رونق بدیمن کسب‌وکارهای آنلاین
گروه دانش و فن
نگرانی از ویروس کرونا، مردم را به خانه ماندن تشویق کرده و اکنون اغلب افراد تا حد ممکن از حضور در مکان‌های عمومی، استفاده از ابزارهای حمل‌ونقل عمومی و مراجعه به مراکز خدماتی عمومی خودداری می‌کنند، اتفاقی که مطابق میل کسب‌وکارهایی که خود را در آستانه تعطیلی می‌بینند نیست. کسب‌وکارهای آنلاینی که در این چند ماه بحران‌هایی ازجمله قطعی اینترنت و حملات هکری را از سر گذرانده‌اند، اکنون با کاهش شدید فروش و مشتری روبه‌رو هستند، هرچند شیوع این ویروس درمقابل به برخی از کسب‌وکارهای آنلاین که امکان ارایه خدمات به‌صورت غیرحضوری فراهم می‌کنند، رونق داده است؛ رونقی که در این شرایط شاید حتی برای خود این کسب‌وکارها هم چندان خوشایند نباشد.
سال 98 برای ایرانی‌ها سرشار از اتفاقات عجیب بود، اتفاقاتی که بخشی از آنها در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات رخ داد؛ یکی از مهم‌ترین آنها قطعی 10 روزه اینترنت بود که پیش از این هرگز سابقه نداشت و البته تاثیرات منفی بسیاری بر کسب‌وکارهای اینترنتی و حتی مردم عادی وارد کرد و اما در روزهای پایانی سال، ویروس ناخوانده کروناست که نه تنها اقتصاد کشور را به کلی تحت تاثیر قرار داده، بلکه تاثیرات متفاوتی هم بر کسب‌وکارهای آنلاین گذاشته است.
ویروس کرونا البته پیش از اینکه خود را در ایران نشان دهد، در بسیاری از کشورها تاثیر خود را گذاشته بود. آغاز ابتلای افراد به این ویروس در آخرین ماه سال 2019 از ووهان چین اتفاق افتاد و اکنون در کمتر از سه ماه، 40 کشور را درگیر کرده و منجربه ابتلای بیش از 82 هزار نفر شده است. تاثیر این ویروس در اقتصاد جهان منجربه کاهش رشد سهام‌های بورسی شده و صنعت فناوری هم از این ضربه مصون نمانده؛ از تعطیل شدن بسیاری از فروشگاه‌ها و تولیدکنندگان لوازم الکترونیکی در چین که با ادامه این شرایط، کمبود عرضه را وعده می‌دهد تا تعطیلی بزرگ‌ترین نمایشگاه جهانی موبایل و خساراتی که تاکنون به شرکت‌ها وارد شده است.
در حالی که اولین روز اسفند، اولین فوت‌شده بر اثر کرونا در کشور به‌صورت رسمی اعلام شد، اکنون با گذشت 10 روز، این آمار به سرعت در حال افزایش است و طبق آمار رسمی منتشرشده، نزدیک به 400 مبتلا و بیش از 30 بیمار فوت‌شده بر جا مانده؛ اما در حالی که با گذری در شهرها، متوجه تفاوت خیابان‌ها و کوچه‌ها با تمامی روزهای سال خواهید شد، ماه اسفند که با نزدیک شدن به عید همواره یکی از شلوغ‌ترین اوقات سال است و جنب‌وجوش در سطح کشور جریان دارد، به یکی از خلوت‌ترین ماه‌ها بدل شده و علت آن، انتقال آسان کووید19 است. کووید19 اگرچه طبق آمار و به گفته متخصصان، کشندگی هم‌گروه‌های خانواده کرونا را ندارد، اما به‌آسانی برقراری تماس فیزیکی منتقل می‌شود. به همین دلیل در حالی که مدارس و دانشگاه‌ها و اغلب مراکز آموزشی، ورزشی و تفریحی هفته گذشته تعطیل بودند و این تعطیلی در بسیاری از این اماکن تمدید شده است، افراد خانه ماندن را به گشت‌و‌گذار ترجیح داده‌اند. در این میان استفاده از ابزارهای اینترنتی افزایش یافته و اگرچه بسیاری از کسب‌وکارها شرایط بحرانی را طی می‌کنند، اما در مقابل برخی از شرکت‌های آنلاین، با افزایش مخاطب روبه‌رو شدند.
از طرفی اگرچه مراکز آموزشی در تعطیلی به سر می‌برند و در بهترین حالت به‌صورت آنلاین به آموزش مشغول هستند، مکان‌های اداری به یکی از نقاط استرس‌زا تبدیل شده است. البته کسب‌وکارهایی که توان استفاده از دورکاری را داشتند، از این امکان بهره بردند تا حضور کارمندان در تجمعات و مکان‌های غیرضروری هرچه بیشتر کاهش یابد. در دورکاری، کارکنان می‌توانند وظایفی که به آنها محول شده را بدون حضور فیزیکی در محل کار و سازمان خود و با رعایت ضوابط انجام دهند. البته این امکان برای تمامی مشاغل وجود ندارد ولی در شرایطی که در تراکم جمعیت احتمال شیوع این ویروس بیشتر است، همین‌که برای دوره‌ای کوتاه هم کارمندان بتوانند به‌صورت حداقلی در محل کار خود حاضر شده و تراکم جمعیت را کاهش دهند، می‌تواند در ممانعت از گسترش کرونا موثر باشد. همین حالا در بسیاری از شرکت‌های اینترنتی یا اپراتورها اعلام شده که وظایف کارمندان خود را به‌صورت دورکاری به آنها محول کردند. هرچند شرکت‌های فناوری در راه تبدیل شدن فرآیند کاری‌شان به یک فرآیند دورکاری دستشان بازتر است و می‌توانند با استفاده از زیرساخت‌هایی که دارند و استفاده از ماهیت فناوری، راحت‌تر به این کار اقدام کنند و برای استارت‌آپ‌ها که از این ابزار استفاده می‌کنند و قبلا تجربه‌اش را داشتند، هم شرایط راحت‌تر است، اما شرکت‌ها و ادارات سنتی برای مقابله با این چالش کار سخت‌تری دارند. البته که در همین شرکت‌ها هم مشکلاتی برای فراهم کردن امکان دورکاری برای کارکنان وجود دارد، چراکه فرهنگ دورکاری چندان در کشور جا نیفتاده است. تأثیرات شیوع کرونا بر کسب‌وکارهای آنلاین متفاوت است اما بیشتر این کسب‌وکارها کاهش شدید فروش و مشتری را شاهد بوده‌اند. کسب‌وکارهای سنتی که در حال مهاجرت به مدرنیته و استفاده از اینترنت هستند، از حمل‌ونقل، آموزش، تهیه غذا، امور تفریحی، فرهنگی و گردشگری به انحاء مختلف تحت تأثیر قرار گرفتند. خرید و فروش بلیت‌های مسافرتی چه در سفرهای داخلی و چه به کشورهای خارجی حداقلی شده است. در حالی که استفاده از حمل‌ونقل عمومی از جمله مترو، اتوبوس و تاکسی بسیار کاهش یافته و افراد تمایل دارند از وسایل شخصی خود استفاده کنند، تاکسی‌های آنلاین هم به‌دلیل کاهش حضور افراد در مکان‌های عمومی با کاهش مشتری روبه‌رو شدند. رستوران‌ها یکی از بی‌مشتری‌ترین زمان‌های خود را سپری می‌کنند، زیرا افراد ترجیح می‌دهند به جای مراجعه به رستوران‌ها و حتی سفارش آنلاین غذا، خودشان به پخت‌و‌پز اقدام کنند و درمقابل این موضوع منجربه افزایش سفارش آنلاین محصولات سوپرمارکتی شده است.
هرچند فروشگاه‌های آنلاین انتظار افزایش فروش برای ماه انتهایی سال را داشتند، اما هرگز تصور نمی‌کردند که سفارش‌های آنها تا این اندازه افزایش یابد. موسوی، مدیر روابط عمومی یکی از فروشگاه‌های آنلاین به زومیت گفته است که به عوامل مختلف ازجمله پایان سال، افزایش قیمت دلار و شیوع کرونا، تمام بخش‌های کالایی افزایش سفارش را تجربه کرده‌اند اما این افزایش در بخش اقلام بهداشتی و ضروری، مواد غذایی و سوپرمارکتی بیشتر و دو تا سه برابر، یا به‌عبارتی، ۱۵۰ درصد (در شرایط معمولی در اسفندماه ۱۰۰ درصد افزایش سفارش‌ها رخ می‌دهد) بوده است. او گفته: «نسبت به اسفندماه سال پیش هم‌اکنون ۵۰ درصد افزایش را تجربه می‌کنیم. نیاز مردم به خرید آنلاین افزایش چشمگیری پیدا کرده چراکه خرید آنلاین اکنون تنها یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است.»
همچنین مقایسه تعداد تراکنش‌های آنلاین هفته آخر بهمن با هفته اول اسفند نیز نشان از افزایش
۱۴ درصدی دارد. این افزایش عموما در فروشگاه‌های اینترنتی محصولات تندمصرف، آرایشی و بهداشتی و دسته سرگرمی‌ها بوده‌اند. رستمی، مدیر یکی از درگاه‌های پرداخت الکترونیکی به زومیت گفته که کاهش ۳۰ درصدی تراکنش‌ها پس از اجرایی‌شدن رمز پویا، اکنون کاملا برگشته و علاوه‌بر آن رشد فزاینده‌ای درحال رخ دادن است؛ البته وی می‌گوید که هنوز نمی‌توان به‌طور کاملا دقیق ادعا کرد که این میزان تراکنش به‌دلیل ریزشی است که قبل از اجرای رمز پویا اتفاق افتاده و در حال بازگشت است یا به‌دلیل میل به خرید اینترنتی در زمان شیوع کرونا در کشور. به‌لحاظ حجم مبلغی تراکنش‌ها حدود
19 درصد رشد را به نسبت هفته قبل تجربه کرده‌اند. تراکنش پایانه‌های فروش رشد تصاعدی داشته که طبق انتظار، بیشترین آنها مربوط به پایانه‌های فروش در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوزام بهداشتی بوده است.»
