ابهام در سازوکار‌های احیای گردشگری
آیسان زرفام|
با وجود اینکه دوره شیوع ویروس کرونا در سراسر دنیا تمام نشده است اما خبرهایی از آغاز دوباره فعالیت مختلف صنایع و مشاغلی که به دلیل شیوع این بیماری تعطیل شده‌بودند به گوش می‌رسد.
به نظر می‌آید حتی اقتصاد قدرتمندترین کشورهای دنیا هم توان تاب‌آوری ناشی از تعطیلی‌های بی‌چسم‌انداز صنایع و مشاغل را ندارند، بنابراین با وجود همه خطرها، خبر بازگشایی صنایع در گوشه و کنار دنیا شنیده می‌شود. یکی از این صنایع گردشگری است که در برخی کشورها به ویژه کشورهای اروپایی سهم عظیمی در اقتصاد کشورها دارد برای نمونه اتریش و آلمان شرایط سفر را دوباره مهیا کرده‌اند و ایسلند با رعایت پروتکل‌های محکم بهداشتی دوباره پذیرای گردشگران است.
در ایران هم با آغاز سفرهای کاری بخش حمل‌ونقل و حدود 50 درصد هتل‌ها آغاز به کار کرده‌اند. معاون گردشگری کشور هم با نزدیک شدن به پایان ماه مبارک رمضان و آغاز تابستان از تهیه بسته تشویقی پیشنهادی برای ارایه به گردشگران داخلی خبر داده است تا ابتدایی‌ترین چرخ‌دنده‌های صنعت گردشگری ایران، که در سال‌های اخیر سرمایه‌های قابل توجهی را به خود جذب کرده، شروع به حرکت کند.
آرش نورآقایی عضو هیات‌مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری و بنیان‌گذار کانون سراسری انجمن صنفی راهنمایان گردشگری ایران اما معتقد است که برنامه‌ریزی‌ها و جبران خسارت‌ها برای آغاز دوباره صنعت گردشگری در کشور در وضعیت مبهمی قرار دارد چرا که در ایران ارقام و آمار رسمی از شاخص‌های اقتصادی گردشگری در اقتصاد ایران وجود ندارد. گفت‌وگوی روزنامه تعادل با این چهره شاخص صنعت گردشگری ایران را در ادامه بخوانید.
به نظر می‌آید که برخی کشورهای دنیا از جمله ایران قصد دارند دوباره صنعت گردشگری را حداقل در بخش داخلی فعال کنند، نظر شما در این مورد چیست؟
وضعیتی که اکنون در دنیا به دلیل شیوع ویروس کرونا به وجود آمده سبب شده است که همه تصمیمات و پیش‌بینی‌ها ناپایدار و غیرقطعی باشد، از آنجا که با همکاران بین‌المللی‌ام به واسطه موقعیتی که در فدراسیون بین‌المللی راهنمایان گردشگری دارم در ارتباطم، می‌بینم که چگونه از شرق تا غرب دنیا تصمیمات شفاف و واضح نیست و هنوز انگار پروتکل و سیاست خاصی برای گردشگری تعریف نشده است اما به نظر می‌آید که به واسطه شرایط اقتصادی، کشورهای دنیا کم‌کم در تلاش هستند تا وضعیت صنایع و کسب و کارهای مختلف از جمله گردشگری را به شرایط پیش از کرونا بازگردانند البته با توجه به اینکه رفتار این ویروس و این اپیدمی هنوز به‌طور کامل برای کارشناسان مشخص نیست چشم‌انداز همه تصمیمات و برنامه‌ها در ابهام قرار دارد .
ایران هم پیرو همین اتفاقات جهانی، همانطور که در مسیر راه افتادن دیگر مشاغل است در مورد گردشگری همچنین رویکردی دارد، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ظاهر در حال انجام تلاش‌هایی است تا حداقل شاغلان بخش گردشگری و صنایع دستی بتوانند امیدواری‌هایی برای پس از این ماجرا داشته باشند، همچنین خسارت‌هایی که در این بخش ایجاد شده بررسی و مشخص شود که سهم گردشگری از درآمدهای دولت چه میزان است و اگر امکان جبران خسارت‌ها توسط دولت وجود دارد برای آن برنامه‌ریزی شود.
اگرچه این مسائل جای امیدواری دارد اما فکر نمی‌کنم که هنوز کسی بداند دقیقا چه اتفاقی دارد می‌افتد و سازو کار حل این مسائل چیست.
البته من در میان همه اتفاقات منفی که به خاطر این وضعیت در گردشگری افتاده نکات مثبتی هم می‌بینم، بخش منفی این است که ما تا الان نمی‌دانستیم سهم بخش گردشگری در اقتصاد کشور چقدر است، آمارهای این حوزه چندان مشخص نبود به همین دلیل هم‌اکنون فراخوان و درخواست برای خود اظهاری داده شده، مبنی بر اینکه هر کس چقدر ضرر کرده است در حالی که این آمارها می‌توانست پیش از این هم وجود داشته‌باشد تا کار برای ترسیم وضعیت کنونی و برنامه‌ریزی برای آینده آسان شود در حالی که پیش از این ما نتوانسته بودیم
این کار را انجام دهیم اگر اکنون کار درست انجام شود و به خوبی پیش رود شاید بشود فهمید که چه کسانی دست اندر کاران عرصه گردشگری در کشور هستند و چقدر در تولید ثروت در کشور نقش دارند بنابراین مشخص شدن سهم گردشگری در کشور اتفاق خوبی خواهد بود.
هر چند ممکن است در این خود اظهاری‌ها برخی اظهاری نکنند و برخی بیشتر یا کمتر اظهار کنند اما به هر حال از نظر آماری می‌شود به یک نسبیتی رسید که گردشگری در اقتصاد ما چقدر نقش دارد.
اصناف مختلف حوزه گردشگری به خاطر تعطیلی این صنعت در دوره کرونا ضررهای بسیاری کرده‌اند البته بخش قابل توجهی از این اصناف، اصناف کارفرمایی هستند، ضرر و زیان صنفی مانند راهنمایان گردشگری که در گروه اصناف کارگری دسته‌بندی می‌شود چگونه بوده است؟
من دقیق نمی‌دانم و باید بررسی و تفسیر شود اما ممکن است تشکل‌های کارفرمایی بیشتر در این وضعیت ضرر کرده باشند، شاید تشکل‌های کارگری ضرری که متحمل شدند مربوط به خودشان و خانواده‌هایشان باشد در حالی که کارفرماها هزینه‌های بیشتری داشته‌اند.
راهنمایان گردشگری هم مساله پرداخت بیمه را دارند، بسیاری از راهنماها البته نه همه آنها، منبع اصلی درآمدشان را روی این شغل گذاشته‌اند به ویژه اینکه در چند سال اخیر بر روی گردشگری بسیار تبلیغات شد و به نظر می‌آمد که کم‌کم کشور، دولت و مردم به سمت سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه رفته‌بودند بنابراین بسیاری از افراد به این شغل امید بسته بودند و حالا ضررهای مالی را متحمل شده‌اند، البته راهنماها هم مدت زیادی است که درگیر مشکلات شده‌اند، قبل از کرونا هم گردشگری در مسائل داخلی کشور و مسائل سیاسی آسیب دیده بود و الان به نظر می‌آید که راهنمایان گردشگری نزدیک به 4 ماه است که دارند متضرر می‌شوند و معلوم نیست این شرایط تا کی ادامه داشته باشد، حداقل در خوشبینانه‌ترین حالت ما تا پاییز دراین وضعیت خواهیم بود.
بنابراین اگر دولت بخواهد در سهمیه کمک‌های خودش، وام‌ها وتسهیلاتی به راهنمایان گردشگری بپردازد قطعا باعث خوشحالی است و به نظر می‌آید کار درستی است اما واقعا من نمی‌دانم که دولت همچین توانی دارد یا نه و با چه فرآیندی می‌تواند چنین کاری را انجام دهد یا چقدر می‌تواند از ضرر و زیان راهنمایان را جبران کند؟
همچنین اینکه آیا این تسهیلات بابت ضرری که راهنمایان تا الان متحمل شدند، خواهد بود یا شامل ضررهایی که در آینده متحمل می‌شوند هم می‌شود؟ چرا که هر کسی شاید توانسته باشد تا الان با اندک پس‌اندازش زندگی را بگذراند اما از الان به بعد است که کار سخت‌تر خواهدشد. به هر حال سازوکار جبران اینها هیچکدام از نظر من مشخص نیست بنابراین من فکر می‌کنم کمک دولت می‌تواند اتفاق خوبی باشد اما مطمئن نیستم و اینکه نمی‌دانم در ادامه چه اتفاقی ممکن است بیفتد.
راه افتادن جریان سفرهای داخلی به جبران ضرر و زیان راهنمایان گردشگری کمکی خواهد کرد؟
در جلساتی که با وزیر و معاون گردشگری داشتیم به نظر می‌آید که قرار است دوباره جریان سفر بعد از عید فطر راه بیفتد در این صورت این مساله تنها به راهنمایانی که در حوزه تورهای داخلی کار می‌کنند، کمک می‌کند اما بسیاری از راهنمایان درزمینه تورهای خروجی و بسیاری هم در زمینه تورهای ورودی کار می‌کنند و به هر حال چرخش مالی که در فرآیند آوردن ارز توسط گردشگر خارجی به ایران بود در گردشگری داخلی نیست.
به هر حال می‌دانیم که خوب است که تور‌ها در جریان باشند تا برخی مشاغل با این کار دوباره زنده شوند و از رکود بیرون بیایند اما سهم آن چقدرخواهدبود؟ کسی نمی‌داند.
ما هیچ درصدی نداریم، در سال‌های گذشته هیچ آماری در گردشگری نگرفتم و در مشخص کردن اینکه سهم ما در اقتصاد چقدر است تنبلی کردیم، مثلا نمی‌دانیم که چند درصد از راهنمایان گردشگری در طول سال فعال هستند و... بنابراین این طرح‌ها به ما کمک زیادی نمی‌کند که بفهمیم چه اتفاقی می‌افتد. تا همه‌چیز روی کاغذ نیاید و به آمار تبدیل نشود نمی‌توانیم بفهمیم سفرهای داخلی چقدر می‌تواند دراین شرایط به صنعت گردشگری کمک کند.
مثلا تصوری نداریم که کدام مردم قرار است الان به سفر بروند؟ یا مردمی که خودشان تا الان بیکار بودند چگونه باید به سفر بروند؟ اگر دولت می‌خواهد به آنها سوبسیدی بدهد این سوبسید از کجا قرار است داده شود؟ از هتل‌ها و بخش حمل و نقل؟ آنها هم که خود در این مدت کار نکرده‌اند بنابراین همه برنامه‌ها مبهم است.
ما در گیر یک‌سری امیددهی‌ها هستیم که به هر حال از نظر روانی و اجتماعی جامعه به آن نیاز دارد اما وقتی از نظر منطقی حساب می‌کنید تا عدد و آمار نباشد تا ندانیم چه می‌خواهیم بکنیم و روند بازگشت ما به حالت نه چندان ایده‌آل قبل از کرونا چگونه است خیلی نمی‌توان متکی به این فرآیندها بود هرچند من آنها را نفی نمی‌کنم چراکه جامعه به امید و حرکت نیاز دارد و باید قدمی برداشت و از اینکه سعی می‌کنند
قدمی بردارند قدردانی می‌کنم اما اینکه دورنمای مشخصی وجود داشته باشد حداقل سواد من نیست که آن را ترسیم کنم.
تا الان سازوکار یا سامانهای به‌طور مشخص برای رسیدگی به مشکلات راهنمایان گردشگری در دوره کرونا ایجاد شده است یا خیر؟
کارهایی در حال انجام است. وزیر، معاون گردشگری و هم صنف ما در حال تلاش هستند، همین الان سامانهای هم برای ثبت‌نام وام و تسهیلات ایجاد شده است اینکه راهنماها هم جزو قشری که در این شرایط آسیب دیده‌اند دیده شده جای خوشحالی دارد اما اینکه این ساز و کارها چقدر عملی شود من ایده‌ای ندارم.
