نبود همخوانی میان رشد شاخص‌ها با واقعیات اقتصاد
گروه بورس|
افزایش قیمت‌ها در بازار سهام این روزها به مساله‌ای بحث برانگیز تبدیل شده است. رشد شاخص‌ها در بازار یاد شده طی ماه‌های اخیر در شرایطی رخ داده که بسیاری از شاخص‌های جهانی سهام طی ماه‌های گذشته شاهد افت جدی بودند و به دلیل تبعات اقتصادی شیوع کرونا و همه‌گیری آن در سراسر جهان بخش قابل توجهی از ارزش خود را از دست داده‌اند. این اتفاقات در حالی رخ داده که بیشتر اقتصاد‌های مطرح جهان قبل از شروع این بحران وضعیت رو به رشدی داشتند و بسیاری از کارشناسان اقتصادی سال ۲۰۲۰ را برای آنان سال پر رونقی متصور بودند. با این حال شاهد بودیم که اتفاقات رخ داده در ماه‌های اخیر سبب شد که این انتظارات به کلی دگرگون شود و نه تنها شاخص‌های سهام بر که شاخص‌های اقتصادی در این کشور‌ها دچار واژگونی شوند. همزمان با این تغییرات عمده در ایران اما وضعیتی معکوس رخ داده است.
کشور در حالی ماه‌های گذشته را طی کرده که انتظار می‌رود تحت تاثیر همه گیر شدن بیماری کووید ۱۹ صنایعی نظیر پتروشیمی با کاهش درآمد مواجه شوند؛ عاملی که می‌تواند به خودی خود تاثیر منفی بر شاخص‌های سهام و قیمت نمادهای مربوطه در بورس و فرابورس بگذارد. با این حال آنچه که از ابتدای سال تاکنون شاهد آن بودیم رونق روز افزون نماگرهای بازار سرمایه بوده است. این رونق اگرچه برای بسیاری از فعالان بازار سهام امری مثبت و خوشایند است با این حال تداوم آن بدون در نظر گرفتن تغییرات بنیادی و احتمالات پیش رو به امری بدل شده که بسیاری از کارشناسان اقتصادی را نگران کرده است. کشور در حالی روزهای گذشته را طی کرده که جدی‌تر شدن عرضه دارایی‌های دولت در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله انتظاراتی جدی را برای خروج پول از شبکه بانکی توسط آحاد مردم و ورود آن به بورس تهران رقم زده است. چنین رویدادی اگرچه در نگاه نخست امری مبارک است و سهم تامین مالی بازار سرمایه در کشور را افزایش می‌دهد اما در روی دیگر سکه ممکن است تقاضای جدیدی در بازار پول جهت دریافت نقدینگی از بانک‌ها ایجاد کند. چنین اتفاقی در حالی رخ می‌دهد که در حال حاضر نیز بسیاری از فعالان بازار و کارشناسان بازار سهام بر این باورند که بسیاری از نمادهای بازار یادشده از حالت طبیعی خارج شدند و در قیمت‌های حبابی معامله می‌شوند. روز گذشته شاخص کل بورس تهران از مقاومت 800 هزار واحدی نیز عبور کرد و با پیشروی 22 هزار و 702 واحدی که به ثبت رساند به سطح 820 هزار واحدی دست یافت. پیشروی یاد شده در حالی رخ می‌دهد که اگر در میانه سال گذشته از ورود این نماگر به کانال 600 هزار واحدی سخن می‌رفت بسیاری با دیده تردید با آن مواجه می‌شدند که چه بسا صعود به کانال یاد شده را غیر ممکن تلقی می‌کردند.
در همین باره یک اقتصاددان گفت: جمعیت قابل توجهی در کشور وجود دارد که هیچ شناختی از بازار سهام ندارند و فقط از شنیده‌ها و اخبار متوجه افزایش شاخص شده و می‌گویند ما نیز می‌توانیم در مدت چند ماه پولمان را چند برابر کنیم که این موضوع می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
حامد قادرزاده در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه اقتصاد دارای دو بازار پول و سرمایه است اظهار کرد: پول بازار مربوط اعتبارات کوتاه مدت و سرمایه بازار مربوط اعتبارات بلند مدت است. وی افزود: رشد بازار سهام به دلیل شفافیت و نظام مالی مشخصی که دارد امری مطلوب است، به این معنی که اگر بازار سرمایه به صورت واقعی رشد یابد موجب رونق اقتصادی در کشور می‌شود. اما اینکه در حال حاضر افزایش شاخص بورس طی چندماه آن هم در شرایط رکود اقتصادی که در دنیا حاکم است و شاخص‌های جهانی منفی و کاهشی است، در ایران به بالای 800 هزار واحد می‌رسد جای سوال و تردید دارد.
به گزارش ایسنا، این اقتصاددان در تشریح این تردید می‌گوید: در طول دو سه سال گذشته، در عرضه اولی‌ها که شرکت‌های دولتی و یا واحدهای بسیار بزرگی اقدام به عرضه سهام در بازار و تضمین آن می‌کنند، معمولا کسانی که عرضه اولیه را خریداری کرده‌اند منتفع شده‌اند و درصد سودی هم که برای آنها تعیین می‌شود بالاتر از نرخ بازار پول و نرخ بانکی است، این امر رونق خاصی را به بازار بخشیده است و معمولا کسانی هستند که با مبلغ‌های خیلی کم وارد این بازار شده‌اند. این استاد اقتصاد دانشگاه ادامه داد: اما آسیب پذیری خاصی در این بازار وجود دارد، به دلیل اینکه متاسفانه رشد بسیار سریعی در آن مشاهده می‌شود و دولت هم از این بازار از دو سال پیش به‌طور جدی حمایت می‌کند. قادرزاده بیان کرد: چند ماه پیش زمانی که بحث کرونا هنوز خیلی در کشور مطرح نبود، شاخص بورس به زیر 300 هزار رسید که صف طولانی در عرضه سهام برای فروش به وجود آمد و این باعث شد که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی آسیب جدی ببیند. این اقتصاددان معتقد است، افزایش شاخص بورس به دلیل عرضه سهام دولتی حتی از طریق بانک‌ها موجب افزایش شدید شاخص بورس در بازار شده است که این امر از طرفی دیگر می‌تواند بازار پول را دچار فروپاشی کند.وی افزود: فروپاشی بازار پول می‌تواند برای جامعه اقتصادی بسیار سخت باشد، چون دارایی‌های بانک قابلیت نقدشوندگی سریع ندارند و به عبارتی درجه میعان دارایی‌های بانک خیلی بالا نیست بانک‌ها منابعی را که به صورت سپرده یا حساب‌های جاری در اختیار دارد به صورت‌های مختلف تخصیص می‌دهد به‌طور مثال به صورت وام به متقاضیان می‌دهد که دارای سر رسید است و مادامی که سررسید نباشد بانک نمی‌تواند پول را به سرعت نقد کند.
قادرزاده اعلام کرد: اگر مردم برای انتقال به بازار سرمایه به سیستم بانکی هجوم بیاورند و بخواهند بانک‌ها را خالی از پول کنند، واحدهای کوچک اقتصادی را که در بورس نیستند مورد آسیب قرار داده و همچنین موجب اوریب اقتصادی جدی خواهند شد، چرا که حتی در بهترین حالت اگر شرکت‌های بزرگ در 6 ماه الی یک سال بتوانند افزایش ارزش داشته باشند، بعدا به صورت جدی دچار آسیب خواهند شد، چون واحدهای کوچک، آسیب دیده‌اند و امکان افزایش تقاضای محصولات ارایه شده از سوی واحدهای بزرگ در بازار فراهم نمی‌شود و با رکود مواجه خواهد شد، به‌طور مثال در بخش کشاورزی تولید انبوهی وجود دارد اما وقتی که نمی‌تواند فروش خوبی در بازار داشته باشد با کاهش قیمت در بازار مواجه خواهد شد که این امر ورشکستگی اقتصادی را به دنبال دارد.
وی ادامه داد: روند در سیستم‌های بسیار بزرگ اقتصادی هم به همین صورت است، چون شرکت‌هایی وارد بورس شده‌اند که دارای سیستم مالی شفافی بوده و توانسته‌اند خود را به بورس ثابت کنند و از حالت خاص به حالت عام در بیایند و امکان فروش اوراق داشته باشند. بر همین اساس در حال حاضر بیشتر اوراق در بازار خرید و فروش می‌شود و عرضه کالا در بازار کمتر مشاهده می‌شود. این اقتصاددان، معتقد است، متاسفانه جمعیت قابل توجهی در کشور وجود دارد که هیچ شناختی از بازار بورس ندارند و فقط از شنیده‌ها و اخبار متوجه افزایش شاخص شده و می‌گویند ما نیز می‌توانیم در مدت چند ماه پولمان را چند برابر کنیم که این موضوع می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
وی توصیه کرد، کسانی که می‌خواهند وارد بورس شوند باید با کارشناسان اقتصادی و مالی مشاوره کنند. قادرزاده تشریح کرد: بازار بورس دارای شاخص عمومی و شاخص شرکت‌های مبدأ است، لذا باید افراد دقت کنند که از سهام کدام شرکت می‌خواهند خرید کنند چون کار بسیار پر ریسکی در شرایط فعلی است، چرا که اگر بازار بورس حالت ثبات و عادی داشت، بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری بود اما این افزایش قیمت جای تردید و دقت در بررسی دارد؛ به ویژه ما که عرضه تقاضای خاصی در بازار به دلیل افت شدید وضعیت اقتصادی مردم نداریم و بیشتر مردم به دنبال خرید کالاهای ضروری هستند، این امر می‌تواند آسیب جدی در آینده بر بخش‌های مسکن و تولید کالاهای دیگر وارد کند و توصیه می‌شود مردم با دقت بیشتری وارد این بازار شوند. وی یادآور شد: چه بسا همانطور که موسسات اعتباری بانکی در کشور افول شدید پیدا کرد و برای دولت پرهزینه شد، همین سیاست حمایتی که مردم به بورس روی آوردند نیز چنانچه پول‌ها در این قسمت بیش از حد انباشته شود و نتواند سوددهی ایجاد کند، همان افول را تجربه کند.
