اجتناب از ریسک با قرار گرفتن در حاشیه امن قرار دادهای آتی
گروه بورس|
جهت دهی به سرمایه‌های خرد همواره یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در سازماندهی و مهندسی بازارهای مالی کشورهای مختلف مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد. دلیل این امر لزوم همسویی ابزارها و ساختارها در بازارهای یاد شده است که سبب می‌شود تا ضمن هدایت کارآمد نقدینگی در این بازارها، سرمایه‌گذاری در دو بعد فردی و نهادی به شکلی اثربخش با نیازهای کلان اقتصاد همسو شود.
همین امر سبب شده تا امروزه در تمامی کشورهایی که از ظرفیت‌های شگرف بازار سرمایه بهره می‌برند، شاهد به روزآوری و پایش مداوم قراردادها و ابزارهای مالی هم در بخش معاملات نقد و هم در بخش معاملات مشتقه باشند. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و در سال‌های گذشته سعی شده تا جعبه ابزار مالی بازار سرمایه هم در بخش معاملات نقد و هم معاملات مشتقه با نیازهای پیش رو هماهنگ شود. با این حال تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر به دلیل شرایط خاص کشور در بعد تحریم‌ها و تولید حجم انبوه نقدینگی، در کنار آماده نبودن زیر ساخت‌ها در مواجهه با استقبال گسترده عموم مردم، نتوانسته از تمامی ظرفیت‌های موجود بازار سرمایه به خصوص در زمینه معاملات مشتقه استفاده کند. در این میان برخی ابزارها نیز به دلیل نبود آگاهی لازم و یا مشکلاتی که عموما ارتباطی با وظایف بازار سرمایه نداشته است، با مخالفت‌هایی رو به رو شده‌اند. از جمله این ابزارها می‌توان به گواهی سپرده یک روزه سکه و معاملات آتی آن اشاره کرد که اگرچه در مقایسه با حجم معاملات نقد سهام سهم کوچکی از معاملات بازار سرمایه داشتند با این حال به دلیل مزایای فراوان می‌توانستند نقشی موثر در جلب سرمایه‌گذاران ریسک پذیرتر داشته باشند و ضمن جذب نقدینگی افراد یاد شده از هجوم سرمایه آنها به بازارهای فیزیکی بکاهند. با این حال همان‌طور که گفته شد، چنین مزایایی به دلیل برخی سنگ اندازی‌ها و اظهارنظرهای غیرکارشناسانه در روزهای سخت تورمی دستگیر اقتصاد کشور نشدند. برای مثال معاملات آتی سکه در سال 97 با بهانه جهت دهی به معاملات بازار نقد، از فهرست ابزارهای موجود در فرابورس حذف شد و گواهی یک روزه سکه به رغم آنکه خود قربانی نبود ظرفیت برای پذیرش سکه بود، تنها به دلیل اختلاف قیمت ایجاد شده با بازار نقدی، تا وارد شدن خزانه بانک آینده به چرخه خزانه داری سکه بهار آزادی در عمل متوقف شد. تمامی این اتفاقات و حواشی پیرامون آنها در حالی رخ داد که هر دو این قرار دادها گامی در جهت تامین امنیت سرمایه‌گذاران، تنوع بخشی به دارایی آنها و مهم‌تر از همه کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه بودند، چرا که هم با قرار گرفتن سکه‌های معامله شده در معرض استانداردهای نظارتی سفت و سخت بورس کلا از اصالت آنها اطمینان حاصل و هم با استفاده از آنها به خصوص در معاملات آتی حاشیه اطمینانی در مقابل نوسان‌های احتمالی ایجاد می‌شد.
در این خصوص یک کارشناس بازار سرمایه گفته است که با راه‌اندازی مجدد بازار آتی سکه طلا، بخشی از نقدینگی سرگردان و سرمایه‌هایی که ممکن است با کوچک‌ترین نوسان به سمت بازار فیزیکی ارز و سکه روانه شود، به سمت این بازار مالی حرکت و به عنوان یک ضربه‌گیر برای بازارهای نقد عمل می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری بورس کالای ایران، احمد بیات در خصوص عوامل موثر بر قیمت سکه گفت: قیمت سکه تابع قیمت جهانی طلا و نرخ دلار است و این دو متغیر ارزش ذاتی سکه را تعیین می‌کنند. اما ممکن است متناسب با شرایطی که انتظارات نسبت به قیمت اونس طلا و یا دلار در آینده افزایشی باشد، گاها قیمت سکه بالاتر از ارزش ذاتی خود در بازار آزاد معامله می‌شود و برعکس، در زمانی که انتظارات آتی درباره نرخ این دو متغیر کاهشی باشد، قیمت سکه، زیر ارزش ذاتی خود خرید و فروش می‌شود که در اصطلاح، به حالت اول حباب مثبت و یا حباب منفی قیمت می‌گویند.
وی به ایجاد فاصله قیمت سکه در بازار گواهی سپرده کالایی و بازار نقدی اشاره کرد و افزود: در هفته‌های گذشته شاهد بودیم که فاصله قیمت سکه در بازار گواهی سپرده بورس کالا با قیمت سکه در بازار نقدی افزایش یافت، زیرا روند مورد انتظار برای نرخ دلار افزایشی بود و همزمان بهای اونس طلا و دلار آزاد در حال بالارفتن بود. همزمان بورس اوراق بهادار نیز دوره‌ای منفی را در قیمت سهام تجربه می‌کرد و همین شرایط موجب شد توجه‌ها به سمت معاملات گواهی سپرده سکه بیشتر شود.
بیات به اقدامات موثر بورس کالا برای جلوگیری از افزایش اختلاف قیمت بین بازار آزاد و بازار گواهی سپرده سکه اشاره کرد و گفت: در آن برهه زمانی که قیمت‌های سکه در بورس با اختلاف نسبت به بازار آزاد در حال افزایش بود، بورس در اقدامی موثر با توقف کوتاه‌مدت و اعمال محدودیت‌هایی در معاملات تلاش کرد تا باز هم شائبه سیگنال‌دهی بازار گواهی سپرده سکه به بازار سنتی ایجاد نشود؛ چرا که در واقع این‌طور نیست که گواهی سپرده سکه باعث افزایش قیمت در بازار آزاد شود. چون بازیگران بازار سکه به قیمت جهانی اونس طلا و بهای ارز نگاه می‌کنند و براساس آن تصمیم‌گیری خواهند کرد اما دلیل این افزایش قیمت، رشد تقاضا و وجود محدودیت در خزانه بانک‌ها برای تحویل سکه از مردم و صدور گواهی سپرده کالایی بود که موجب شد در بازه زمانی کوتاهی بین بورس و بازار آزاد اختلاف قیمتی زیادی ایجاد شود.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: خوشبختانه با اقدامات بورس کالا و افزایش ظرفیت خزانه‌ها با عاملیت بانک‌های جدید، این فاصله به تدریج کمتر شد تا در نهایت قیمت بورس زیر نرخ بازار آزاد برسد. این اتفاق نشان‌دهنده آن است که معاملات گواهی سپرده بورس کالا بر قیمت سکه در بازار آزاد اثرگذار نبوده، بلکه از آن اثرپذیر است؛ به‌طوری که فعالان بازار گواهی سپرده کالایی به قیمت‌های بازار آزاد نگاه کرده و در بورس اقدام به معامله می‌کنند.
وی روان‌تر بودن و سهل بودن معاملات در بورس را به عنوان مزیتی برشمرد که موجب می‌شود قیمت‌ها در بورس حد معقولی بالاتر از قیمت‌های بازار آزاد باشد.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه قیمت سکه در بورس باید مقداری از بازار آزاد بالاتر باشد، گفت: دلیل آن از جنبه تضمین و امنیتی است که در بورس از بابت اطمینان نسبت به اصالت دارایی قابل معامله، حمل و نقل کالا، سهولت انجام معامله و دریافت وجه وجود دارد.
قرارداد آتی نیاز بازار
وی در خصوص راه‌اندازی مجدد معاملات آتی سکه گفت: اگر این معاملات مجدد راه‌اندازی شود قطعا فعالان بازار از آن استقبال می‌کنند و این معاملات نیز می‌تواند مفید واقع شود، چرا که بخشی از نقدینگی که در غیاب معاملات آتی سکه، به سمت گواهی سپرده کالایی آن سوق یافته، در نبود این ابزارها به سمت بازار آزاد سرازیر می‌شد و می‌توانست با افزایش تقاضا در این بازار، موجب رشد قیمت سکه فیزیکی در بازار آزاد شود.
بیات افزود: بر همین اساس، اگر بازار آتی سکه دوباره راه‌اندازی شود، این قراردادها می‌تواند بخشی از نقدینگی سرگردان و سرمایه‌هایی که ممکن است به سمت بازار فیزیکی ارز و سکه روانه شود، را به خود جذب کند. از این رو، به اعتقاد من این اتفاق مثبتی است که بازار هم بسیار از آن استقبال خواهد کرد.
این کارشناس بازار سرمایه در خاتمه سخنان خود بر نیاز بازارهای کالایی به معاملات آتی اشاره و تاکید کرد: در همه جای دنیا بورس‌ها و بازارهای آتی با هدف پیش‌بینی پذیر کردن بازار یک کالا راه‌اندازی می‌شود و این یک نیاز اساسی برای فعالان یک بازار است تا بتوانند ابزار موردنیاز را برای پیش‌بینی آینده بازار موردنظر خود در اختیار داشته باشند. در کنار بحث پیش بینی‌پذیر کردن بازارها، پوشش ریسک فعالان بازار هم دیگر مزیتی است که قراردادهای آتی امکان آن را برای فعالان ایجاد می‌کند تا آنها بتوانند ریسک خود را در مقابل نوسانات قیمتی پوشش دهند و به کمک این ابزار از قیمت یک کالا در آینده نگرانی نداشته باشند. بر همین اساس، اگر مسوولان و سیاست‌گذاران با این دید و با در نظر گرفتن مزایای معاملات آتی به این موضوعات نگاه کنند، بهتر می‌توانند درباره راه‌اندازی مجدد معاملات آتی سکه تصمیم‌گیری کنند.
