به‌تبع آن نقش کنترل‌کنندگی بازار را به خود گرفته، ناچار شد بیش از توافق صورت گرفته در اوپک پلاس، تولید نفت خام خود را کاهش دهد. اما رشد تولید نفت و فراورده‌های نفتی امریکا با همان شتاب پیشین ادامه یافت و بدین‌ترتیب در حالی که مجموع صادرات نفت خام و فراورده‌های نفتی عربستان سعودی در سال 2019 به حدود 8 میلیون و 300 هزار بشکه در روز کاهش یافت، ایالات متحده توانست صادرات خود را به حدود 8 میلیون و 500 هزار بشکه در روز برساند و گوی رقابت بر سر کسب رتبه نخست صادرکنندگان نفت و فراورده را از عربستان سعودی برباید.
باید توجه داشت که جزییات آمار منتشر شده درباره مجموع صادرات نفت و فراورده‌های نفتی دو کشور مذکور نیز اهمیت دارد. در حالی که صادرات نفت خام امریکا در محدوده 3 میلیون و 500 هزار بشکه در روز تا 3 میلیون و 700 هزار بشکه در روز سیر کرده و بیشتر سهم صادرات نفتی این کشور به فراورده‌های نفتی مربوط است، وضعیت در عربستان سعودی برعکس است.
عربستان در سال 2019 به‌طور میانگین حدود 7 میلیون و 370 هزار بشکه در روز نفت خام صادر کرد و سهم فراورده‌های نفتی در سبد صادراتی سال 2019 این کشور تنها به یک میلیون بشکه در روز محدود می‌شود.
این رویدادها در جهت عرض اندام ایالات متحده به عنوان قدرتمندترین بازیگر در میان تولیدکنندگان نفتی را سازمان بین‌المللی انرژی در سال گذشته پیش‌بینی کرده بود. اما این پیش‌بینی‌ها برای نیمه دهه 2020 میلادی بودند و آمارهای ماه‌های نخستین سال 2020 از وضعیت صادرات نفتی امریکا نشان می‌دهد که این کشور بسیار سریع‌تر از انتظارات به سمت اخذ نقش بازیگر مسلط نفتی جهان پیش می‌رود.
