ایران در لیست نیست
نبرد شرکت‌های خارجی و فروشگاه‌های آنلاین امریکایی با اپلیکیشن‌های ایرانی از حدود سه سال پیش آغاز شد؛ زمانی که اپل تنها چند ماه پس از گشودن درهای فروشگاه آنلاین خود به اپلیکیشن‌های ایرانی در سپتامبر ۲۰۱۶، با فرمان دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا برای تحریم علیه ایران، برخی اپلیکیشن‌های ایرانی را از اپ‌استور حذف کرد و البته محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد حذف برنامه‌های ایرانی از اپ‌استور را به‌طور قانونی پیگیری می‌کند. در آن زمان حتی برخی از فعالان حوزه فضای مجازی و توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌های ایرانی با ارسال نامه‌ای رسمی از تیم کوک، مدیرعامل اپل درخواست کردند که این اقدام را متوقف کند. آنها در این نامه نوشتند: صدها برنامه‌نویس مستعد iOS در ایران باعث شده‌اند که اپلیکیشن‌های موفق زیادی در اپ‌استور قرار بگیرند اما متاسفانه ما همیشه با مشکلاتی در استفاده از اپلیکیشن‌های بین‌المللی و حتی داخلی از طریق اپ‌استور روبه‌رو هستیم. خطای 1009 یکی از شناخته‌شده‌ترین این مشکلات است که مدت‌هاست باعث آزار کاربران ایرانی شده و اغلب از هرگونه فعالیت کاربران ایرانی جلوگیری می‌کند.
موضوع حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور کاملا حل نشده بود که گوگل نیز به فاصله دو هفته پس از اپل و در اقدامی مشابه، نرم‌افزارهای ایرانی را از گوگل‌پلی، فروشگاه آنلاین نرم‌افزارهای اندرویدی با توجیه مشابه تحریم‌های دولت امریکا علیه ایران حذف کرد. جهرمی در واکنش به این موضوع نیز اظهار کرد در دنیا نظام‌هایی خصوصا در کره جنوبی وجود دارد تا در جهت رفع وابستگی مطلق به اندروید و گوگل صورت بگیرد که ما آن را در دستور کار خود گذاشتیم. اما این موضوع بسیار استراتژیکی است و نمی‌شود در یک شب در مورد آن تصمیم‌گیری کرد. به دنبال حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور، برخی شرکت‌ها و اپلیکیشن‌های ایرانی برای دور زدن این محدودیتِ ایجاد شده، سراغ استفاده از اکانت‌های اینترپرایز (Enterprise) رفتند و این روش تا چندین ماه ادامه داشت تا جایی که این بار فعالیت حساب‌های سازمانی شرکت‌ها هم غیرفعال و استفاده از آنها در گوشی‌های آیفون حذف شد تا بار دیگر امکان استفاده از اپلیکیشن‌های ایرانی در این گوشی‌های غیرممکن شود و توسعه‌دهندگان ناچار به تغییر این اکانت‌های اینترپرایز در مدت‌های زمانی کوتاه شوند. البته سازمان فناوری اطلاعات درباره اقدامات لازم برای حل این مشکل، به پتانسیل‌های قانونی موجود در عرصه بین‌المللی اشاره کرده است و اما پس از آن امیر ناظمی، رییس این سازمان درباره موانع شکایت از اپل گفت: معضل این است که دولت نمی‌تواند از یک شرکت شکایت کند، بلکه شکایت باید از طرف شرکت دیگر یا یک شهروند باشد. زمانی‌که سامسونگ به مارکت داخلی ما گارانتی نمی‌داد، شکایت کردیم که البته مدتی طول کشید اما بالاخره انجام شد. این بدین خاطر است که سامسونگ در ایران شرکت و واردکننده رسمی و کانال ارتباطی دارد اما اپل در ایران نمایندگی رسمی ندارد که بتوانیم مذاکره کنیم. در نهایت با وجود پیگیری‌ها و تلاش برای بررسی وضعیت اپلیکیشن‌های ایرانی که در مقاطع زمانی مختلف توسط فروشگاه‌های آنلاین اپل و گوگل حذف شدند، به نظر می‌رسد شکایت‌ها و اقدامات قانونی هم نتیجه‌ای نمی‌دهد و این شرکت‌ها هستند که باید برای مقابله با تحریم‌های یک‌جانبه و ظالمانه، روش‌های توسعه برنامه‌های خود را تغییر دهند و استفاده از محصولات خود را برای کاربران هموار کنند.
ساخت اپل آیدی با شماره ایرانی
امکان‌پذیر نیست
اما در اقدامی دیگر که توسط اپل صورت گرفته است، ساخت اپل آیدی با شماره ایرانی امکان‌پذیر نیست. روش ساخت حساب کاربری ویژه اپل به نام
Apple ID در راستای افزایش امنیت با تغییرات جدیدی همراه شده و در حال حاضر تمامی کاربران در مراحل ساخت حساب کاربری اپل و برای دریافت کد تایید آن باید حتما شماره تلفن خود را وارد کنند، اما به دلیل مشکلات تحریمی در لیست کشورهای وب‌سایت اپل شاهد نام ایران نیستیم. از این رو کاربران ایرانی برای ساخت اپل آیدی با مشکل مواجه خواهند شد. در گذشته کاربران برای ساخت اپل آیدی می‌توانستند با وارد کردن یک ایمیل معتبر کد تایید را دریافت کنند و کاربران ایرانی با مشکل مواجه نمی‌شدند، اما طبق به‌روزرسانی جدید شرکت اپل، کاربران باید حتما شماره تلفن همراه خود را وارد کنند تا به واسطه پیامک یا تماس تلفنی کد تایید را دریافت کنند. این اقدام جدید اپل در راستای افزایش امنیت انجام شده و سطح امنیت حساب کاربران افزایش پیدا خواهد کرد، اما متاسفانه کاربران ایرانی با مشکل جدی مواجه می‌شوند. البته آن دسته از کاربرانی که پیش از این موفق به ساخت حساب کاربری اپل بودند، می‌توانند از همان حساب قبلی برای محصولات جدید اپل استفاده کنند و این موضوع برای کاربران جدید به مشکلی بزرگ تبدیل شده است. با توجه به اینکه اپل تغییرات جدیدی را برای ساخت حساب کاربری خود به وجود آورده است، بسیاری از کاربران به کمک شماره‌های مجازی برای ساخت Apple ID استفاده می‌کنند که گجت‌نیوز معتقد است روش مناسبی برای کاربران ایرانی محسوب می‌شود، اما مشکلی که وجود دارد این است که شماره‌های مجازی فقط به مدت محدودی قابل دسترسی خواهند بود و پس از آن غیر فعال می‌شوند و به سایر افراد واگذار خواهند شد. از این رو روش دیگر این است که کاربرانی که خواهان ساخت حساب اپل آیدی هستند، از دوستان و آشنایان قابل اعتماد خود که ساکن خارج از کشور هستند کمک بگیرند.
جدال اپل و فروشگاه‌های ایرانی اپلیکیشن
همچنین کاربران iOS که از فروشگاه‌های ایرانی و با استفاده از روش‌های مختلف، تحریم‌ها را دور زده بودند و اپلیکیشن‌های مورد نیاز خود را دانلود کرده بودند، در هفته‌های اخیر، با مشکلی دوباره مواجه شدند. از یک هفته پیش، گزارش‌هایی درباره قطع سرویس‌دهی برخی اپلیکیشن‌های iOS منتشر شد. تعدادی از کاربران در فضای مجازی اعلام کردند که در هفته‌های اخیر از طرف فروشگاه‌های ایرانی پیامک‌هایی دریافت کرده‌اند که در آنها از شناسایی حساب کاربری‌شان توسط اپل خبر داده شده بود. شناسایی حساب کاربری کاربران ایرانی توسط اپل به‌معنی توقف سرویس‌دهی اپ‌استور به آنها است. البته این اتفاق، تازه نیست. حدود یک سال پیش اپل مجبور شد به قوانین تحریمی امریکا علیه ایران عمل کند. سختگیری‌ها درباره گواهی‌های توسعه‌دهنده سازمانی iOS باعث ایجاد مشکلات بسیار زیادی برای کاربران و صاحبان اپلیکیشن‌ها شد. فروشگاه‌های ایرانی با استفاده از روش‌های مختلف، موفق به دور زدن این تحریم‌ها شدند. کاربران برای استفاده از iOS، با خرید حق اشتراک این فروشگاه‌ها، اپلیکیشن‌های مورد نیاز خود را دانلود می‌کنند. البته این فروشگاه‌ها هم با مشکلات زیادی روبرو هستند. گزارش‌های جدید، آخرین نمونه از این مشکلات است.
محمدامین برقعه‌ای، مدیر محصول یکی از این فروشگاه‌های اپلیکیشن، درباره آخرین وضعیت کاربران این فروشگاه به زومیت گفت: «تقریبا دو الی سه هفته‌ای می‌شود که درگیر این موضوع هستیم. فقط هم ما درگیر نیستیم و همه فروشگاه‌های مشابه درگیر شده‌اند. بررسی‌های اولیه هیچ الگوی ثابتی از نحوه شناسایی حساب‌های کاربری مشخص نکرده است. احتمال می‌رود اپل به صورت اتفاقی اقدام به حذف حساب‌های کاربری توسعه‌دهندگان کرده باشد.» برقعه‌ای البته اظهارنظر قطعی درباره روند شناسایی شدن حساب‌های کاربری ایرانی توسط اپل را به بررسی‌های فنی بیشتر از سوی تیم‌های فنی منوط کرد. اپل از روز ۸ خرداد، با ایجاد تغییراتی در روند ثبت‌نام اپل آیدی، داشتن شماره تلفن همراه را برای ساخت این آیدی ضروری کرد. قابل پیش‌بینی بود که این سیستم از شماره‌های ایران پشتیبانی نکند. این مساله، نگرانی‌های تازه‌ای برای کاربران iOS ایجاد کرده است. برقعه‌ای معتقد است اپل احتمالا در آینده روش‌هایی برای دور زدن این مشکل پیش روی کاربران ایرانی قرار خواهد داد چراکه می‌داند تعداد کاربران ایرانی که از سرویس‌های اپ‌استور استفاده می‌کنند، کم نیستند. او در این باره اظهار کرد: «ما مساله ساخت اپل آیدی را از مدت‌ها پیش حل کرده‌ایم و مشکلی از این بابت نداریم. اگر کاربری بخواهد از سرویس‌های ما استفاده کند، مشکلی نخواهد داشت ولی اگر بخواهد از خود اپ‌استور استفاده کند، باید دنبال روش‌های تازه‌ای باشد.» حمید کوچک‌زاده، مدیر روابط سازمانی یکی دیگر از فروشگاه‌های اپلیکیشن اعلام کرد در حال حاضر مشکل ایجادشده برای کاربران این فروشگاه حل شده است. او این مشکل را خارج از حیطه قدرت این شرکت دانست و گفت: «اتفاقی که به تازگی رخ داده این است که تعداد حساب‌های دولوپر شناسایی‌شده روی همه فروشگاه‌های ایرانی در یک مقطع زمانی کوتاه، نسبت به گذشته زیاد شده است.» این شرکت هم مانند سایر رقبای خود در بازار ایران در حال بررسی فنی این موضوع است تا بتواند برای آینده برنامه‌ریزی کند. کوچک‌زاده درباره تشکیل «بازار سیاه اپل آیدی» بعد از اجباری شدن ارایه شماره تلفن همراه خارجی هشدار داد اما در عین حال اعلام کرد این مشکل، خللی در سرویس‌دهی فروشگاه‌های اپلیکیشن اپل در ایران ایجاد نخواهد کرد. او در این باره گفت: «ممکن است در آینده، ما هم راه‌حلی پیدا کنیم برای ساخت اپل آیدی و کاربران بتوانند از فروشگاه‌های اینترنتی اپل آیدی بخرند. البته پیش از هرچیزی باید ببینیم چقدر این مساله جدی است. نمی‌توانیم خیلی سریع واکنش نشان دهیم چون هنوز چیزی نمی‌دانیم. باید بررسی کنیم و اگر نیاز بود، راه‌حل ارایه کنیم.»
