سدسازی در ایران از نقطه آغاز تاکنون

تاریخ سد سازی در ایران قدمتی بسیار طولانی دارد.پادشاهان عصر هخامنشی به واسطه نیاز جغرافیایی کشور و علاقه‌ای که در آبادانی سرزمین تحت فرمانروایی خود داشتند، در زمان حکومت خود سدها و بندهای زیادی در بخش‌های جنوب غربی و جنوبی ایران ساختند. یکی از رودخانه‌هایی که از قدیم به رودخانه اروند می‌پیوسته است « دیاله» بوده است که به دستور کوروش بزرگ سدی برای آبیاری از خاک و چوب بر روی آن ساخته شده بود که شبکه کانال‌های آبرسانی را تغذیه می‌کرد .همچنین در زمان پادشاهان هخامنشی اولین کوشش برای سدسازی بر روی اروند و فرات انجام شده است. در زمان سلسله ساسانیان و هنگام حکومت شاپور اول، ارتش شکست خورده والرین رومی که مرکب از هفتاد هزار نفر می‌شدند به اسارت ایرانیان در آمدند . شاپور اول از این اسیران برای ساختن ساختمان‌هایی در ایران استفاده کرد . یکی از این ساختمان‌ها «سد شادروان شوشتر» بر روی رودخانه کارون است. اما ماجرای سدسازی به شکل مدرن در ایران از سال‌های پایانی دهه ۲۰ آغاز شد، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه سدسازی به وجود آمد تا جایی‌که بر اساس آمار کمیسیون بین‌المللی سدهای بزرگ (ICOLD)، ایران در منطقه، پس از ترکیه، رتبه دوم و در جهان، رتبه هفدهم را در حوزه سدسازی دارد. تاکنون ۱۷۲ سد ملی در سطح ایران به بهره‌برداری رسیده که از این تعداد، ۱۹ طرح مربوط به قبل از انقلاب اسلامی و مابقی به بعد از انقلاب مربوط می‌شود؛ البته روند سدسازی در آن زمان، بسیار کند بود، به‌گونه‌ای که در دولت‌های اول و دوم تنها یک سد، در دولت سوم، سه سد و در دولت پنجم نیز دو سد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در هر کدام از دولت‌های ششم و هفتم، ۱۳ سد به بهره‌برداری رسید. این در شرایطی است که پس از دولت ششم، با حجم وسیع سدسازی‌ مواجه شدیم، به‌طوری که تنها در دولت هشتم، ۳۵ سد به مدار بهره‌برداری وارد شد. سدسازی‌هایی که کارشناسان محیط زیست برخی از آنها را مضر و آسیب‌زننده به محیط زیست و غیرکارشناسی می‌دانند.  در ادامه این روند، در دولت بعد یعنی دولت نهم، از اول مهرماه سال ۱۳۸۴ تا پایان شهریورماه سال ۱۳۸۸، بالغ‌ بر ۱۸ سد به‌بهره‌برداری رسید اما قله سدسازی در دولت دهم و با تعداد ۳۹ سد قرار داشت. پس از آن، دولت تدبیر و امید، به‌طور جدی در بحث سدسازی مورد انتقاد قرار گرفت و همین مساله موجب شد که تعداد سدهای بهره‌برداری شده در این دولت، با کاهش روبرو شود و دولت یازدهم، ۲۵ سد و دولت دوازدهم نیز تنها سه سد را به‌بهره‌برداری برساند.

اما درمجموع طی این سال‌ها، ۱۷۲ سد به ظرفیت ۵۱۷۶۵ میلیون مترمکعب به‌بهره‌برداری رسیده و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، اکنون ۶۷۲ سد در دست بهره‌برداری، ۱۲۰ سد در دست ساخت و ۱۷۶ سد در دست مطالعه قرار دارد.