اولتیماتوم به کاسبان «کرونا»

تعادل| گروه صنعت |

«سه شنبه 6 اسفندماه 98؛ صف مشتریان برای خرید کالا طولانی‌تر از روزهای ماقبل بود.» برخی‌ها خانه‌های خود را به انبار تبدیل کرده‌اند و بازار را ملتهب نشان می‌دهند. برخی دلیل این رفتار مردم را نگرانی از شیوع «کرونا ویروس» عنوان کردند که شوک اول آن باعث افزایش مصرف و تقاضای کاذب در بازار شده و شوک دیگرش این است که به سوداگری در بازار دامن زده است. اما هجوم مردم به فروشگاه‌ها برای خرید کالا، دولتمردان را به واکنش واداشت. به‌طوری‌که سخنگوی دولت در نشست مشترک با متولیان وزارت صمت و تولیدکنندگان، با تاکید بر اینکه باید کنترل و نظارت را بالا برد، عنوان کرد که کاسبان کرونا و هراس مردم حتما به دام خواهند افتاد. از طرفی، متولیان وزارت صمت این اطمینان را به مردم دادند که موجودی انبارها دو برابر تقاضای مردم است و خرید بیش از نیاز به‌ ضرر آنها است. در این میان اما، دو اقدام دیگر در حوزه تولیدو واردات ازسوی مقامات بالادستی برای نظم بخشیدن به بازار کالاهای بهداشتی مورد نیاز دراین شرایط در دستور کار قرار گرفته است. در اقدام نخست، وزیر صمت، از صدور مجوز برای واردات ماسک‌های تنفسی خبر داده وگفته است: به بانک مرکزی ابلاغ شده که واردات ماسک در اولویت اول دریافت ارز قرار گیرد و در کنار آن مجوز موقت برای تغییر خطوط تولیدی برخی کارخانه‌ها نیز صادر شده است. در سوی دیگر، سخنگوی دولت هم عنوان کرده که ارز دولتی برای تولیدکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی در سال آینده نیز تخصیص خواهد یافت.

صاحبان فروشگاه‌های زنجیره‌ای سه‌شنبه 6 اسفندماه روز متفاوتی را سپری کردند. ازدحام مشتریان و صف‌های طولانی برای خرید کالا آنها را از همان ساعات اولیه صبح غافلگیر کرده بود. به‌طوری‌که به گفته برخی از فروشندگان «از صبح (سه شنبه 6 اسفندماه) صف مردم برای خرید کاهش نیافته و مدام در حال پرکردن قفسه‌ها هستند». اما چرا مردم به فروشگاه‌ها هجوم بردند و دلیل این رفت و آمد دایم مشتریان برای خرید چه چیزی بود؟ چه چیزی مردم را نگران و روانه فروشگاه‌های و هایپر استار و مگامال‌ها کرده بود؟  برخی اما علت این رفتار مردم را «نگرانی بابت شیوع کرونا» و شایعاتی از این دست که قرار است «تهران قرنطینه شود»، عنوان کردند. اما علت هر کدام از این موارد باشد؛ شاید توجیه‌کننده رفتار مردم برای خرید آن‌هم این‌گونه  نباشد. البته این برای نخستین‌بار نیست که مردم به فروشگاه‌ها هجوم می‌برند و در خریدن کردن از هم سبقت می‌گیرند. این نگرانی‌ها، باعث شد تا متولیان امر با تشریح اقداماتی که در دستور کار خود قرار داده‌اند، این اطمینان را به مردم بدهند که کالا به انداره نیاز و حتی بیش از مصرف وجود دارد‌. در همین حال، امیر خسرو فخریان رییس اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در واکنش به خرید بیش از اندازه و ذخیره‌سازی برخی از کالاها توسط مردم در اظهاراتی گفته بود: «مردم از ترس اینکه این کالاها در آینده موجود نباشد، میزان خرید خود را از حد نرمال افزایش داده‌اند؛ مردم نگران تأمین این محصولات نباشند؛ زیرا میزان تولید آنها در کشور بالا و انبارها مملو از کالاست و همچنان در دسترس همه خواهد بود.

    کالا به اندازه کافی هست

از سوی دیگر، متولیان وزارت صمت به بروز چنین وضعیتی در بازارها واکنش نشان دادند. به‌طوری‌که قائم مقام وزارت صمت با اشاره به وارد شدن تقاضای مضاعف مردم برای خرید کالاهای اساسی به بازار به‌دلیل نگرانی از ویروس «کرونا» عنوان کرده که بخشی از این نگرانی باعث هجوم مردم به فروشگاه‌ها برای خرید، بخشی از سرمایه و نقدینگی را حبس می‌کند و ممکن است برخی کالاها قابل نگهداری نباشد؛ زیرا بخشی از مایحتاج عمومی مردم، مواد غذایی و فاسدشدنی است و باید بدانند تاریخ مصرف آن می‌گذرد. حسین مدرس خیابانی افزود: مجموعه کالاهایی که برای برگزاری نمایشگاه‌های بهاره تدارک دیده شده بود به‌مرور در بازار توزیع می‌شود، این یک فضای هیجانی است که در هیچ ویروسی که در دنیا شیوع یافته، وجهه سیاسی غالب نبوده است. اما یکی از مقامات امریکایی از محل شیوع ویروس کرونا اعلام می‌کند که به‌دنبال توقف اقتصاد چین است، این نشان می‌دهد که بخشی از نگرانی مردم برای مقابله با این ویروس و کنترل و مدیریتی که باید در این حوزه صورت گیرد، کاملاً طبیعی است، ولی فشار رسانه‌های بیرونی و فضای مجازی، به این تلاطم و نگرانی دامن می‌زند.

مدرس خیابانی در عین حال این خبر را داد که به «اصناف، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، میادین میوه و تربار و واحدهای صنفی» ابلاغ کرده‌ایم که بدون محدودیت کالا توزیع کنند و وزیر صنعت نیز به شرکت بازرگانی دولتی و شرکت پشتیبانی امور دام دستور و ابلاغ شده که کالا را بدون محدودیت و به‌میزان تقاضای بازار، عرضه کنند. البته به این مقام مسوول در وزارتخانه، نگرانی مضاعفی نیز در این رابطه از سوی فضای مجازی به جامعه تزریق می‌شود که بخشی از آن جنبه سیاسی دارد. اما مردم بدانند که کالاهای اساسی به‌اندازه کافی ذخیره‌سازی شده و تدارک خوبی برای نمایشگاه‌های بهاره دیده شده بود که به‌دلیل تجمعات ناشی از آن، وزارت بهداشت اجرای آن را ملغی اعلام کرد. او همچنین تاکید کرد که مجموعه دولت نیز وزارت بهداشت را کمک می‌کند که بیماری را کنترل کند، ضمن اینکه مجموعه ستاد تنظیم بازار و وزارت صمت نیز همراهی کامل دارد و طرح‌های ویژه نظارتی ما نیز از اول اسفندماه کلید خورده که به هر حال مانور و گشت‌های نظارتی را هم با قدرت پیش خواهیم برد. او در اینجا این موضوع را نیز مورد اشاره قرار داد که به‌بهانه کرونا بخشی از کالاهای خاص خریداری می‌شود، این در حالی است که در مورد «لیموترش و سیر»، اگرچه به‌گفته معاون وزیر بهداشت خیلی تأثیری در پیشگیری از این بیماری ندارد، اما کالاها به‌اندازه کافی تدارک دیده شده است. او این نکته را نیز مطرح کرد که مردم باید نگران باشند که این کالاها تاریخ مصرف دارند، پس تقاضای خرید خود را به‌مرور وارد بازار سازند.

    رصد شبکه‌های توزیع

از سوی دیگر، عباس تابش معاون وزیر صمت نیز از آغاز رصد شبکه‌های توزیع کالا به ویژه بعد از هجوم مردم به فروشگاه‌ها برای خرید کالاهای اساسی خبر داد. به گفته او، کالاهایی که مشمول اعلام موجودی باشند، تحت نظارت هستند. به گفته او، طرح ویژه نظارت بر بازار ایام پایانی سال، نوروز و ماه مبارک رمضان به منظور رصد بازار و به ویژه مبارزه با احتکار و کم فروشی اقلام بهداشتی، صورت می‌گیرد و در قالب آن، ۵۰ خودروی متحدالشکل سازمان حمایت در سطح بازار و ۵۰ گشت ویژه سازمان تعزیرات در سطح شهر تهران همزمان با سراسر کشور، کار نظارت و رصد بازار را از تولید تا عرضه بر عهده خواهند داشت.

تابش افزود: روز دوشنبه در مکاتبه‌ای با سازمان غذا و دارو صورت گرفته که محوریت تنظیم بازار اقلام بهداشتی در این روزها، با سازمان غذا و دارو، با همه امکانات در خدمت سازمان غذا و دارو خواهیم بود؛ ضمن اینکه تولید شوینده‌ها و محصولات بهداشتی مورد نیاز نیز با هماهنگی‌های صورت گرفته با تولیدکنندگان به صورت شبانه روزی انجام می‌شود. او در عین حال تاکید کرد که مردم هم می‌توانند از طریق تلفن ۱۲۴، سامانه آپ و سامانه قیمت تخلفات را گزارش کنند؛ ضمن اینکه نگرانی نیز بابت وفور کالا وجود ندارد و کالاهای اساسی و ضروری، بیش از دو برابر نیاز کشور موجودی دارند.

اما همین خریدهای خارج از قاعده، قیمت‌ها را در بازار دچار نوسان کرده است. به‌طوری‌که رییس اتاق اصناف تهران با بیان اینکه کالا به اندازه کافی موجود است، اما می‌گوید که در برخی کالاها به‌رغم ذخایر کافی نوسان قیمت وجود دارد. قاسم نوده فراهانی می‌افزاید: اگرچه در ماه‌های اخیر زحمات بسیار زیادی برای تنظیم بازار شب عید کشیده شده اما چند مساله در حال بر هم زدن این بازار است. او یکی از عوامل برهم زدن این بازار، را « قیمت ارز و افزایش نرخ آن در روزهای اخیر» می‌داند و موضوع دوم از نگاه او، بازرسی‌های مختلفی است که امنیت بازار را به‌هم می‌زند. او در اینجا به ذکر یک نمونه می‌پردازد و می‌گوید: هم‌اکنون در سطح کشور با کمبود شکر مواجه هستیم؛ اما پیش از این اعلام شده بود که یک میلیون و 600 هزار تن شکر موجود است اما نمی‌دانم این شکر کجاست و اگر موجود است توزیع شود؟

    مجوز واردات برای برخی اقلام

از سوی دیگر، وزارت صمت در اقدامی، تصمیم به برگزاری یک نشست مشترک با تولیدکنندگان اقلام بهداشتی و درمانی از جمله ماسک و مواد ضد عفونی با حضور سخنگوی دولت پرداخت. وزیر صمت در این نشست بیان کرد: ذخیره کالاهای اساسی به اندازه کافی است، ظرفیت‌های تولیدی هم به اندازه کفایت و به صورت افزایشی است. براساس آمار اعلامی از سوی رضا رحمانی، در ۱۰ ماهه امسال ۲۰ درصد افزایش تولید انجام شده و در حوزه واردات نیز بیش از سال قبل وارادات صورت گرفته که مجموعه این اقدامات نشانگر این است ذخایر کالایی کشور مناسب است. او درباه شیوع «کرونا ویروس» و تمهیداتی که برای تنظیم بازار اقلام درمانی و بهداشتی مورد نیاز آن اندیشیده شده، افزود: فضا‌سازی درباره کروناویروس روی اقلام خاصی که در درمان آن مورد نیاز است اثر می‌گذارد، به عنوان مثال قیمت لیموترش افزایش یافت. به گفته رحمانی، این فضا‌سازی‌ها برای ایجاد تاثیرات منفی در بازار و ایجاد فرصت برای سودجویی توسط دشمنان است که به همین علت رصد مداوم و بیش از پیش بازار ضرورت دارد. وزیر صمت تاکید کرد که ذخایر کالاهای اساسی و استراتژیک در کشور کافی و حتی در مواردی بیش از نیاز مصرف است، مثلا شکر به اندازه کافی ذخیره داریم و هر قدر مردم نیاز دارند، باید عرضه شود. حتی گندم هم برای اطمینان بیشتر، واردات کرده‌ایم. او در ادامه با اشاره به اینکه ۷۰ واحد فعال تولید‌کننده مواد شوینده با ۲۵۰ هزار تن تولید و ۱۰۰ میلیون تن ظرفیت داریم، گفت: مردم مطمئن باشند که اقلام بهداشتی شوینده به حد کفایت هست و نگذاریم با فضاسازی بی‌مورد جو بازار کشور به هم بخورد. او گفت: تولید شوینده‌ها و ضدعفونی‌کننده‌ها را در همین یکی، دو هفته دو برابر کردیم، برخی کارخانه‌ها اعلام کرده‌اند که تولید شان سه شیفته شده است. رحمانی تاکید کرد که باید جلوی احتکار و امتنان از عرضه به خصوص در کالاهایی که مورد نیاز برای جلوگیری از کرونا ویروس است، گرفته شود. وزیر صمت در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به تلاش بانک مرکزی برای کاهش قیمت ارز برای عبور از این شرایط گفت: مجوز واردات برای برخی اقلام بهداشتی مثل ماسک را داده‌ایم و ارز مورد نیاز آن را در گروه یک کالایی برای تامین نیاز مردم قرار داده‌ایم.

    تداوم ارز یارانه‌ای برای تولید دارو

در همین حال، سخنگوی دولت نیز که در جلسه مشترک با تولیدکنندگان و وزیر صنعت، معدن و تجارت، حضور داشت در اظهاراتی بیان کرد: برای تامین اقلام مورد نیاز جهت مقابله با ویروس کرونا آمادگی لازم را داشته و مطمئن هستیم به همت وزارت صنعت و تکنولوژی‌هایی که در حوزه تولید در اختیار است، توان پاسخگویی به نیاز جامعه ایران و فراتر از آن نیز وجود دارد. سخنگوی دولت با تاکید بر اینکه ارز دولتی برای تولیدکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی در سال آینده نیز تخصیص خواهد یافت، گفت: کاسبان کرونا در دام خواهند افتاد. او مهم‌ترین داروی ضد کرونا را اعتماد داشتن دانست وگفت: اعتماد به نظام پزشکی و تولید است و آدم‌ها با کنش‌های شخصی، رفتارهای اقتصادی و خریدهای خود به این چرخه کمک می‌کنند. ربیعی همچنین با بیان اینکه اقدامات جدی و سختگیرانه خواهیم داشت، گفت: هدف اصلی ضمن همه اقدامات ایجاد آرامش در جامعه بوده که با آرامش و اعتماد به نظام بهداشتی و دولت می‌توانیم از این مرحله عبور کنیم. سخنگوی دولت همچنین با بیان اینکه شوک اول کرونا باعث افزایش مصرف و تقاضای کاذب در بازار شده است، نکته دیگر آن است که در حوزه سوداگری باید کنترل و نظارت را بالا برد؛ البته همه تولیدکنندگان اعلام آمادگی کردند تا بازار را کنترل کرده و تولیدات ایرانی که در این حوزه با استانداردهای بالا روانه بازار می‌شوند را تقویت کنیم. ربیعی با بیان اینکه طی روزهای آینده اشباع بازار را خواهیم داشت، گفت: در بسیاری از کالاها همچون محصولات ضدعفونی‌کننده به سمت اشباع بازار پیش خواهیم رفت؛ این در حالی است که مجوز ۲۴ ساعته نیز برای تغییر خط برخی تولیدکنندگان، صادر شده است. البته سخنگوی دولت با بیان اینکه زنجیره تولید نیز در برخی موارد دچار مشکل است، گفت: اما به هر حال تعهد داده شده است که افزایش قیمتی در ضدعفونی‌کننده‌ها و شوینده‌ها نخواهیم داشت و به مردم اطمینان خواهیم داد که هیچ‌گونه افزایش قیمتی در ماه‌های آینده نخواهیم داشت.

به گفته ربیعی، تولیدکنندگانی که مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین دستی را خارج از چارچوب می‌فروشند، حتما مورد بدترین برخوردهای قضایی قرار خواهند گرفت؛ ضمن اینکه کاسبان کرونا و هراس مردم حتما به دام خواهند افتاد. او همچنین با بیان اینکه ارز دولتی برای تولیدکنندگان دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۹۹ ادامه خواهد داشت، گفت: در سهمیه الکل تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی باید تجدیدنظر شود.