کاهش 77 صدم درصدی نرخ سود بین بانکی در سال 98

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |

مقایسه ارزش معاملات و نرخ سود تسهیلات بازار بین بانکی در سال 98 نسبت به سال 97 نشان می‌دهد که با وجود رشد 74 درصدی ارزش معاملات و بیش از 18000 هزار میلیارد تومان تسهیلات در بازار بین بانکی نرخ سود بین بانکی کاهش 77 صدم درصدی داشته و نرخ جذب منابع به زیر 19 درصد رسیده است. 

به گزارش «تعادل»، روند کاهش نرخ سود بازار بین بانکی در دوران شیوع کرونا و از اسفندماه تاکنون، موجب شد که تقاضا برای تسهیلات بازار بین بانکی کاهش یافته و نرخ سود این بازار را به زیر 14 درصد کاهش دهد و همین امر موجب شد که مدیران بانک‌ها اوایل اردیبهشت تصمیم بگیرند که موضوع نرخ سود سپرده 15 درصدی مصوب شورای پول و اعتبار را رعایت کنند. اما به دنبال رشد شاخص سهام در بورس و رشد قیمت سایر دارایی‌ها از جمله خودرو، بانک‌های کشور نگران خروج سپرده‌های بانکی شده و به دنبال آن هستند که با نرخ‌های بالاتر از 15درصد در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق سرمایه‌گذاری و... سپرده‌های خود را حفظ و از خروج آنها جلوگیری کنند.

در این رابطه، عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی با تأکید بر اینکه بانک مرکزی در زمینه سیاست‌های پولی ابزار قوی و مناسبی در اختیار دارد گفت: بازار باز مکانیزمی است که بانک مرکزی برای مدیریت بازار پول از آن به خوبی بهره گرفته و خوشبختانه بانک‌ها و موسسات اعتباری نیز بدون فشار و ابزار دستوری، همراهی مناسب و مطلوبی با سیاست‌های بانک مرکزی در این زمینه داشته‌اند که جای قدردانی و تشکر دارد. این نکات نشان می‌دهد که بانک‌ها براساس کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی تصمیم به رعایت نرخ سود سپرده 15 درصدی گرفته‌اند و پس از آنکه موضوع هدایت نقدینگی به سمت بازار دارایی و بورس و... مطرح شده از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق و... به دنبال جذب سپرده و حفظ منابع خود با نرخ‌های بالای 15 درصد هستند. اکنون باید منتظر ماند و دید که در ماه‌های باقی مانده سال 99بانک‌ها چه مکانیزم و برنامه‌ای برای رعایت نرخ سود سپرده‌ها یا ارایه نرخ‌های بالاتر برای حفظ سپرده‌های خود خواهند داشت. 

    رشد 74 درصدی حجم معاملات بین بانکی 

 ارزش کل معاملات در سال 98 معادل 18 هزار و 688  هزار میلیارد تومان  بوده که نرخ سود میانگین آن 18.95 درصد بوده است. تعداد معاملات 40 هزار و 341 فقره بوده که ارزش متوسط معاملات روزانه معادل 64 هزار و 672 میلیارد تومان بوده که در 289 روز کاری معاملات بین بانکی انجام شده است. این در حالی است که میانگین سود سال 97 معادل 19.72 درصد بوده و در سال 98 نرخ سود بین بانکی معادل 77 صدم درصد کاهش داشته است. 

در سال 97، حجم معاملات معادل 10 هزار و 714  هزار میلیارد تومان  بوده که 40663 فقره تعداد معاملات آن بوده، و در سال 98 حجم معاملات رشد 74.41 درصدی، میانگین نرخ سود کاهش 3.9- درصدی و تعداد معاملات کاهش 0.8- درصدی داشته است.  البته برای ماه‌های ابتدای سال 99 پیش بینی می‌شود که حجم معاملات بین بانکی کاهش قابل توجهی داشته باشد زیرا با وجود مکانیزم بازار باز و دریافت وام و انتشار اوراق توسط بانک‌ها و خرید آن توسط بانک مرکزی، معاملات هفته‌های اخیر در حد صفر بوده و این موضوع نشان می‌دهد که احتمالا در بازار بین بانکی نیز معاملات رقم قابل توجهی را مانند سال‌های 97 و 98 شامل نمی‌شود. 

    سهم بانک‌ها در سپرده‌گذاری  

از سوی دیگر، بانک‌های خصوصی با 2 هزار و 31  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 3 هزار و 472  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 18 درصدی از بازار بین بانکی داشته‌اند و نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.81 درصد و در سال 98 معادل 19 درصد بوده است. 

بانک‌های خصوصی شده یا مشمول اصل 44 شامل بانک‌های ملت، صادرات و تجارت با 3هزار و 824  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 9 هزار و 553  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 35 درصدی از بازار بین بانکی سال 97 و بالای 51 درصدی در بازار بین بانکی سال 98 داشته‌اند و معاملات آنها در سال 98 به دلیل مازاد منابع و بهبود در شرایط مالی آنها به‌شدت رشد کرده است. و نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.96 درصد و در سال 98 معادل 18.86 درصد بوده و 1.1 درصد کاهش داشته است. بانک‌های دولتی با 4 هزار و 637  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 5 هزار و 395  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 43 درصدی از بازار بین بانکی سال 97 و سهم 28 درصدی در بازار بین بانکی سال 98 داشته‌اند و بخشی از سهم خود را به بانک‌های اصل 44 خصوصی شده داده‌اند. نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.72 درصد و در سال 98 معادل 18.95 درصد بوده است. موسسات اعتباری نیز در سال 97 با 221 هزار میلیارد تومان و سهم 2 درصدی از معاملات با سود 20 درصدی، در سال 98 سپرده‌گذاری 266 هزار میلیارد تومانی با سهم 1.4 درصد از معاملات با سود 19.2 درصدی داشته‌اند.  ملاحظه می‌شود که بانک‌های اصل 44 و بانک‌های دولتی بیشترین سپرده‌گذاری یا قرض دادن را به خود اختصاص داده‌اند و به دلیل مازاد منابع بیشتر، قادر به قرض دادن بوده‌اند و سایر بانک‌ها از آنها وام گرفته‌اند. در مجموع کل بانک‌های کشور معادل 10714 هزار میلیارد تومان تسهیلات با سود 19.72 درصدی در سال 97 تسهیلات پرداخت کرده‌اند و در سال 98 نیز 18688 هزار میلیارد تومان با سود 18.95 درصدی در سال 98 تسهیلات پرداخت کرده‌اند. نرخ سود سال 98 به میزان 77 صدم درصد کاهش داشته است. 

    سهم بانک‌ها در سپرده‌پذیری 

بانک‌های خصوصی با 6 هزار و 116  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 11 هزار و 383  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 57 درصدی از بازار بین بانکی 97 و سهم 61 درصدی از بازار بین بانکی 98 داشته‌اند و نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.89 درصد و در سال 98 معادل 19.21 درصد بوده است. به عبارت دیگر  بیشترین قرض یا درخواست وام متعلق به بانک‌های خصوصی بوده‌اند و بیشترین تقاضا را برای دریافت منابع سایر بانک‌ها به صورت قرض داشته‌اند.  بانک‌های خصوصی شده یا مشمول اصل 44 شامل بانک‌های ملت، صادرات و تجارت با 1هزار و 454  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 2 هزار و 509  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 13درصدی از بازار بین بانکی داشته‌اند و نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.37 درصد و در سال 98 معادل 18.5 درصد بوده وکاهش داشته است. به عبارت دیگر بانک‌های خصوصی شده به دلیل منابع خوبی که داشته‌اند کمترین نیاز را به دریافت تسهیلات داشته‌اند.  بانک‌های دولتی با 2 هزار و 39  هزار میلیارد تومان  در سال 97 و 3 هزار و 10  هزار میلیارد تومان  در سال 98، سهم بالای 19 درصدی از بازار بین بانکی سال 97 و سهم 16 درصدی در بازار بین بانکی سال 98 داشته‌اند و نرخ سود معاملات آنها در سال 97 معادل 19.54 درصد و در سال 98 معادل 18.23 درصد بوده است. موسسات اعتباری نیز با 1104 هزار میلیارد تومان در سال 97 و 1785 هزار میلیارد تومان در سال 98 سهم 10 درصدی از بازار بین بانکی 97 و 9 درصدی از بازار بین بانکی سال 98 داشته‌اند و نرخ سود معاملات آنها 19.64 در سال 97 و 19.15 درصد در سال 98 بوده است.  در مجموع کل بانک‌های کشور معادل 10714 هزار میلیارد تومان تسهیلات با سود 19.72 درصدی در سال 97 دریافت کرده‌اند و در سال 98 نیز 18688 هزار میلیارد تومان با سود 18.95 درصدی در سال 98 تسهیلات دریافت کرده‌اند. نرخ سود سال 98 به میزان 77 صدم درصد کاهش داشته است. 

    کاهش نرخ سود بازار بین بانکی در سال ۹۸

براساس آخرین داده‌های بانک مرکزی، نرخ سود در بازار بین بانکی در سال ۹۸ به ۱۸.۹۵ درصد رسیده است. آمار بانک مرکزی از عملکرد کلی بازار بین بانکی ریالی در سال ۹۸ نشان می‌دهد که میانگین نرخ سود در این بازار ۱۸.۹۵ درصد بوده است. همچنین در سال ۹۸ مجموعا ۴۰ هزار و ۳۴۱ فقره معامله به ارزش بیش از ۱۸۶۸۸۸۲۰۰ میلیارد ریال با محدوده نرخ ۱۶ تا ۲۳ درصد و با میانگین نرخ ۱۸.۹۵ درصد انجام پذیرفت. در حقیقت آمار نشان می‌دهد در سال ۹۷ میانگین موزون نرخ سود ۱۹.۷۲ درصد بوده که در سال ۹۸ به ۱۸.۹۵ درصد رسیده است. نگاهی به روند ماهانه نرخ سود بانکی در سال ۹۸ نشان می‌دهد به‌طور کلی روندی نزولی بر این نرخ حاکم بوده است. همچنین بررسی وضعیت سپرده‌گذاری بانک‌ها در بازار بین بانکی حاکی از آن است که ۵۱.۱۲ درصد کل معاملات در سال ۹۸ سهم بانک‌های مشمول اصل ۴۴ با کمترین میزان سود یعنی ۱۸.۸۶ درصد بوده و بانک‌های دولتی نیز ۲۸.۸۷ درصد کل معاملات را به خود اختصاص داده‌اند که میانگین نرخ سود آن ۱۹.۰۶ درصد بوده است. همچنین ۱۸.۵۸ درصد حجم معاملات سهم بانک‌های خصوصی و ۱.۴۳ درصد نیز سهم موسسات اعتباری بوده است. این در حالی است که سهم سپرده‌پذیری بانک‌های خصوصی ۶۰.۹۱ درصد کل معاملات بوده و بانک‌های دولتی معادل ۱۶.۱۱ درصد، بانک‌های مشمول اصل ۴۴، ۱۳.۴۳ درصد و موسسات اعتباری ۹.۵۵ درصد کل معاملات را به خود اختصاص داده‌اند. با مقایسه سهم سپرده‌پذیری بانک‌ها در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ مشاهده می‌شود که سهم بانک‌های خصوصی از سپرده‌پذیری حدود ۴ درصد رشد داشته و سهم بانک‌های دولتی و اصل ۴۴ نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.

 طی سال نیز یک روند ملایم کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی مشاهده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ابتدای سال گذشته میانگین نرخ سود معاملات ۱۹.۸۱ درصد بوده که تا تیرماه روند نزولی را طی کرده و به نرخ ۱۹.۳۶ درصد رسیده است. بعد از آن در مرداد ماه با رشد ۱۳ صدم درصدی به ۱۹.۴۹ درصد رسید که آخرین باری است که نرخ سود بین بانکی بیش از ۱۹ درصد ثبت شده و بعد از آن نرخ سود روندی تقریبا شیب نزولی پیدا کرده است.