ایران و جنبش ظفار؛ درسی که شاه از سلطان قابوس نگرفت

همزمان با آغاز حرکت «جنبش آزادی بخش ظفار» ازسوی نیروهای چپگرای عمان علیه سلطان سعید بن تیمور بود که سلطان قابوس، پسر سلطان سعید، با کودتایی نرم و بدون خونریزی، پدر سنتی و متحجرش را از قدرت برکنار کرد و خود بر مسند قدرت نشست. این کودتا با همراهی مردمی مواجه شد که از سنت گرایی و استبداد سعید به ستوه آمده بودند. اما جنبش ظفار در جریان همین کودتا، قدرت بیشتری گرفت و مناطقی از عمان و استان ظفار را به اشغال خود درآورد. درخواست سلطان قابوس از کشورهای عربی برای کمک به او برای مقابله با این جنبش به نتیجه نرسید و در نهایت، پس از یک سال، او از شاه ایران برای فرستادن نیرو به ظفار کمک خواست. بیست و نهم آذر 1352 نیروهای ارتش ایران برای کمک به سلطان قابوس به عمان رفتند. برخی منابع حضور 600 نیروی ارتش و برخی دیگر تا حدود چهار هزار نیروی ایرانی در عمان را تایید می‌کنند. تعداد کشته‌های این جنگ نیز هرگز اعلام نشد. نکته جالب آنکه تا یک سال بعد، مردم ایران در جریان حضور نظامی ایران در یک جنگ تمام‌عیار قرار نداشتند.  اهداف عملیات نظامی ارتش ایران در ظفار شامل تامین ثبات منطقه و مقابله با جریان‌های انقلابی، تجربه جنگ واقعی برای نیروهای نظامی ایران (به همین دلیل هر چهار ماه یک بار افسران و سربازان ایرانی تعویض می‌شدند) و ضربه به رادیکال‌ترین حکومت منطقه یعنی یمن جنوبی بود.  حکومت ایران روز ۲۵ مهر ۵۴ اعلامیه پایان کار شورشیان راصادر کرد و سلطان قابوس در آذر ۱۳۵۴ به‌طور رسمی اعلام کرد که جنگ ظفار پایان یافته است. جنبش آزادی‌بخش عمان در سال ۱۹۸۱ منحل شد. اما سلطان قابوس باهوش‌تر از آن بود که دشمنان خود را همچنان به عنوان دشمن حفظ کند. او به دنبال اصلاحات در کشور بود و برای این اصلاحات، حتی از بسیاری از نیروهای مخالف و حتی نیروهای چپ‌گرا در حکومت استفاده کرد و برخی مخالفان او در قدرت قرار گرفتند. سلطان قابوس که در اروپا تحصیل کرده بود، برخلاف پدرش با هدف ایجاد دموکراسی در کشور، در سال ۱۹۸۱ «مجلس مشورتی» را تاسیس کرد که در سال ۱۹۹۰ آن را به «مجلس شورا» و در نهایت در ۱۹۹۷ به «مجلس دولتی» تغییر داد.  اما شاه ایران که نیروهای نظامی‌اش را برای سرکوب مخالفان مسلح سلطان، به عمان فرستاده بود، در داخل ایران در مقابل منتقدان آرام و غیرمسلح خود نیز تاب نداشت. سه سال پس از پایان جنگ ظفار، حکومت محمدرضا شاه سقوط کرد اما سلطان قابوس با ادامه روند اصلاحات در عمان، حکومتی 50  ساله را تجربه کرد و همواره نقش میانجی در مجادلات منطقه‌ای را ایفا کرد و خود، در این مجادلات و درگیری‌ها بی‌طرف ماند.