شناخت ریشه‌ها و علل ایجاد تورم در ایران

علی سعدوندی کارشناس اقتصادی عنوان کرد: چشم‌انداز تورم برای سال آینده روشن نیست نه اینکه وضعیت بدتر از امسال باشد بلکه احتمال زیاد همین وضعیت تورمی را ادامه خواهیم داد و این جای تاسف است زیرا مثل سایر کشورهای جهان از قبیل عراق و افغانستان ما هم می‌توانیم تورم را کنترل کنیم منتها به شرط اینکه علل وجودی تورم را به درستی بشناسیم، پس از آن است که می‌توانیم به سمت مداوا حرکت کنیم.

این کارشناس اقتصادی لازمه حل معضل تورم در اقتصاد ایران را شناخت ریشه‌ها و علل وجودی آن دانست و گفت: اگر بیماری و علت بروز آن به درستی شناخته نشود، طبیعتا درمان هم به درستی انجام نخواهد شد. در طی 50 سال گذشته در کشور ما تعداد زیادی از افراد بوده‌اند که ادعا کرده‌اند با تورم آشنایی دارند و می‌توانند این معضل را در اقتصاد ایران درمان کنند ولی در عمل دیده‌ایم که هیچ‌کدام موفق نبوده‌اند. دلیلش هم این است که آنها نمی‌دانستند تورم از کجا و چگونه به وجود می‌آید.

وی با اشاره به تعریف درست تورم افزود: تورم رشد سطح عمومی قیمت‌هاست نه سطح نسبی قیمت‌ها. یعنی اگر سطح نسبی قیمت‌ها تغییر کند تاثیرچندانی بر تورم ندارد اما می‌تواند تاثیر محدود مثبت یا منفی داشته باشد، برخی اوقات باتوجه به شرایط تاثیر مثبت است مثلا در زمان‌هایی که نرخ قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا کرده بود، نرخ تورم بصورت محدود افزایش پیدا می‌کرد. این‌بار به نظر می‌رسد تاثیر افزایش قیمت بنزین در آبان ماه 98 نه تنها مثبت نبوده بلکه حتی نرخ تورم را کاهش هم داده است. البته این به معنی کاهش قیمت‌ها نیست بلکه رشد افزایش قیمت کند شده است. اینکه نرخ بنزین افزایش یافته قطعا به بالا رفتن انتظارات تورمی منجر می‌شود و هزینه‌های حمل و نقل نیز افزایش یافته اما بر خلاف انتظار، اثر افزاینده بر تورم و سطح عمومی قیمت‌ها نداشته است.

وی در ادامه افزود: علم اقتصاد در بسیاری از مواقع ضد شهودی است یعنی فردی که با این علم آشنا نیست برداشت‌هایی از اقتصاد در ذهنش دارد که با واقعیت‌های اقتصادی همخوان نیست. مثلا تصور می‌کند با افزایش قیمت‌های نسبی مثل نرخ حامل‌های انرژی نرخ تورم هم شدیدا افزایشی خواهد بود که چنین نیست. چون مسیر‌های ایجاد تورم در سال آینده مثل سال‌های گذشته ادامه پیدا خواهد کرد بنابراین نرخ تورم هم در سطح امسال یا سال گذشته خواهد بود و انتظار کاهش شدید تورم را در سال آینده نداشته باشیم.

سعدوندی با اشاره به مسیر خلق تورم در اقتصاد، عنوان کرد: اما سوال اصلی این است که تورم از کجا به وجود می‌آید. «تورم یک پدیده پولی است» از نقدینگی مازاد در جامعه تورم خلق می‌شود این نقدینگی توسط سیستم بانک‌های تجاری شکل می‌گیرد بنابراین برای کنترل تورم باید به بانک‌های تجاری بپردازیم. هر نوع تسهیلات یا سود سپرده که بانک‌های تجاری پرداخت می‌کنند یک نوع خلق نقدینگی و در نتیجه تورم و هرنوع بازپرداخت تسهیلات که صورت می‌پذیرد یک نوع حذف نقدینگی از جامعه است.

سعدوندی با تاکید بر ایجاد تعادل در سیستم بانکی به عنوان یکی از راه‌های کنترل تورم، گفت: پس اگر سیستم بانکی متعادل باشد مانند سایر کشورهای جهان از قبیل ژاپن و سویس تورمی هم نخواهیم داشت. در سیستم بانکی متداول در جهان مقداری تسهیلات اعطا و مقداری هم دریافت می‌شود و این پرداخت و بازپرداخت در یک تعادل قرار می‌گیرند، بنابراین تورمی هم به وجود نمی‌آید.

وی با اشاره به کسری بودجه دولت، گفت: در کشور ما دولت کسری بودجه دارد و اگر این کسری بودجه را از طریق اوراق تامین می‌کرد ما تا این حد درگیر تورم نمی‌شدیم؛ همانطور که خیلی دیگر از دولت‌های جهان هم کسری بودجه دارند و در عین حال تورمی ندارند ولی در کشور ما این کسری از محل نظام بانکی تامین می‌شود یا اینکه از بانک مرکزی بصورت مستقیم یا غیر مستقیم استقراض می‌شود که این کار باعث افزایش پایه پولی شده و تورم زاست.

سعدوندی با اشاره به راهکارهای بودجه ضدتورمی گفت: کسری بودجه از دو مسیر می‌تواند حتی ضد تورمی عمل کند. یکم اینکه از محل اوراق تامین شود و بخشی از نقدینگی جامعه را جمع‌آوری کند و نرخ سود افزایش یابد. دوم اگر مصارف دولت به بخش‌های مولد اقتصادی به ویژه بودجه عمرانی هدایت شود این هم می‌تواند ضد تورمی باشد، تورم به دلیل فزونی رشد نقدینگی نسبت به رشد اقتصادی به وجود می‌آید. پس برای کنترل تورم یا باید رشد پول را کنترل کنیم یا رشد اقتصادی را افزایش دهیم.

اگر سیاست‌هایی که در دنیا برای کنترل تورم اجرا شده در ایران هم اجرایی شوند پایان سال 99 نرخ تورم نقطه به نقطه به حدود 20 درصد، در سال 1400 به حدود 13 درصد و در ادامه همان روند برای سال 1401 به زیر 10 درصد کاهش خواهد یافت، باید در نظر داشته باشیم تورم یک بیماری علاج پذیر است در کشور ما چون هم در سطح جامعه و هم در سطح دولت برای علم و تجربه بشری شانیتی قائل نیستیم همین روند فعلی ادامه پیدا خواهد کرد و نباید انتظار تورم زیر 20 درصدی برای سال‌های آینده داشته باشیم و احتمالا تورم سال 1399 بین 30 تا 40 درصد خواهد شد.