جدال علنی امریکا با رسانه‌های ایران
کسانی که در حوزه ICT در ایران فعالیت می‌کنند عمدتا با دو مشکل روبه‌رو هستند. یکی موضوع فیلترینگ داخلی است که آنها را از امکانات و فرصت‌های حرفه‌ای، تجاری، فرهنگی و علمی محروم می‌کند و موضوع دوم، تحریم‌های فناوری یا فناتحریم است. ضبط دامنه رسانه‌های ایرانی، برگ جدیدی در کتاب مفصل تحریم‌های فناوری است. تحریم‌های فناوری چند حوزه مهم را دربرمی‌گیرد. دسترسی به بسیاری از پلتفرم‌ها و نرم‌افزارها و منابع آنلاین برای افرادی که می‌خواهند در ایران از آنها استفاده کنند، چه استفاده فنی و تکنیکی، چه استفاده علمی و رسانه‌ای و چه استفاده تجاری، محدود است. قانونی که امریکا به آن اتکا می‌کند برای بسیاری از این محدودیت‌ها و تحریم‌ها، قانونی است که قبل از ورود اینترنت به ایران منعقد شده و مربوط‌به سال‌های 96 میلادی است. با وجود این، تا‌کنون کمتر درگیر چنین مساله‌ای بودیم که امریکا دامنه یک سایت ایرانی را مصادره کند. چند ماه پیش در مورد خبرگزاری فارس با توجیه وابستگی به سپاه پاسداران، این کار انجام شد که آن هم قابل توجیه نبود و اما درباره روزنامه ایران، مالکیت دامنه را به اوفک منتقل کردند و در شناسنامه دامنه، اوفک‌هلدینگ مالک دامنه شده است و دامنه یک نهاد رسانه‌ای معتبر را به دفتر کنترل دارایی خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا منتقل کردند.
دامین یا دامنه (Domain) نامی است که وب‌سایت از طریق آن قابل دستیابی بوده و به‌طور کلی از دو بخش نام و پسوند تشکیل شده است. نام دامنه بخشی است که گویای نام برند یا فعالیت شما بوده و آن را به دلخواه خود انتخاب می‌کنید. پسوندهای مجاز و معتبر در واقع پسوندهایی هستند که توسط کمیته مخصوص تأیید و تصویب پسوندها یعنی آی‌کن (ICANN) تأیید شده باشند. سازمان آی‌کن یک نهاد غیرانتفاعی در امریکا است که با مجوز وزارت بازرگانی امریکا، مدیریت تمام دامنه‌های جهان را در اختیار دارد و تخصیص دامنه‌ها و حفاظت از مالکیت این دامنه‌ها بر عهده اوست. در حال حاضر به نظر می‌سد امریکا از دسترسی خود به آی‌کن سوءاستفاده کرده است. در نیمه دوم دی ماه ۱۳۹۸، یک شرکت ایرانی ارایه‌دهنده خدمات صوت و تصویر آنلاین بدون اعلام قبلی، به بهانه تحریم، از دسترس خارج شد و یک روز طول کشید تا با جابه‌جایی دامنه به خدمت‌دهنده دیگری، مشکل حل شود. این سناریو برای همه خدمات فضای مجازی که در خارج از کشور میزبانی شده‌اند یا سرویس نام دامنه خارجی دارند قابل تکرار است. اوایل بهمن ۱۳۹۸ نیز دامنه «دات‌کام» مربوط به خبرگزاری فارس با توجیه تحریم‌ها و وابستگی این خبرگزاری به سپاه پاسداران، از دسترس خارج شد. در اقدام دیگری توسط امریکا، سایت روزنامه ایران از دسترس خارج شده است. مدیر مسوول روزنامه «ایران» روز ششم اردیبهشت ماه از مسدود شدن دامنه سایت رسمی روزنامه ایران توسط وزارت خزانه‌داری امریکا خبر داد و گفت: دامنه رسمی سایت روزنامه ایران به آدرس iran-newspaper.com توسط دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا (اوفک) مصادره و مسدود شد. در واکنش به این موضوع، وزارت امور خارجه اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران قویا تصمیم خزانه‌داری امریکا در مسدودسازی دسترسی به دامنه اینترنتی رسانه‌های ایرانی را که مغایر با اعلامیه جهانی حقوق بشر و آزادی بیان است، محکوم می‌کند. اقدام این رژیم در ساکت کردن جریان رسانه‌ای بدیل، امریکا را به نقض‌کننده اصلی نظم قانون محور بین‌الملل تقلیل داده است.»
سابقه امریکا در تحریم سایت‌های ایرانی
پیش از این سجاد بنابی، نایب رییس هیات مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت درخصوص تحریم اعمال‌شده از سوی شرکت‌های امریکایی برای برخی از دامنه‌های ایرانی با پسوند دات‌کام گفته بود: «در تمام دنیا دامنه‌های اینترنتی خارجی مانند دات‌کام و دات‌نت، توسط یک سری شرکت که به آنها رجیسترر (رجیسترکننده) گفته می‌شود، ثبت می‌شوند؛ هر یک از این شرکت‌ها، نمایندگی‌هایی در ایران دارند و این نمایندگی‌ها نسبت به ثبت دامنه خارجی سایت‌های ایرانی با پسوندهایی مانند دات‌کام، دات‌نت و دات‌او‌آرجی و امثال اینها اقدام می‌کنند. اتفاقی که در خصوص محدودسازی دسترسی به برخی سایت‌های دات کام در ایران صورت گرفته است، به این دلیل است که برخی از این شرکت‌های رجیسترکننده، امریکایی بوده و تابع قوانین این کشور هستند و به دلیل تحریم‌هایی که علیه ایران از سوی این کشور ایجاد شده، محدودیت‌هایی را در زمینه سرویس‌دهی به اکانت‌های ایرانی آغاز کرده‌اند. پیش از این نیز شرکت امریکایی دیجیتال اوشن (ارایه‌دهنده خدمات زیرساخت رایانش ابری) با تحریم ایران، تمامی‌هاست‌هایی که از ایران ثبت می‌شدند را غیرفعال کرده بود. هم‌اکنون نیز این اتفاق در حوزه نام دامنه افتاده است و شرکت امریکایی که چند دامنه ایرانی را به ثبت رسانده بود، سرویس‌دهی خود را به ایران قطع کرده است و به همین دلیل دامنه خارجی سایت‌هایی مانند فارس نیوز، یکی از بانک‌ها، یک سرویس‌دهنده ویدئو و چند کسب‌و‌کار دیگر از دسترس خارج شدند.» وی با بیان اینکه این مجموعه‌ها باید سراغ رجیسترکننده غیرامریکایی بروند، گفت: «نکته اصلی این است که هر شرکت و مجموعه‌ای در زمانی که دامنه را از یک شرکت ایرانی خریداری می‌کند، نمی‌داند ملیت آن شرکت چیست و به خاطر همین، این مشکل به وجود می‌آید. اگر دامنه سایتی غیرفعال شده است باید یک رجیسترکننده غیرامریکایی را جایگزین و دامنه‌اش را به آن کشور منتقل کنند و هم‌اکنون با این روش مشکل دامنه برخی مجموعه‌ها در حال رفع شدن است.
البته ما در داخل کشور با زیرساخت‌های موجود در شبکه ملی اطلاعات مشکل دسترسی به این سایت‌ها را حل کرده‌ایم. به این معنی که روی گیت‌وی پهنای باند داخل کشور، آدرس دات‌کام این سایت‌ها به دامنه دات‌آی‌آر منتقل شده است و در صورتی که کاربری به این آدرس‌ها مراجعه کند، به دامنه آی‌آر منتقل شده و در داخل کشور با مشکلی روبه‌رو نیست اما برای دسترسی از خارج به داخل ایران، این مجموعه‌ها باید رجیسترکننده خود را تغییر دهند.»
در حال حاضر چه فعالان حوزه در بخش خصوصی و چه مدیران دولتی و حاکمیتی باید مراقب باشند و تمهیداتی را در نظر بگیرند که ممکن است امریکا روزی کل دامنه‌های دات‌کام را برای ایران ببندد. این موضوع برای سایت‌های حاکمیتی یا سایت‌های بخش خصوصی که اهمیت کلیدی دارند در کشور باید انجام شود و خود را از قید دامنه‌های دات‌کام خلاص کنند. البته برای اکثر رسانه‌ها و شرکت‌های خصوصی محتمل نیست که چنین مشکلی به وجود بیاید مگر اینکه از طرف سرویس‌دهنده‌ای که دامنه را خریداری کردند، به دلیل اینکه آی‌پی وب‌سایتی در ایران است، مورد تحریم قرار بگیرند و به احتمال زیاد برای مالکیت دامنه آنها ریسکی وجود ندارد اما شرکت‌های خصوصی که سرویس‌شان در سطح ملی ارایه می‌شود و سازمان‌های دولتی، با تهدیداتی که وجود دارد. حتما باید از دامنه‌های آی‌آر استفاده کنند.
