تهدیدات کرونایی موسسات حسابرسی

غلامحسین دوانی٭

حسابداری علم «مهندسی ساخت وساز مالی» و حسابرسی علم«مهندسی نظارت بر این ساخت و ساز مالی» تلقی می‌شود. انجام هر گونه تولید و خدمات بدون کاربرد حسابداری و حسابرسی نمی‌تواند منجر به فایده برای مصرف‌کنندگان شود چرا که قیمت تمام شده و قیمت بازار باید دارای یک رابطه منطقی باشند تا بازارها کارآمدشوند. از جمله وظایف حسابرسان اطمینان بخشی به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی از کمیت و کیفیت تولید و خدمات است.  بررسی اوضاع شیوع اپیدمی ویروس کرونا نشان داده که از اوایل اسفندماه موسسات حسابرسی در چالش با اپیدمی ویروس کرونا در وضعیت ناپایداری به سر می‌برند.

موسسات حسابرسی کشور عملا جزو موسسات دانش‌بنیان تلقی می‌شوند چراکه جزو سرمایه فکری و ثروت انسانی فاقد هر گونه سرمایه و دارایی هستند. حسابرسان همواره چشم بیدار و ناظر ملت در شفاف‌سازی مبادلات اقتصادی بنگاه‌ها به شمار رفته‌اند.

در شرایطی که شرکت‌ها هنوز پیش پرداخت اولیه قراردادهای حسابرسی خود را پرداخت نکرده‌اند موضوع حقوق و مزایای ده هزار نفر دانشگاهی شاغل در این موسسات و تداوم فعالیت آنها مورد تردید جدی قرار گرفته است. بدیهی است چنانچه نتوان حداقل معیشت حسابرسان فراهم شود از گزارشات حسابرسی به موقع و اطمینان خبری نخواهد شد. لذا در این شرایط که حسابرسان یا «حافظان سلامت مالی جامعه» همچون «حافظان سلامت عمومی»، یا در موسسات یا در بنگاه‌ها یا از طریق دورکاری متعهد به انجام وظیفه خود که همانا عملیات انجام صدور گزارشات حسابرسی به‌موقع است، مشغول هستند دولت وظیفه دارد از طریق بسته‌های حمایتی مالی، موسسات حسابرسی را حمایت مالی کند تا بتوانند حقوق کارکنان خود را به موقع پرداخت کنند.

بدون شک مقام ناظر بازار سرمایه (سازمان بورس) و مقام ناظر بازار پول (بانک مرکزی) به‌خوبی آگاه هستند که هر گونه تعلل در حمایت از موسسات حسابرسی بالتبع عدم صدور گزارشات حسابرسی رابه همراه دارد.

حسابرسان امین و چشم بیدار ملت در فرآیند برقراری حکمرانی خوب، شفاف‌سازی و پاسخگویی هستند. ویژگی حسابرسان آن است که اولا دارای پایگاه دانشگاهی «فرهیختگان دانش» و ثانیا بدلیل نقش شان در اقتصاد کشورها از ابعاد مسوولیت‌های اجتماعی دارای «پایگاه مردمی» نیز هستند.

خصوصیات شغلی حسابرسان آن است که در شرایط که در ماه‌های پایانی سال همگان به‌دنبال خرید شب عید وسور پایان سال هستند «به استثنای سال گذشته»، ناچارند در فرآیند انبارگردانی در این یا آن شهر دور از خانواده به سر ببرند یا در ایام تعصیلات تابستانی کشور که بسیاری با خانواده‌های خود بار سفر و مسافرت می‌بندند نیز به دلیل آنکه پایان سال مالی عموم شرکت‌های ایرانی آخر اسفندماه و تا پایان تیرماه سال بعد مهلت دارند مجامع خودرا برگزار و اظهارنامه‌های مالیاتی خودرا ارایه کنند، حسابرسان ناچارند در این چهار ماه نیز حتی شبانه‌روزی به تکمیل فرآیند حسابرسی بنگاه‌های خصوصی و دولتی بپردازند.

شغلی به غایت سخت و از دیدگاه روان‌شناسی زیان‌آور چون اساسا با ریسک و نگرانی قضاوتی نیز همراه است. کار حسابرسان را با قضات قیاس می‌کنند و در مواردی حتی سنگین‌تر و خطرناک‌تر قلمداد می‌کنند چرا که اگر قاضی اشتباه و متهمی را اشتباها محکوم به اعدام کند شایع شده که محکوم به بهشت خواهد رفت در حالی که اگر یک حسابرس در گزارشات خود اشتباه مرتکب شود نه تنها جبران خسارت وارده را باید متقبل شود بلکه هزاران اتهام و .. را نیز باید متحمل شود .

به همین دلیل در جهان پیشرفته شأن و منزلت حسابرسان، به‌دلیل مسوولیت‌های اجتماعی و نقش بارزی که در اطمینان بخشی به بازارهای سرمایه که قلب پرتحرک نظام سرمایه داری است، دارای جایگاه خاصی است. شاید بتوان در شرایط فعلی که کادر درمان و پزشکی کشوررا به عنوان «حافظان سلامت عمومی» معرفی کرده، حسابرسان را نیز «حافظان سلامت مالی کشور» قلمداد کنیم چرا که حداقل بدون گزارش حسابرسی تمام بافته‌های سازمان بورس و اوراق بهادر و نتایج عملیات بانکی کشور پشیزی ارزش نخواهند داشت .

در حال حاضر جامعه حسابداران رسمی ایران به عنوان نهاد نظارتی حرفه حسابرسی کشور، بازوی شفاف‌سازی دولت در بازارهای مالی- پولی به شمار می‌رود. این جامعه متشکل از حدود 250 موسسه حسابرسی کشور است با حدود 12 هزار نفر شاغل دانشگاهی که حداقل تحصیلات آنها لیسانس «عموما حسابداری» است. با این وصف بر اساس صورت‌های مالی جامعه حسابداران رسمی ایران که در تارنمای جامعه مذکور قابل دسترسی است متوسط حقوق و مزایای پرداختی به حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی با حداقل 5 سال سابقه کار با اوقات کاری 53 ساعت در هفته «شامل اضافه کار» حداکثر رقمی حدود 3 میلیون تومان بوده و کل درآمد حرفه حسابرسی کشور از بسیاری پرونده بدهکاران بانکی که در زندان ویژه به استراحت مشغول هستند، کمتر بوده است! که جای تاسف و دریغ با مقایسه با شغل‌های کاذبی که نقش مخرب را نیز در اقتصاد دارند. با توجه به مسائل پیش‌گفته بالا و به منظور صیانت از حرفه حسابرسی پیشنهادات موکد زیر ارایه می‌شود.

تخصیص فوری مبلغ 250 میلیارد تومان به جامعه حسابداران رسمی ایران تا این جامعه بر اساس تعداد شاغلین در موسسات حسابرسی، به این موسسات پرداخته تا امرحسابرسی شرکت‌ها با توجه به تمدید مهلت مندرج در بند «3» زیر به تعویق نیفتد.

از آنجا که به موجب قانون بورس و اوراق بهادار، موسسات حسابرسی جزو نهادهای بازیگر بازار سرمایه تحت نظارت سازمان بورس معرفی شده‌اند، سازمان بورس وظیفه دارد از محل منابع مالی خود که قابل توجه هم هست به موسسات حسابرسی معتمد بورس در قبال حقوق پرداختی کارکنان آنها از طریق تامین مالی یا تخصیص وجوه بدون بهره حداقل تا پایان شهریور ماه سال جاری تمهیدات لازم را به‌عمل آورد چه در غیر این صورت موضوعیت صدور گزارشات حسابرسی عملا در شرایط فعلی به علت شرایط حاکم بر کشور که مصداق واقعی قوه قاهره (فورس‌ماژور) است منتفی خواهد بود که تبعات آن نیز متوجه بازار سرمایه است.

دولت و ستاد فرماندهی اقتصادی مقاومتی تمهیداتی را در رابطه با تمدید مهلت قانون برگزاری جامع شرکت‌ها و ارایه اظهارنامه‌های مالیاتی حداقل تا پایان شهریور سال جاری به‌عمل آورند تا با مصیبت عدم ارایه گزارش حسابرسی یا صدور گزارشات حسابرسی فاقد کیفیت لازم مواجه نشویم.

عضو جامعه حسابداران رسمی ایران