تاثیر ابرروندهای جهانی بر صنایع ایران در 2020

تعادل| گروه صنعت |

«فائزه هدایت نظری» در گزارشی به بررسی «تاثیر ابرروندهای جهانی بر صنایع ایران در 2020 » پرداخته است. براساس این پژوهش ابرروندهای جهانی (مگاترندها) همراه با ایجاد و گسترش نیروهای کلان موثر بر کسب وکارها، پدید می‌آیند. از جمله این ابرروندهای جهانی می‌توان به تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زندگی افراد جامعه اشاره داشت. ابرروندهای جهانی می‌توانند بر انواع صنایع گوناگون جهان از جمله صنایع مصرفی کم دوام، صنایع واسطه‌ای و یا حتی صنایع سرمایه‌ای تاثیرگذار باشند و از این حیث، صنایع ایران نیز تحت تاثیر ابرروندهای جهانی قرار خواهند گرفت و همین امر می‌تواند کلید یافتن فرصت‌ها و نیازهای بازار به سوی تبیین آینده محصولات و فناوری‌ها باشد. ابرروندهای جهانی تعیین‌کننده آینده جهان و عامل افزایش سرعت تغییرات صورت گرفته امروز و فردای جهان هستند بنابراین، مطالعه این تحولات به شناخت تحولات در مقیاس کوچک‌تر و تاثیرات آنها بر صنعت و شناسایی نیازهای بازار و فرصت‌های پیش رو منجر شده و بر تولید محصولات و فناوری‌ها و حتی استراتژی‌های سطح کسب و کار تاثیرگذارند. از آنجا که ابرروندها در سطوح گوناگون بر عملکرد کشورهای جهان تاثیرگذارند و حتی می‌توانند بر بازده صنایع کشورها اثرات بسزایی داشته باشند، بنابراین مطالعه ابرروندهای جهانی2020، به منظور تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی صنایع ایران امری ضروری است. (در جدول شماره یک1 بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی صنایع ایران آورده شده است.) 

   توصیه‌ها، توجهات و هشدارهای ضروری برای ایران

نظام کارکرد اقتصادی جهان در حال بازنویسی مجدد است. تحلیلگران در مورد روندهایی که شکل جدیدی به جهان می‌بخشند توضیح می‌دهند که چرا رهبران جهان باید خود را با واقعیت‌های جدید وفق دهند. در انقلاب صنعتی صورت گرفته در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی یک نیروی جدید همه‌چیز را تغییر داد. امروزه جهان ما تحت تأثیر تغییر و تحولات حتی بسیار شدیدتری است، چراکه همزمان تحت تأثیر چندین نیروی بنیادین تغییر دهنده نظام‌های موجود است. هر یک از این نیروها می‌تواند در ردیف بزرگ‌ترین تغییردهنده اقتصاد جهانی که تاکنون دنیا به خود دیده قلمداد شود. در مقایسه با «انقلاب صنعتی» تخمین می‌زنیم که این تغییرات ازنظر سرعت10 برابر، از نظر دامنه و مقیاس300 برابر و ازنظر تأثیرات بیشتر از 3000 برابر باشند. اگرچه همه ما می‌دانیم که این تغییرات در حال پدید آمدن هستند، اما اکثر ما نمی‌توانیم گستردگی کامل آن را و آثار ثانویه و متواتر ناشی از این تغییرات را به‌طور جامع درک کنیم. بیشتر همچون امواجی که می‌توانند یکدیگر را تقویت کنند، این روند‌ها با تعامل و برخورد با یکدیگر و تغذیه یکدیگر، در حال قوی‌تر شدن و افزایش دامنه تأثیرگذاری خود هستند که با یکدیگر تغییرات عظیمی را به وجود می‌آورند. برای اینکه بتوانیم بخوبی از پس این نیروهای تغییر‌دهنده اقتصاد جهان برآییم، لازم است روندهایی که ثابت و همیشگی فرض شده و الان در حال شکستن است را شناسایی کنیم، شجاعت و بینش پاک‌سازی عرصه‌های روشنفکری را فراهم آوریم، و آماده مواجهه شویم. این داستان‌ها به همان اندازه که برای سیاست‌گذاران مصداق دارد، برای صاحبان کسب وکار نیز صادق است، و فرآیند باز تنظیم نظام راهبری و برنامه‌ریزی داخلی شما نمی‌تواند به‌فوریت آغاز به عمل کند. بسیار لازم است که با فوریت نسبت به این حقایق جدید خود را تطبیق دهیم. البته با وجود همه نبوغ، قدرت خلاقه، و فکرهای جدید و تصورات نوع بشر، ما انسان‌ها تمایل داریم که در پذیرش تغییرات کُند عمل کنیم. تمایل قدرتمندی در بشر وجود دارد که دوست دارد آینده بیشتر شبیه همین گذشته اخیر باشد. روی آبگیرهای کوچک، کشتی‌های بزرگ مرتبا زمین‌گیر شده‌اند. بازبینی فرضیاتمان در مورد جهانی که در آن زندگی می‌کنیم - وعدم انجام کاری در این مورد- بسیاری را آسیب‌پذیر می‌سازد. به دست آوردن دورنمایی با چشم‌های باز و اینکه چگونه با تغییر شرایط عمومی، کنار خواهیم آمد، به ما در راه موفقیت کمک خواهد کرد.

باتوجه به‌‌اینکه بسیاری از آثار ساختارشکنانه روندهای جهانی، با کم و بیش تأخیر زمانی، در مورد ایران نیز حس شده یا خواهد شد، لازم است که سیاست‌سازان کشور نیز به لزوم تغییرات توجه‌کنند و از هم‌اکنون بسترسازی‌های این تغییرات را در برنامه‌های توسعه کشور بگنجانند و ضمن بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی کشور و صنایع ایران مذکور در جدول 1 از جمله مباحثی از قبیل: ضرورت ارتقای سطح فناوری و بهره‌وری در کلیه فعالیت‌های کشور، تدوین سیاست پرکردن شکاف فناورانه با جهان، از جمله آموزش و دسترسی همگانی به فناوری‌‌‌های جدید IT، افزایش توان و قدرت رقابتی کشور در هزینه و کیفیت، توسعه زیرساخت شهری و صنعتی در مقایسه با کشورهای همسایه، توجه به کم‌آبی و کاهش ذخایر آب و کاهش قدرت تولید محصولات کشاورزی و صنایع سنتی کشور با توجه به‌رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای محصولات مختلف، توسعه سرمایه‌گذاری و انتقال دانش در صنعت ماشین آلات مولد برق و توجه به افزایش تقاضا برای سوخت‌های پاک و تجدیدپذیر و کاهش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی و کربنی، تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با شناخت نیازهای سالمندان در داخل و خارج به عنوان شهروند و مصرف‌کننده و پیش‌بینی تولیدات مورد نیاز با توجه به تغییر ساختار جمعیت کشور، و آینده‌نگری در رابطه با شکل‌گیری کانون‌های جدید مصرف در بازارهای نوظهور توجه نمود و آنها را در دستور کار قرار داد. همچنین ضروری است ضمن شکل دادن به بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در کشور که حداقل در سطح منطقه شناخته شده باشند، ایجاد بنگاه‌های کوچک و متوسط صنعتی و خدماتی که محصولات و خدمات نوین ارایه ‌کنند را تسهیل کنیم. فراموش نکنیم تحولات ابرروندها گسترده و عظیم‌اند و درک ما از آنها محدود است و خدا نکند درکمان را بجای تحولات واقعی بنشانیم. همچنین جهان با پنج چالش کلیدی عمده نیز مواجه است: 1- چالش تثبیت و تداوم رشد اقتصادی 2- چالش اصلاح نظام سرمایه‌داری بازار 3- چالش روند غلبه یکجانبه‌گرایی بر تلاش‌های بلندمدت چندجانبه‌گرایی و اهمیت یافتن ‌حمایت‌گرایی افراطی ملی 4- چالش مدیریت تغییرات فناورانه 5- چالش تقویت و مواجهه در نحوه حفاظت از سیستم‌های همکاری جهانی در همه زمینه‌ها منجمله همکاری در حفاظت از محیط زیست که جهان امروز با آن مواجه است. اما روند رو به رشد ملی‌گرایی عوامانه نشان می‌دهد که اغلب کشورهای جهان باید به کاهش گسست‌ها و بهبود شکاف‌های موجود در جامعه نیز همت گمارند تا کشورهای مختلف جهان بتوانند مواجهه صحیحی با روندهای افزایش نابرابری درآمد و ثروت، افزایش قطبی شدن جوامع‌، افزایش وابستگی‌های سایبری و بالاخره تغییرات آب و هوایی داشته باشند. از دو چالش اول به عنوان مهم‌ترین روند تحولات توسعه جهانی طی 10 سال آینده یاد شده است.