سرایت بحران بیماری به بازارهای جهانی

گروه بورس|محمد امین خدابخش|

اتمام معاملات در روز گذشته با پایان یکی از بدترین هفته‌ها در تاریخ بازارهای جهانی همراه بود. در خلال هفته‌ای که گذشت بسیاری از بازارهای مالی در سرتاسر جهان، تحت تاثیر شیوع کرونا، افتی چشمگیر را شاهد بودند و فشار فروش در آنها به حدی سنگین بود که در بازارهایی نظیر سهام افت قیمت‌ها با بحران مالی سال 1987 مقایسه شد. تعبیراتی از این دست سبب شد تا تقریبا در تمامی روزهای هفته اخیر فضایی مملو از وحشت در تمامی بازارها را شاهد باشیم.

اگر بخواهیم نگاهی جدی به تحولات یک هفته اخیر داشته باشیم، بدون شک آنچه بحران بازارهای مالی در طول این دوره زمانی را از تمامی بحران‌های معاصر متمایز می‌کند، تاثیر‌پذیری آن از یک امر غیرانسانی است. در حالی که تمامی بحران‌های یک قرن اخیر نظیر آنچه در سال 2008 یا 1929 (رکود بزرگ) رخ داد تمام متاثر از تبعات تصمیمات انسانی در حوزه‌هایی نظیر صنعت بوده‌اند، سال جاری میلادی در حالی آغاز شده که مهم‌ترین عامل بحران زا در آن نه یک اختلاف سیاسی یا ناکارآمدی اقتصادی بلکه ویروسی کوچک‌تر از یک نوک سوزن است که به دلیل آشنایی اندک با آن بسیاری را به وحشت انداخته است.

همین امر سبب شده تا به نظر برخی کارشناسان تمامی محرک‌های پولی در دست اعمال به جای آنکه نقش درمان را برای عرضه‌ و تقاضا ایفا کنند عملا در قامت مُسکن برای این بازارها ظاهر شوند. فروضی از این دست زمانی بیشتر تقویت می‌شوند که دریابیم میزان ابتلا به بیماری در جهان حالا از دید سازمان بهداشت جهانی به مرحله همه‌گیری وارد شده و تمامی تخمین‌ها از زمان دقیق رهایی از آن محدود به عوامل شناخته شده و منوط به صحت محاسبه در چارچوب احتمال است. به هر روی این قضیه به هر شکل که پیش برود، می‌توان رفتار سرمایه‌گذاران را منطقی دانست، چراکه خروج از موقعیتی که معلوم نیست تا کی ادامه خواهد داشت، امری طبیعی است و برای حفظ سرمایه از گزند زیان کاملا منطقی به نظر می‌رسد.

   وحشت از زیان یا احساس خطر؟

طی روزهای گذشته افزایش میزان ابتلا به ویروس کرونا یا آنچه جوامع علمی آن را «کووید19» می‌نامد، وارد مرحله جدیدی شد. در حالی که رییس‌جمهور امریکا تا چندی قبل تاثیر آن را برای ایالات متحده و اقتصاد آن جدی ارزیابی نمی‌کرد، در شامگاه روز پنجشنبه اعلام شد که 40 ایالت از 50 ایالت امریکا تاکنون موارد قطعی از ابتلا به این ویروس را به ثبت رسانده‌اند. همین امر سبب شد تا وحشت در میان سرمایه‌گذاران بیشتر شود و اغلب نمادهای مورد معامله وال استریت افتی جدی را شاهد باشند. به دنبال این امر شاخص صنعتی داوجونز به میزان 10 درصد افت کرد و ریزش در حدود 2 هزار و 300 واحد را به ثبت رساند. سایر شاخص‌های وال‌استریت نیز در این روز عملکرد متفاوتی نداشتند و ریزش 9.51 و 9.43 درصدی نماگرهای « S&P500 » و «نزدک» سبب شد تا کارشناسان بازار سهام در نیویورک حاصل خرید و فروش‌های روز پنج شنبه را با آنچه در سال 1987 افتاده بود مقایسه کنند. لازم به ذکر است که در آن سال شاخص «داو» به میزان 22 درصد در یک روز افت کرد و آنچه در روز یاد شده رخ داد بدترین ریزش پس از سقوط سال 1987 است.

رویداد رخ داده در روز پنجشنبه هفته گذشته تنها محدود به بازارهای مالی ایالات متحده نبود. در اروپا نیز بازارها مشابه آنچه در امریکا رخ داد را رقم زدند و برای مثال شاخص پان اروپایی EURO STOXX600 نیز که تغییرات سبدی 600 تایی از نمادهای مهم اتحادیه اروپا را در بر می‌گیرد نیز در حدود 12 درصد افت کرد. نماگرهای مهمی نظیر «کک»، «فوتسی100» و «دکس40» نیز همگی افتی بیش از 10 درصد را به ثبت رساندند. با این حال در آسیا حتی حمایت‌های دولتی نیز نتوانست تاثیر ملموسی بر بدبینی سرمایه‌گذاران داشته باشد.

به نظر می‌رسد که اگرچه تبعات تجاری شیوع کرونا در بازارهای مالی و مدت زمان درازای آن مشخص نیست، اما آنچه که بسیاری از سرمایه‌گذاران را طی روزهای اخیر ترسانده دلایل بنیادی دارد. برای مثال مشخص نیست که تا چه مدت ممکن است رویه‌های عادی صادرات و واردات در میان کشورها مختل شود یا زنجیره عرضه و تقاضا به خصوص برای کالاهای واسطه‌ای به چه شکلی به حیات خود ادامه خواهد داد. به هر روی بنا بر گفته بسیاری «سرمایه ترسو است.» و ممکن است در روزهای پیش رو نیز به‌رغم آنکه مشوق‌های گوناگونی برای بازارها در نظر گرفته می‌شود، باز هم شاهد روزهایی با افت جدی در قیمت‌ها باشیم.

آنچه در روز پنجشنبه رخ داد بسیاری از بانک‌های مرکزی را در سراسر اروپا به اعمال بسته‌های حمایتی برای اقتصادها وا داشت و سیاست‌گذاران امریکایی را نیز مجاب کرد که با هم بر سر ارایه بسته‌های حمایتی به گفت‌وگو بنشینند. همین امر سبب شد تا هفته گذشته در حالی خاتمه یابد که بسیاری از بازارهای اروپایی و امریکایی بتوانند بخش مهمی از افت روز پنجشنبه را جبران کنند.

بر این اساس کارنامه هفتگی بازارهای جهانی در حالی بسته شد که در روز گذشته بسته‌های تشویقی در سراسر اروپا به رشد حدودا 5 درصدی نماگرهای «کک»، «فوتسی100» و «دکس40» منجر شد و توانست بیش از نیمی از افت EURO STOXX600 در روز پنجشنبه را نیز ترمیم کند. با این حال ضعف در رشد قیمت‌ها نشان از آن داشت که اگرچه بسیاری با خوشبینی به حمایت‌های اعمال شده حاضر به خرید مجدد سهام شده‌اند اما بیشتر سرمایه‌گذاران همچنان علاقه‌ای به اعتماد به خبرهای خوش ندارند.

   بیت‌کوین، مرغ عزا و عروسی

از میان تمامی بازارهای مالی که بگذریم. یک بازار بدون شک هفته اخیر را بدتر از سایرین به اتمام رساند. بازار رمز ارزها یا ارزهای دیجیتالی که میزبان معاملات دارایی‌های همچون «بیت‌کوین» و «اتریوم» است، در روز پنجشنبه با تاثیر‌پذیری از بازارهای بدهی و سهام ریزشی دور از انتظار را ثبت کرد. در این روز بیت کوین به عنوان ارز پیش‌روی این بازار که بیشترین سهم از ارز آن را نیز دارد، 48 درصد از ارزش خود را از دست داد و از محدوده 8 هزار دلاری تنها در چند ساعت به حدود 4 هزار دلار رسید. سایر ارزهای این بازار نیز عملکردی بی‌شباهت به بیت کوین نداشتند و در روز یاد شده افت ارزش دور از انتظاری را تجربه کردند.

افت این رمز ارزها در حالی اتفاق می‌افت که این دارایی‌ها به‌رغم رشد قابل توجهی که در برخی از روزهای عادی سال دارند، به قانون‌گذاری و ریسک‌های حقوقی پیرامون آن بسیار حساس هستند. بر این اساس ریزش‌هایی از این دست در حالی اتفاق می‌افتد که بسیاری از آینده پژوهان و طرفداران بیت کوین تا همین چند ماه قبل از آمادگی این دارایی برای صعود تا سطح 100 هزار دلار خبر می‎دادند؛ آمادگی که اگر چه در بازار پرنوسان رمز ارزها بعید نیست اما در حال حاضر بیشتر به رویا می‎‌ماند تا سخنی برآمده از تحلیل‌های منطقی.

   نگاهی به بازار فلزات

بازار فلزات گرانبها در روزهای اخیر تحولاتی دور از انتظار را شاهد بود. طی یک هفته اخیر افت قیمت‌ها در بازار دارایی‌هایی نظیر اوراق و سهام بسیاری را بر آن داشت تا فرار سرمایه خود به سمت بازار فلزات گرانبها به رشد قیمت دارایی‌هایی نظیر طلا و نقره دامن بزنند. با این حال شدت گرفتن ریزش قیمت‌ها در روز پنجشنبه به بازار این فلزات که به‌طور سنتی حافظ ارزش سرمایه‌ها هستند، نیز آسیب وارد کرد و میل به نقد کردن دارایی‌ها سبب شد تا قیمت اونس طلا که تا هزار و 700 دلار نیز افزایش یافته بود، تا هزار و 570 دلار افت کند.

اگر بخواهیم تصویری دقیق از بازار فلزات گرانبها ارایه کنیم، بدون شک مهم‌ترین نکته دارایی‌های یاد شده افت قیمت آنها به هنگام ترس بازارها و عدم تاثیرپذیری آنها از خوشبینی به حمایت‌هایی است که قیمت دارایی‌هایی مانند سهام را دوباره به محدوده سبز معاملات بازگرداند. بر این اساس معاملات هفته اخیر در حالی خاتمه یافت که طلا و نقره به ترتیب با 1 و 4.2 درصد کاهش نسبت به روز گذشته، معامله می‌شدند.

در بازار فلزات رنگین نیز قیمت هر تن مس، روی، سرب و آلومینیوم تحت تاثیر سیاست‌های حمایتی با اندکی افزایش رو به رو شد. به‌طوریکه مس با قیمت 5 هزار و 526، روی هزار و 959 دلار و سرب و آلومینیوم نیز به ترتیب هزار و 763 و هزار و 678دلار معامله می‌شدند.

   نگاهی به معاملات انرژی

در بازار جهانی کالاهایی نظیر نفت و گاز نیز پس از آنکه عدم توافق میان عربستان سعودی و روسیه به عنوان دو تولیدکننده اصلی نفت به سقوط قیمت طلای سیاه انجامید، روند قیمت‌ها نزولی ماند. با این حال امیدواری به حمایت از قیمت‌ها در روز گذشته سبب شد تا بهای این محصولات نیز در روز گذشته بر روی تابلوهای معاملاتی اندکی سبز شود. بر این اساس روز گذشته در حالی خاتمه یافت که نفت برنت دریای شمال به ازای هر بشکه 34 دلار، نفت وست تگزاش 32 دلار و 39 سنت قیمت داشت. هر متر مکعب گاز طبیعی نیز با قیمت 1.9 دلار معامله می‌شد.