تیمور بختیار، ساواکی ناکام

بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران شاه که از اقدام علیه خود به‌شدت هراس داشت، احساس می‌کرد با تاسیس یک دستگاه امنیتی قدرتمند و قلع و قمع مخالفان سیاسی با خیال راحتی به حکومت خود ادامه دهد. از طرف دیگر بخشی از سیاست دولت آیزنهاور درباره کشور‌های حامی بلوک غرب در جنگ سرد تربیت نیروی پلیسی و اطلاعاتی در ارتش این کشور‌ها بود؛ بنابراین تصمیم گرفت تا با کمک به شاه سازمانی امنیتی در ایران راه‌اندازی کند. با کمک تیمور بختیار که در آن زمان رییس ضد اطلاعات ارتش بود نسل اول نیرو‌های امنیتی تربیت شدند و با تصویب مجلسین، ساواک در اسفند ۱۳۳۵ آغاز به کار کرد. درباره انتخاب بختیار به ریاست ساواک تحلیل‌های مختلفی وجود دارد. فردوست، بختیار را انتخاب امریکایی‌ها می‌دانست. برخی نیز معتقدند شاه با توجه به ویژگی‌های شخصیتی بختیار علاقه‌مند بود او از فرماندهی یگان‌های نظامی دور باشد و به همین دلیل او را به ریاست ساواک برگزید. بختیار نظامی جاه‌طلب، متهور، خشن و بی‌رحم بود؛ بنابراین ساواک به نهادی شبیه خود بختیار بدل شد. خشن و بی‌رحم در برخورد با مخالفین. بختیار همان روش‌های اعتراف‌گیری خشونت آمیز فرمانداری نظامی را با خود به ساواک آورد. در این دوره بیشتر اقرار‌ها بر اثر ضرب و شتم با چوب، کابل و شلاق است. روشی که شعار «شلاق خلاق است» را در ساواک جا انداخت. اما او سال 1337 طی سفری به امریکا به کرمیت روزولت و آلن دالس، رییس سیا پیشنهاد کودتا در ایران و برکناری شاه را کرد. دالس پیشنهاد او را رد و به وزیر خارجه امریکا نیز توصیه کرد که در ملاقاتش با بختیار اجازه طرح چنین مسائلی را ندهد. این دیدگاه بعدا از سوی حسین علاء وزیر دربار به اطلاع شاه رسید. شاه نیز در اسفند 1339 تیمور بختیار را از ریاست ساواک عزل کرد. بختیار در مرحله بعد علیه علی امینی که در اردیبهشت 1340 به نخست‌وزیری رسیده بود همچنین علیه اصلاحات ارضی شاه موضع گرفت. پس از آن تعدادی از نزدیکان بختیار دستگیر شدند و اموال او مصادره شد. نخستین رییس سازمان اطلاعات ایران با این اتفاقات از ایران فرار کرد و به ژنو و سپس فرانسه گریخت. او از بدو خروج از کشور تلاش علیه شاه را آغاز و کوشید نیروهای مخالف را گردهم جمع آورد. بختیار سپس تابعیت عراق را از دولت بعث عراق گرفت. مقامات رژیم بعث عراق پس از آنکه بختیار تابعیت عراقی را به دست آورده بود، وی را به بغداد دعوت کردند. بختیار می‌خواست از طریق لبنان به عراق برود ولی پانزدهم اردیبهشت 1347 در فرودگاه بیروت به اتهام حمل غیرمجاز اسلحه بازداشت و پس از چند روز با وجود درخواست ایران برای استرداد او آزاد شد. بختیار سپس به‌طور غیرحضوری محاکمه و محکوم به اعدام شد؛ حکمی که مرداد سال 49 در عملیاتی پیچیده به دست یکی از نزدیکان مورد اعتماد بختیار در عراق به اجرا درآمد.