برخورد جدی با متخلفان فروش سیم‌کارت
یکی از مشکلات دارندگان سیم‌کارت، همواره دریافت پیامک‌های مزاحم تبلیغاتی بوده که البته استفاده از شماره‌های شخصی برای ارسال این پیامک‌ها نیز مدتی است به روش‌های دیگر اضافه شده است. همچنین سوءاستفاده از سیم‌کارت‌هایی که نام و نشان ندارند، یکی دیگر از مشکلات عدم احراز هویت دارندگان سیم‌کارت به شمار می‌رود. از طرفی به نظر می‌رسد مسوولیت‌پذیری در این فضا به این دلیل پایین است که هنوز به نظام هویت به عنوان زیر ساخت آن به خوبی پرداخته نشده. پدیده سیم‌کارت‌های جعلی و ناقص یا همان سیم‌کارت‌های بدون هویت موضوعی بود که طی سالیان گذشته مشکلات متعددی ایجاد کرده و در نهایت موجب شد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این زمینه به اقدامی جدی دست بزند و به همین خاطر اقداماتی از جمله احراز هویت دارندگان سیم‌کارت با بهره‌گیری از رمز یک بار مصرف و صورت گرفته است.
ابوالحسن فیروزآبادی، رییس مرکز ملی فضای مجازی، چندی پیش درباره بحث کلاهبرداری‌های اینترنتی گفته بود: «شاهد فیشینگ به صورت انبوه در فضای مجازی هستیم که باید برای آن تدبیر شود که البته تدابیر فوری مانند استفاده از رمز دوم (dynamic) برای بانک‌ها در نظر گرفته شده است اما در واقع آن چیزی که زیربنای توسعه فیشینگ است بحث ابهام در نظام هویت در فضای مجازی کشور است. ما در سال‌های اخیر در مرکز ملی فضای مجازی کشور به بحث احراز هویت توجه ویژه داشته و سعی کردیم نظام ثبت احوال کشور را به مراکز بزرگ خدمت حداقل در دولت متصل کنیم و همچنین سندی دررابطه با نظام هویت تهیه شده که به تثبیت و تقویت نظام احراز اصالت هویت در فضای مجازی کشور کمک خواهد کرد و بر برقراری و تقویت پایگاه‌هایی مانند شاهکار هم در احراز هویت کسانی که وارد فضای مجازی می‌شود، تاکید داشتیم. در اسناد شورای عالی فضای مجازی و تاکیدات قبلی در صحبت‌ها به این نظام پرداختیم اما معتقدیم سازمان نظام صنفی هم باید کمک کند که بتوانیم نظام هویت در فضای مجازی را در سطح قابل قبولی در کشور پیاده‌سازی کنیم تا کسب‌وکارها توسعه یافته و همه ذی‌نفعان کسب‌وکارها اعم از ارایه‌دهنده‌ها و بهربرداران خدمت از رضایت بیشتری برخوردار باشند.» در این راستا یکی از راه‌هایی که برای جلوگیری از کلاهبرداری‌های فیشینگ صورت گرفته، استفاده از رمز دوم پویا یا یک‌بار مصرف است. این رمزها در جریان پرداخت‌های اینترنتی و سایر پرداخت‌های بدون حضور کارت، به عنوان رمز مشتری وارد می‌شوند و قرار است که با جایگزینی آنها به جای رمز دوم‌های ثابت، مدت زمان اعتبار هر رمز ۶۰ ثانیه باشد و پس از آن فاقد اعتبار است و باید رمز جدیدی دریافت شود.
فروش سیم‌کارت با روش رمز یک بار مصرف
پیش از این هم برای ساماندهی سیم‌کارت‌ها، رگولاتوری از آذرماه سال 98، از الزام اپراتورها برای احراز هویت خریداران سیم‌کارت با روش رمز یک‌بار مصرف (One Time Password) خبر داده بود. بدین‌ترتیب که به استناد پروانه اعطاشده به اپراتورها هر مشترکی باید در زمان اشتراک به‌طور درست شناسایی شود. در حال حاضر اپراتورها ملزم هستند در هنگام خرید یا فعال‌سازی سیم‌کارت با روش ارسال رمز یک‌بار مصرف (OTP) برای احراز هویت درست مشترکان اقدام کنند. در این روش در هنگام خرید سیم‌کارت، یک کد یک‌بار مصرف به انتخاب مشترک، یکی از سیم‌کارت‌های دیگری که به نام وی در شبکه اپراتورها ثبت شده، ارسال می‌شود و ادامه فرایند خرید و فعال‌سازی سیم‌کارت جدید با وارد کردن کد یک‌بار مصرف ارسال‌شده امکان‌پذیر است. پیمان قره‌داغی، مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده رگولاتوری، درباره نحوه احراز هویت کاربرانی که برای اولین‌بار سیم‌کارت می‌خرند گفته بود: «اگر کاربر سیم‌کارتی از قبل نداشته باشد بایستی برای خرید سیم‌کارت به یکی از دفاتر فروش منتخب اپراتورها مراجعه کند.» او همچنین درباره ضرورت ارایه کد یک‌بار مصرف یا مراجعه به دفاتر فروش منتخب برای خرید سیم‌کارت توضیح داد: «با اجرای این روش، احراز هویت کاربران به‌طور دقیق‌تر انجام شده و از فعال‌سازی سیم‌کارت برای افراد با سوءاستفاده از مدارک شناسایی آنان جلوگیری می‌شود.» به همین دلیل حتی در دی ماه سال 98، فروش سیم‌کارت‌های اپراتور رایتل به‌مدت سه روز متوقف شد. قره‌داغی همان زمان درباره الزام اپراتورها به احراز هویت خریداران سیم‌کارت با روش رمز یک‌بار مصرف، توضیح داد: براساس الزام رگولاتوری با توجه به عدم پیاده‌سازی و اجرای این روش در فرایندهای فروش اپراتور رایتل، فروش سیم‌کارت‌های این اپراتور در سراسر کشور تا سه روز آینده غیرقانونی بوده و متوقف می‌شود. احراز هویت با روش ارسال کد یک‌بار مصرف (OTP) در سایر اپراتورهای تلفن همراه پیاده‌سازی شده و در حال اجراست و فرایندهای مربوط به خرید سیم‌کارت صرفاً با این روش امکان‌پذیر است.»
سوءاستفاده از سیم‌کارت‌های توریستی
سرهنگ کاظمی، رییس پلیس فتای استان تهران چند روز پیش به سیم‌کارت‌های بی‌هویت اشاره کرده و از برگزاری جلساتی با سازمان تنظیم مقررات و اپراتورها، برای مقابله با این سیم کارت‌های بی‌هویت خبر داد. او همچنین اعلام کرد بیشترین تعداد سیم‌کارت‌های بدون هویت متعلق به شرکت ایرانسل است. این شرکت به تمام توریست‌هایی که وارد کشور می‌شوند تا سه عدد سیم‌کارت می‌دهد و دلالان این سیم‌کارت‌ها را خریداری می‌کنند. در چنین حالتی یک سیم‌کارت به توریست می‌رسد و دو سیم‌کارت برای دلال باقی می‌ماند و در بازار آزاد میان مجرمان به فروش می‌رسد. کاظمی درباره راهکار مقابله با این کار گفت: «قرار شده اپراتورها سیم‌کارت‌های اعتباری ارایه کنند، یعنی هر سیم‌کارت تا دو ماه و به‌نوعی ۶۰ روز اعتبار داشته باشد و پس از گذشت آن زمان، سیم‌کارت باطل شود که البته اگر این کار انجام شود می‌توان از وقوع بسیاری از کلاهبرداری و جرایم کاست.»
عملکرد اپراتورها
در ساماندهی سیم‌کارت‌های بی‌هویت
اما در واکنش به این اظهارات، محمد امامی، مدیرکل نظارت بر سرویس‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: «عملکرد اپراتورهای همراه در ساماندهی سیم‌کارت‌های بدون هویت بسیار خوب بوده است. اما ما با هیچکس تعارف نداریم و در صورت مشاهده تخلف در دفاتر فروش هر کدام اپراتورها، با فوریت با متخلف برخورد می‌کنیم.» وی درخصوص اظهارات رییس پلیس فتای تهران بزرگ در مورد رکورددار بودن سیم‌کارت‌های بدون هویت در شرکت ایرانسل گفت: «تفاوتی در عملکرد اپراتورهای تلفن همراه در ساماندهی سیم‌کارت‌های بدون هویت وجود نداشته و همه اپراتورها عملکرد بسیار خوبی در این زمینه داشته‌اند.» وی افزود: «تمامی اپراتورها اقدامات لازم را در اخذ مشخصات کامل متقاضیان در هنگام صدور و فعال‌سازی سیم‌کارت به عمل می‌آورند و همکاری و هماهنگی بسیار خوبی با پلیس فتا صورت گرفته است به نحوی که هیچ سیم‌کارت بدون هویت یا با اطلاعات هویتی ناقص در مورد هیچکدام از مشترکین ایرانی اپراتورها وجود ندارد.» امامی اضافه کرد: «اشکال کار در این است که بخش دیگری از نیروی انتظامی که مشخصات هویتی و اطلاعات ورود و خروج اتباع خارجی به کشور را در اختیار دارد، هنوز امکان ارایه برخط این اطلاعات به اپراتورها را فراهم نکرده‌اند و ممکن است به دلیل عدم وجود این اطلاعات به صورت برخط، اشکالاتی در خصوص سیم‌کارت‌های اتباع خارجی وجود داشته باشد که این موضوع ارتباطی با یک اپراتور خاص ندارد.» او افزود: «قطعا با برقراری ارتباط برخط، این اشکالات در خصوص سیم‌کارت‌های توریستی نیز از بین خواهد رفت. ما با هیچکس تعارف نداریم و در صورت مشاهده تخلف در دفاتر فروش هرکدام اپراتورها با فوریت با متخلف برخورد می‌کنیم.» در سال‌های گذشته به واسطه سیم‌کارت‌های جعلی مشکلات متعددی ایجاد شده و اقدامات خلافکارانه از جمله کلاهبرداری و حتی قتل صورت گرفت، از سوی دیگر به واسطه این سیم‌کارت‌ها قاچاق ترافیک انجام می‌شد و حجم این قاچاق نیز بسیار بالا اعلام شده بود و درنهایت ضروری بود جلوی این تخلفات گرفته شود؛ بر همین اساس حاکمیت تاکید داشت که تا هرچه زودتر تکلیف این موضوع روشن شود. طرح ساماندهی سیم‌کارت‌ها برای جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی، با راه‌اندازی سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکین همراه شد. بدین‌ترتیب کاربران با مراجعه به این سامانه می‌توانند از تعداد خطوطی که به نام آنهاست آگاه شده و نسبت به غیرفعال کردن خطوطی که از آنها استفاده نمی‌کنند، اقدام کنند.
