عدالت اقتصادی و پوپولیسم

 محمدرضا منجذب

مبحث عدالت اقتصادی یکی از مباحث مهم در فرآیند توسعه اقتصادی هر کشور و مورد نظر اقتصاددانان است. در متون اقتصادی از توزیع درآمد و توزیع ثروت به‌صورت عادلانه‌تر به‌عنوان شاخص‌های اقتصادی یاد می‌شود و مورد محاسبه قرار می‌گیرد. هر چند در فرآیند توسعه با پیمودن استراتژی‌های متفاوت در نهایت توسعه‌یافتگی اقتصاد کشورها با فقر محدود، درآمد سرانه بالا و توزیع درآمد عادلانه‌تری نسبت به شروع کار مواجه می‌شوند، لیکن برای رسیدن به هدف غایی استراتژی‌های متفاوتی انتخاب و طی می‌کنند. به‌عنوان نمونه امریکا و انگلستان در مدار توسعه یافتن از استراتژی رشد محور بهره برده‌اند (در فرآیند آن ابتدا توزیع درآمد و ثروت حتی ناعالانه‌تر می‌شود و ثروت در دست تولیدکنندگان و کارآفرینان متراکم شده تا تولید با سرعت بیشتری گسترش یابد)، در مقابل کشورهایی چون سوئد و ژاپن در مدار توسعه یافتن از استراتژی توزیع عادلانه‌تر توام با فقر محدود بهره برده‌اند. بدین لحاظ در حال حاضر توزیع درآمد در ژاپن عادلانه‌تر از امریکاست.

عدالت اقتصادی و پوپولیسم: بعضا این‌گونه تعبیر و تلقی می‌شود که سیاست‌های عدالت محور با سیاست‌های پوپولیسمی و توزیع پول بین فقرا همراهی دارد. حال آنکه در سطور بالا بیان شد که با هر استراتژی انتخابی تولید گسترش می‌یابد (و نه تقاضا) . صرفا با گسترش تولید و فناوری همراه با هضم و تغییر و ایجاد تکنولوژی جدید در زنجیری از تولیدات افقی و عمودی توسعه اقتصادی اتفاق می‌افتد. از این منظر سیاست‌های پوپولیستی که به‌صورت رندوم درصدد توزیع پول در بین طبقات مختلف است، نه تنها تولید را متاثر نمی‌سازد بلکه تقاضا را تشدید کرده و با گسترش حجم نقدینگی تورم بالایی توام با رکود را بر اقتصاد عارض می‌سازد. گسترش تورم در سال‌های اخیر توزیع درآمد را بدتر کرده است. لذا در این راستا چنین سیاستی علی‌رغم انتظار مورد نظر سیاست‌گذار نتیجه‌ای معکوس را می‌دهد. اتفاقاتی که در دهه اخیر و در اقتصاد ایران بعضا افتاده است بخشی از آن بدین صورت بوده است و به عنوان تجربه گذشته باید درس گرفته شود و در سیاست‌های آتی لحاظ کرد.

نتیجه بحث: برای اقتصاد ایران اولا باید استراتژی توسعه اقتصادی تعریف و مورد وفاق ملی قرار گیرد (که آیا رشد محور است یا فقر محدودمحور- توزیع‌محور) . ثانیا جایگاه سیاست‌های پولی و مالی و... در آن راستا به‌گونه‌ای تعریف و طراحی شود که اقتصاد دچار پوپولیسم به عنوان یک پدیده مخرب نگردد.

٭ دانشیار اقتصاد