فراز و نشیب یک سال پرتنش
سال 98 را شاید بتوان یکی از سال‌های پرماجرای دهه اخیر دانست. سالی که از نخستین روزهای آغازش با سیل و خرابی‌های آن شروع شد و روزهای آخرش هم به شیوع کرونا و اخبار آن می‌گذرد تا شکی در پرفراز و نشیبی امسال باقی نماند، فراز و نشیبی که البته بیشتر تلخ و سخت بود و 98 را نفس‌گیر و پر حادثه کرد. از استعفای یک وزیر تا سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، اعتراف شهردار اسبق تهران به قتل همسر خود تا سیل‌های پی‌درپی که زیرساخت‌های حداقلی برخی استان‌های کشور را با خود برد. با این حال در آخرین روزهای باقی‌مانده از این سال مروری بر مهم‌ترین اخبار اجتماعی آن خالی از فایده نیست تا یادآوری شود بر آنکه چه اتفاقات و چه اخباری پشت سر گذاشته شد.
از آسیب سیل به مدارس
تا رویای خداحافظی با مدارس خشتی
اگر به نظر می‌رسد حوزه آموزش و پرورش، حوزه‌ای بدون اتفاق و رویدادی خاص است اما در سال 98 این حوزه به ظاهر ساکت هم خالی از اتفاق نبود. شاید بتوان مهم‌ترین آن را استعفای محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش دانست و بعد از آن هم چندین ماه بلاتکلیفی این وزارتخانه در غیاب وزیر. 18 خرداد 98 در نهایت بعد از چند روز تایید و تکذیب خبر استعفای وزیر تایید شد استعفایی که خیلی زود با موافقت رییس‌جمهور رو به رو شد و دفتر سخنگوی دولت هم علت را کاندیداتوری برای انتخابات مجلس عنوان کرد اما بعد از آن مشخص شد بطحایی نه برای شرکت در انتخابات مجلس بلکه به دلیل ناتوانی در پاسخگویی به مطالبات فرهنگیان و حل معضلات متعدد این وزارتخانه استعفا را ترجیح داد.
علاوه بر خبر استعفای وزیر، آسیب سیل در فروردین 98 به مدارس کشور را نمی‌توان نادیده گرفت آن هم در شرایطی که کمبود مدرسه و همچنین ایمن نبودن آنها یکی از معضلات حل نشده آموزش و پرورش است. با این حال آنطور که محمد بطحایی، وزیر وقت آموزش و پرورش اعلام کرد، حدود 1500 مدرسه به دنبال سیل در کشور آسیب دیدند که از میان 200 مدرسه کاملا تخریب شده و مابقی نیاز به بازسازی دارند.
خبر جالبی که در این حوزه در سال 98 مطرح شد هم مربوط به اولین روز از شروع تحصیلی بود. روزی که محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد تا پایان پاییز 98 مدارس خشت و گلی به‌طور کاملا برچیده شده و به‌زودی جشن پایان کار این مدارس برگزار می‌شود اما با رسیدن به پایان زمستان 98 هنوز هم خبری از این موضوع نیست و دانش‌آموزان در برخی مناطق همچنین زیر سقف ناایمن مدارس خشت و گلی درس می‌خوانند. البته اظهارنظر وزیر درحالی است که تیرماه 98 مهرالله رخشانی‌مهر اعلام کرد 400 مدرسه خشت و گلی در کشور وجود دارد آن هم درحالی که اعتبار مورد نیاز برای بازسازی این مدارس نسبت به سال 96، افزایش شش‌برابری داشته است.
سال 98؛ سال سیل و حادثه
نخستین روزهای سال 98 با سیل شروع شد. سیلی که از استان گلستان آغاز و به شیراز و لرستان و خوزستان رسید. متخصصان هواشناسی بعد از وقوع سیل بارها بر این موضوع تاکید کردند که آنها سیل را پیش از شروع سال نو پیش‌بینی کرده و هشدار داده بودند اما با این حال بر اساسا آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور، 42 نفر جان خود را از دست دادند. در نهایت بعد از بررسی‌های کارشناسی مشخص شد آنچه بیش از هر علتی سیل فروردین ماه را خسارت‌بار کرده بود، تجاوز به حریم رودخانه با ساخت و سازهای غیراصولی بوده که در نهایت مسیر آب برای خروج مسدوده شده و سیل به راه افتاد. البته این تنها سیل امسال نبود بلکه مشابه همین سیل با خسارتی کمتر بهمن ماه باز هم لرستان را فراگرفت و بسیاری از سازه‌های تازه ساز را تخریب کرد. از سوی دیگر بهمن ماه هم سیل وسیعی استان سیستان و بلوچستان را درگیر کرد که تا یک هفته به دنبال مسدود شدن راه‌ها از حال و روز مردم 50 روستا هیچ خبری در دست نبود. اگرچه خسارت جانی این سیل کم بود اما منازل مسکونی و زیرساخت‌های اندک این استان خسارت بسیاری دید که هنوز هم جبران نشده‌اند. با این حال حوادث در سال 98 با پررنگی هرچه تمام‌تر نسبت به سال‌های قبل در اخبار پیشتاز بود. 18 دی ماه 98، به دنبال تهدید‌های امریکا علیه ایران بعد از حادثه ترور سردار سلیمانی، پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین که یک پرواز مسافربری متعلق به هواپیمایی بین‌المللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کی‌یف بود، هدف شلیک پدافند هوایی قرار گرفته و همه 176 مسافر این پرواز جان خود را از دست دادند. از سوی دیگر همزمان با برگزاری مراسم تشییع پیکر سردار قاسم سلیمانی، 50 نفر از هموطنان کرمانی در این مراسم به دلیل مدیریت ناصحیح در برگزاری برنامه جان خود را از دست دادند تا دی ماه 98 غمگین و تلخ به پایان رسد. خرداد 98، خبر یک قتل همه مردم به ویژه تهرانی‌های را شوکه کرد. محمدعلی نجفی شهردار اسبق تهران به قتل همسر دوم خود، میترا استاد اعتراف کرد. پرونده‌ای که البته هنوز هم تمام ابعاد و زوایای آن معلوم نیست اما در نهایت با بخشش خانواده مقتول نجفی از حکم اعدام برائت یافت ودر نهایت برای طی مجازات جنبه عمومی جرم به 17 سال حبس محکوم شد.
کرونا بر تمام اخبار سلامت سایه انداخت
آخرین روز بهمن ماه 98، جنجالی‌ترین خبر در حوزه بهداشت و سلامت منتشر شد. بعد از دوماه از بروز ویروس کرونا در چین، نخستین مورد مبتلا به این بیماری در ایران، استان قم، شناسایی شد تا از این تاریخ تاکنون نه تنها مسوولان بهداشت و درمان بلکه تمام بخش‌های مختلف کشور در روزهای پایانی سال درگیر کرونا باشند. ویروسی که تا روز گذشته 14 هزار و 991 نفر مبتلا کرده و جان 853 نفر را گرفته است و همچنان معلوم نیست تا چه زمانی قرار است در ایران و در تمامی دنیا باقی بماند.
با این حال علاوه بر کرونا حوزه بهداشت و سلامت پیش از آن هم با بحران آنفلوانزای N1H1 درگیر بود. بیماری که از نخستین روزهای پاییز شروع شد و تا اوایل دی ماه ادامه داشت. بیش از 800 نفر را درگیر کرده و جان نزدیک به 120 نفر را گرفت. یکی از اخبار بحث‌برانگیز حوزه بهداشت و درمان اجرای طرح پرونده الکترونیک سلامت بعد از سال‌ها بلاتکلیفی بود. زیرساخت اصلی طرح تحول نظام سلامت سرانجام در مدت کمتر از یک ماه به بهره‌برداری رسید و تیرماه امسال با حضور رییس‌جمهور افتتاح شد با وجود این همچنان کارشناسان حوزه سلامت بر این موضوع تاکید دارند که آنچه به عنوان پرونده الکترونیک سلامت افتتاح شد بیشتر شبیه به نمایش بوده و هنوز هم در شبکه درمان چیزی به نام پرونده الکترونیک وجود ندارد.
وزارت علوم مانند همیشه کم‌خبر
اگرچه وزارت علوم به دلیل نهاد متولی آموزش عالی کشور و سیاست‌گذار برای دانشجویان، حوزه پرخبر و رویدادی باشد اما چون سیاست خاصی در زمینه رونق و پویایی دانشگاه‌ها وجود ندارد، این وزارتخانه در میان سازمان‌هیا خنثی با کمترین خبر به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در سال 98 دو خبر مهم در این حوزه منتشر شد. نخست بحث جنجالی سهمیه‌های پزشکی بود که از سوی وزیر بهداشت مطرح شد و باز هم سوال‌های در زمینه چرایی وجود سهمیه برای گروهی در ورود به دانشگاه را زنده کرد و از سوی دیگر خبر حذف برخی رشته‌ها موجب ایجاد و اما و اگرهایی شد که منصور غلامی وزیر علوم آن را به دلیل نداشتن بازار کار اعلام کرد تا همین موضوع زمینه ایجاد ساماندهی رشته‌ها شود و در نهایت مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزش وزیر علوم اعلام کرد تمامی رشته‌ها باید دارای پیوست شغلی باشند و اولویت با رشته‌های تحصیلی است که جامعه به تخصص آن نیاز دارد.
ظهور یک وزارتخانه جدید در کشور
سال 98 برای حوزه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور سال پر فراز و نشیبی بود. اگرچه مانند هر سال به دلیل کمبود بودجه، مدیریت ناکارآمد و همچنین حوادث طبیعی خسارت‌های بسیاری به بناهای تاریخی و تاسیسات گردشگری وارد شد اما امسال چند پرونده بلاتکلیف این حوزه در نهایت به سرانجام رسید. بعد از سال‌ها بلاتکلیفی در نهایت مرداد 98، شورای نگهبان وزارت خانه شدن سازمان میراث فرهنگی را تایید کرد و به این ترتیب نوزدهمین وزارتخانه در کشور تاسیس شد. وزارتخانه‌ای که البته هنوز هم در عملکردش تغییر مثبتی ایجاد نشده و انتقادهای کارشناسان و فعالان هنوز هم به این طرح به قوت خود پابرجا بوده و هنوزهم تکلیف شرح وظایف برای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که باید در قالب لایحه به مجلس ارایه شود، معلوم نیست.
از سوی دیگر مهرماه امسال چهارمین مرحله گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید شامل ۱۷۸۳ لوح هخامنشی از موسسه شرق‌شناسی امریکا به کشور بازگردانده شد. بازگشت این الواح که به صورت غیرقانونی از ایران خارج شده بودند درحالی است که هنوز حدود ۱۷ هزار گل نبشته سالم و قطعات شکسته در موسسه شرق‌شناسی نگهداری می‌شود.
همچنین جنگل‌های هیرکانی که برای ثبت جهانی آنها به صورت مستقل و به نام ایران تردید وجود داشت بالاخره در سال 98 نظر موافق اعضای کمیته میراث جهانی یونسکو را گرفت و ثبت شد.این اتفاق درحالی رخ داد که چند سال پیش کشور آذربایجان پرونده جنگل‌های هیرکانی را برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال کرد اما از آنجا که حدود ۹۵ درصد از درختان این جنگل در ایران قرار دارد، ایران به این اقدام آذربایجان اعتراض کرد تا اینکه پرونده آذربایجان توسط یونسکو برگشت داده شد.
فراز و نشیب طبیعت در سال 98
سال 98 برای محیط‌زیست ایران هم آمیخته‌ای از فراز و نشیب بود. پس از گذشت ۸۰ سال از انقراض شیرهای ایرانی در کشور سرانجام 12 اردیبهشت 98، جفت نر اینگونه جانوری ارزشمند از باغ وحش بریستول انگلستان وارد گمرک فرودگاه امام (ره) شد و پس از حدود پنج ساعت تشریفات گمرکی، در کمال صحت و سلامت به باغ وحش محل زندگی جدیدش منتقل شد تا به این ترتیب تلاش 6 ساله باغ‌وحش ارم برای ورود اینگونه جانوری به کشور به نتیجه برسد.
از سوی دیگر 22خرداد ۱۳۹۸ لایحه «حفاظت از خاک» که به پیشنهاد مشترک سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهادکشاورزی در دستور کار دولت قرار گرفت و با طی مراحل بررسی کارشناسی، در جلسه ۳۰ فروردین ۱۳۹۴ هیات وزیران به تصویب رسید، در نهایت پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی و تأیید از سوی شورای نگهبان، از سوی رییس‌جمهور با عنوان قانون «حفاظت از خاک» برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی مربوط ابلاغ شد تا بعد از یک سرگردانی 6ساله سرانجام خاک صاحب یک قانون حمایتی شود.
بهمن 98 هم برای حیات وحش ایران ماه ناخوشایندی بود. روزهایی که با تلف شدن پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله شروع شد که هنوز هم ادامه دارد. شمار تلفات پرندگان در میانکاله به ۵۰ هزارقطعه رسیده است و هنوز هم دلیل اصلی این اتفاق مشخص نیست.
از سوی دیگر اواخر مهرماه امسال بود که سازمان حفاظت محیط زیست موافقت خود را با اجرای طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران اعلام کرد. طرحی که به‌صورت جدی برای نخستین‌بار در روزهای پایانی دولت اصلاحات مطرح شد و هشتم تیرماه ۱۳۸۴ با حضور معاون اول رییس‌جمهور وقت یعنی محمدرضا عارف و وزیر وقت نیرو- حبیب‌الله بی‌طرف- به تصویب رسید اما تا مدت‌ها معلق ماند تا اینکه در پی مصوبه هیات دولت در سفر استانی سمنان در چهاردهم دی ۱۳۸۹ و در دولت محمود احمدی‌نژاد به وزارت نیرو و سرانجام در تاریخ ۳۰ خردادماه ۱۳۹۱ به شرکت «توسعه منابع آب و نیروی ایران» به عنوان مجری ابلاغ شد. از آن زمان تاکنون اجرای این طرح تقریبا مسکوت ماند تا اینکه آذرماه سال گذشته، حسن روحانی، رییس‌جمهور در سفر استانی به سمنان آمادگی دولت برای اجرای این طرح را اعلام کرده و بعد از آن هم خرداد امسال مورد موافقت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت.
