از ساعت شنی تا ساعت اتمی

نخستین اندیشه در مورد زمان و ساعت به دوره پارینه سنگی برمی‌گردد. حضور خورشید در آسمان و تکرار روز و شب اندیشه ساخت نخستین ابزار برای سنجش زمان را در انسان ایجاد کرد و به این ترتیب ساعت‌های آفتابی به عنوان اولین ساعت‌های ساخته شده است. 

ایرانیان از زمان‌های دور با واحد‌های زمانی آشنایی داشته و شبانه روز زا به یکه‌های زمانی تقسیم کرده‌اند.

«پاس» از واحدهای اصلی زمان سنجی شبانه روزی بوده و بررسی برخی اشعار فردوسی که در آن این واژه به کار گرفته شده است نشان می‌دهد که احتمالا هر پاس شبانه روز با یک ساعت امروزی باربری داشته است. تعداد و گونه‌های ساعت ساخته شده و متداول در ایران (که برخی از آنها منحصرا نو آوری ایرانیان بودن است) بسیار فراوان و پرشمار هستند. از ساعت های خورشیدی تا ساعت‌های شنی و آتشی، ساعت‌های آبی و مکانیکی، بسیاری از بناهای باستانی و به ویژه برج‌های یادمانی، کارکردی چند منظوره دارند که یکی از کاربردهای آنها تعیین وقت و هنگام است.  اما در زمینه ساخت ساعت‌های مکانیکی نیز ایرانیان سابقه و دستاوردهای درخشان دارند. در قرن 2 و 3 هجری قمری حبش بن عبدالله مروزی ملقب به حبش حاسب در دانش ساعت‌سازی و نجوم در ایران متخصص بوده است. خاندان بنوموسی، ابن جزری، ابن شاطر و ابن ساعاتی از بزرگ‌ترین ساعت‌سازان تاریخ ایران بوده‌اند. این ساعت‌ها، سال‌های مدیدی در استان فارس ساخته می‌شد و سپس تکنولوژی ساخت آن نیز از آنجا به بیزانس و اروپا منتقل شد. اقتباس غربیان از سنت‌های ساخت ابزارهای زمان‌سنجی ایرانی سابقه‌ای دراز دارد. هرودت گزارش کرده است که گروهی از دانشمندان یونان، سنت تقسیم دوازده گانه شب و روز و شیوه ساخت ابزارهای زمانسنجی همچون تقویم‌های آفتابی و شاخص‌های خورشیدی را از ایرانیان به یونان بردند. «اسطرلاب» نیز یکی دیگر از ابزارهای علمی اندازه‌گیری بوده است که علاوه بر کارکردهای فراوان آن، برای اندازه‌گیری وقت و زمان نیز کاربرد داشته است.  در اوایل قرن شانزدهم اولین ساعت مچی آهنی، که نسبتا  زمخت بوده، توسط یکنفر آلمانی ساخته شد. بعدها اواخر قرن هجدهم با استفاده از فنر و چرخ دندانه‌های بسیار کوچک، امکان ساختن ساعت مچی ظریف به وجود آمد، به‌طوری که اولین ساعت‌های مچی شبیه ساعت‌های امروزی، در کشور سوییس «از سال‌های 1790 به بعد» ساخته شد. تکنولوژی امروزی، انسان را قادر کرده ساعت‌های بسیار ظریف و دقیق مکانیکی و تمام الکترونیکی، کامپیوتری و حتی اتمی بسازد.  در حال حاضر هیچ کارخانه تولید ساعتی در کشور وجود ندارد و فقط یکی دو شرکت به منظور شرکت در مناقصه‌های خرید ساعت توسط مراکز دولتی اقدام به دریافت مجوز تولید کرده‌اند، ولی در واقع هیچ ساعتی تولید نمی‌کنند و سفارشات خود را از طریق تجار دوبی از چین تهیه و خریداری می‌کنند. درحال حاضر فقط مونتاژ ساعت‌های دیواری درکشورانجام می‌شود.