کرونا؛ عقب‌افتاده یا توسعه‌‌یافته

بهروز بهزادی

دو مفهوم عقب‌افتادگی و توسعه بیش از اینکه واژه‌های اقتصادی باشند، واژه‌هایی اجتماعی‌اند و عقبه‌های اجتماعی آنها، بیش از عقبه‌های اقتصادی‌شان بر جوامع تاثیرگذارند.به همین جهت جامعه‌شناسان به خود حق می‌دهند که  درباره جامعه‌شناسی توسعه نظر دهند، یا جوامع عقب‌افتاده، یا در حال توسعه را با معیارهای جامعه‌شناسانه بررسی ‌کنند. به دلیل اجتماعی بودن یا بار شدید اجتماعی داشتن واژه توسعه، جامعه‌شناسان اعتقاد دارند کشورهایی که برای رسیدن به توسعه روی اقتصاد تاکید می‌کنند نه‌ تنها به توسعه نمی‌رسند بلکه موجب وارد آمدن ضرر و زیان اقتصادی به جامعه می‌شوند. مثال بارز این نظر دیکتاتورهایی بودند که در قرن نوزدهم و بیستم در جوامع مختلف ظهور کردند و برخی از آنان سودای پیشرفت کشورشان را نیز داشتند، آنها تصور می‌کردند با فروش منابع کشورشان مثل نفت، مس و... می‌توانند صنایع بزرگ وارد کشورشان را صنعتی کنند و به توسعه برسند. در صورتی که در چنین فرآیندی، صنعتی‌شدن تک‌یاخته‌ای اتفاق می‌افتاد و چون کارگران و مهندسان روی ماشین‌آلات وارداتی کار می‌کردند بعد از استهلاک و نابودی ماشین‌آلات به هر دلیلی، کارخانه‌ها غیراقتصادی می‌شدند و جامعه به صنعتی شدن نمی‌رسید. با مشکلات کشورهایی که توسعه را تنها در اقتصاد می‌دیدند، شماری از دانشمندان به این نتیجه رسیدند که توسعه باید به صورت پایدار اتفاق بیفتد و پیامدهای محیط زیستی و اجتماعی آن درمان شود. در واقع این نگاه معتقد است در امر توسعه، اشتباهات گذشته نباید تکرار شود. بر این اساس باید گفت، توسعه پایدار زمانی در کشور اتفاق می‌افتد که در جامعه ساختارهای جمعیتی‌، آموزش و پرورش، محیط زیست و عدالت اجتماعی در جهت جلوگیری از کاهش کیفیت زندگی مردم عمل کنند.

در چنین جامعه‌ای در کنار رسیدگی به تمامی امور مربوط به مردم که مهم‌ترین آنها آزادی و عدالت اجتماعی است، توسعه اتفاق می‌افتد و اقتصاد نیز همپای سایر قابلیت‌های انسانی توسعه‌یافته می‌شود. توسعه اقتصادی در بعد خود بر ثروت و رفاه مردم می‌افزاید. اینک «کرونا» نیز به عنوان یک پدیده مهمی همین وضع توسعه را پیدا کرده است. در واقع نوعی بیماری است و ظاهرا پزشکان باید آن را علاج کنند. ولی کمک جامعه‌شناسان، سیاستمداران، مهندسان، اقتصاددانان و انواع متخصصان علوم نظری و عملی را باید خواست تا جامعه بتواند از این بلیه آسمانی نجات پیدا کند.

با یک جمله که نشان‌دهنده اهمیت تخصص‌ها در امر مبارزه ویروس کروناست، این یادداشت کوتاه را پایان می‌دهم و آن اینکه حتی نظافت منزل و محل کار برای رهایی از ویروس کرونا تخصص می‌خواهد که مردم در نظافت معمولی و همیشگی خانه خود رعایت نمی‌کنند.