بازار سرمایه، پناهگاه نقدینگی‌های خرد

بورس نماد بازار سرمایه است، همچنان که بانک نماد بازار پول است. در بازار پول عموما مردم به دنبال بانک‌هایی می‌روند که سود بیشتری بدهد و سرمایه‌گذارها هم به دنبال بانکی می‌روند که تسهیلات ارزان‌قیمتی ارایه کند. به جز این دو موضوع، از نگاه سپرده‌گذاران و گیرندگان تسهیلات موضوعات دیگری هم در بازار بانک یا بازار پول مطرح است. اینکه نرخ‌ها متناسب با زمان متغیر است. معمولا نرخ‌های کوتاه‌مدت کمتر و نرخ‌های بلندمدت بیشتر است. همین بحث را ما در بازار سرمایه هم داریم. با این تفاوت که در بازار سرمایه و بورس صدها شرکت مختلف هست که این شرکت‌ها یا مثل مخابرات در عرصه خدماتند یا در بخش تولید کالای صنعتی و غیرصنعتی هستند و اگر بخواهیم از منظر دیگر تقسیم‌بندی کنیم، این کالاها گاهی مصرف داخل کشور دارند مثل پالایشگاه خلیج فارس یا اساسا صادرات‌محور هستند مثل بسیاری از پتروشیمی‌ها.  شرکت‌هایی که در بورس هستند یک ارزش ذاتی دارند و یک ارزش بازاری. طلا هم همین‌طور است که یک ارزش ذاتی دارد و اما در نوسانات مختلف و بحران‌های مختلف، طلا با نوسان قیمت مواجه می‌شود، اما نوسانات قیمت هیچ‌وقت بیانگر ارزش ذاتی طلا نیست. طلا به عنوان یک فلز گران‌بها ممکن است در مقاطعی از زمان دچار نوسانات قیمت شود اما ارزش ذاتی آن هیچ‌وقت از بین نمی‌رود. این موضوع درباره فرآورده‌های نفتی هم صدق می‌کند. همان‌طور که در روزهای گذشته، قیمت نفت امریکا منفی شد، اما آیا واقعا ارزش نفت منفی است؟ اگرچه به دلیل کرونا و رکود در اقتصاد امریکا و برخی کشورهای اروپایی تقاضا برای نفت کم شده اما این بدان معنی نیست که نفت ارزش ذاتی نداشته باشد. طبیعتا دیر یا زود پس از اینکه تکلیف کرونا روشن شود، نفت قیمت صعوی به خود می‌گیرد و با تدبیری که اوپک و غیراوپکی‌ها انجام می‌دهند می‌توانند قیمت نفت را بهبود دهند.  در بازار بورس دو دیدگاه داریم. یک دیدگاه می‌گوید که بازار حباب دارد و دیگری می‌گوید که بازار حباب ندارد و این قیمت‌ها واقعی است. ممکن است قیمت سهام برخی از شرکت‌ها حباب داشته باشد و برخی شرکت‌ها هنوز به قیمت واقعی نرسیده باشد. اگر بخواهیم قیمت ارزش واقعی شرکت یا ارزش دارایی‌های شرکتی را محاسبه کنیم، خصوصا شرکت‌هایی که صادرات‌‌محور هستند و مبنای آنها را هم قیمت دلار در بازار در نظر بگیریم، هنوز قیمت سهام آنها به نقطه واقعی نرسیده. است بنابراین کسانی که وارد بازار بورس می‌شوند، اگر از مشاوران اقتصادی معتبر استفاده کنند و سبد کالاهای مناسبی انتخاب کنند، نرخ بازدهی آن سبد حتما از نرخ بازدهی بازار پول یا نرخ سود بانک‌ها بیشتر خواهد بود.  بانک مرکزی و مرکز آمار میانگین نرخ تورم فروردین را حدود 32 درصد اعلام کرده است. طبیعتا کسانی که امروز در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرند نه تنها سود نمی‌برند، بلکه 50 درصد ارزش پول آنها مرتبا کاهش پیدا می‌کند زیرا نرخ سود بانک‌ها و سپرده‌ها تقریبا 50 درصد نرخ تورم است. طبیعی است که سپرده‌‌گذاری در بانک‌ها به نفع سپرده‌‌گذاران نیست. اینجاست که بازار سرمایه می‌تواند پناهگاه نقدینگی و خصوصا نقدینگی‌های خرد باشد. به‌خصوص کسانی که مرتبا به دنبال این هستند که با مختصر پول خود سکه، طلا یا ارز بخرند و برای این افراد، بازار سرمایه بهترین پناهگاه است؛ اما با تاکید بر یک نکته مهم و آن اینکه نباید سهام هر شرکتی را بخرند زیرا همه سهام‌ها نمی‌تواند سودزا باشد. همچنان که ما بانک‌های مختلف با نرخ سپرده‌ها و نرخ تسهیلات مختلفی داریم و البته در بانک‌ها دامنه تغییرات سود و تغییرات نرخ تسهیلات بسیار محدود است، در حالی که در بازار سرمایه دامنه سود شرکت‌ها بسیار بیشتر از سود بانک‌هاست. دقیقا به همین دلیل کسانی که وارد بازار سرمایه می‌شوند، حتما باید اطلاعات اقتصادی داشته و به اقتصاد سیاسی مسلط باشند. اینکه بتوانند تخمین بزنند تحریم‌ها کی برداشته می‌شود، یا اینکه نرخ دلار و قیمت واقعی آن چیست؟ اینکه صادرات و واردات ایران کی روال عادی خودش را طی می‌کند؟ این موارد بر نرخ سهام بسیار تاثیرگذار است و ریسک دقیقا همین جا معنا پیدا می‌کند. بدین معنا که کسانی که وارد بازار سرمایه می‌شوند اگر بخواهند امروز سراغ شرکت‌هایی بروند که به دلیل تحریم‌های کاهش روابط اقتصادی ایران، قیمتشان پایین است و همه می‌دانند اگر اقتصاد ایران به روال عادی بدون تحریم برگردد قیمت آنها افزایشی خواهد بود، باید ریسک کنند. آگاهی از اینکه چه زمانی تحریم‌ها برداشته می‌شود، ریسکی در خرید این نوع شرکت‌ها ایجاد می‌کند و سود و زیان هم در کنار ریسک معنا پیدا می‌کند.  در نهایت بازار سرمایه در ایران بازار کوچکی است که عمق ندارد و همچنان جا برای گسترش دارد و اصلا قابل مقایسه با بازار پول نیست. در پاسخ به اینکه سپرده‌گذاری در بازار پول به نفع اقتصاد ایران است یا در بازار سرمایه باید گفت، اگر بخواهیم به هدف تولید، افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری در کشور برسیم و در عین حال به سود بلندمدت دست یابیم، بهترین کار سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.