گازی که جهان را متحول کرد

سال 1353 در چنین روزی یعنی چهارم تیر، مطبوعات نوشتند که بزرگ‌ترین منبع گاز جهان در کنگان ایران کشف شد.  وجود بقایای آتشکده‌ها و معابد نظیر آتش جاودانی نزدیک کرکوک که به مشعل بخت النصر معروف بود در نزدیکی یک مخزن گاز طبیعی قرار داشت. برابر اسناد تاریخی، ایرانیان پیش از فلسطینی‌ها، سومری‌ها و چینی‌ها از نفت و گاز به گونه‌های بسیار ابتدایی، تصادفی و بدون برنامه‌ریزی استفاده می‌کردند و تلاش زیادی در جهت پایدار داشتن آتش‌های مقدس از خودنشان می‌دادند، اما با این همه، سخن بسیار زیادی درباره تاریخ پیدایش نفت و گاز در ایران نمی‌توان گفت، زیرا آنچه که از این صنعت با امکانات ابتدایی آن در روزگار کهن ایران خبر می‌دهد بسیار اندک و غیر مستدل است، اما بی‌تردید در سال‌های نه چندان دور یعنی از آغاز بهره‌برداری شرکت‌های خارجی نفتی در ایران، صنایع نفت و گاز در ایران رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است که بر آمار و ارقام متکی است.  نخستین اسناد تاریخی از استفاده برنامه‌ای گاز در ایران به زمان قاجاریه و سلطنت ناصرالدین شاه مربوط می‌شود، هنگامی که ناصرالدین شاه در سال 1873 میلادی به لندن سفر کرده بود، چراغ‌های گازی که روشنی بخش معابر بودند تعجب وی را بر انگیخت و علاقه‌مند به بازدید از کارخانه چراغ گاز شد. وی پس از بازگشت به ایران، دستور احداث و استفاده از کارخانه چراغ گاز را صادر کرد، استفاده محدود گاز در ایران تا تاریخ 1908 میلادی که نخستین چاه ایران در مسجد سلیمان به نفت رسید کم و بیش ادامه داشت، پس از استخراج نفت، گازهای همراه اجبارا در محل سوزانده می‌شدند. شرکت ملی نفت ایران از بدو تشکیل همواره به‌ فکر چاره جویی و استفاده از گاز طبیعی بود که به علت بعد مسافت بین منابع تولید و نقاط مصرف و سنگینی سرمایه‌گذاری و کمی مصرف داخلی که تنها محدود به بعضی از مناطق نفت‌خیز جنوب می‌شد این امر به تعویق افتاد و همچنان گازهای استحصالی سوخته و به هدر می‌رفت، به تدریج که منابع نفت یکی پس از دیگری احداث و به بهره‌برداری می‌رسید، استفاده از گاز طبیعی برای تامین سوخت و محرکه‌های کمپرسور و مولدهای برق، مصارف داخلی، منازل سازمانی در مناطق نفت‌خیز از جمله مسجد سلیمان، آغاجاری، هفتگل و آبادان مورد توجه قرار گرفت و در کنار فعالیت‌های اصلی تولید، انتقال و پالایش نفت خام در نواحی جنوبی ایران، فعالیت‌های محدودی برای تهیه و به عمل آوردن گاز طبیعی توسط شرکت‌های عامل در حوزه قرارداد به عمل می‌آمد. اولین استفاده از گاز طبیعی، خارج از مناطق نفت‌خیز برای تغذیه کارخانه تازه تاسیس مجتمع کود شیمیایی شیراز بود که در سال 1344 واحد مذکور احداث و بهره‌برداری از آن آغاز شد و برای خوراک اولیه آن نیاز به گاز طبیعی بود، برای این منظور خط لوله‌ای به قطر 10اینچ و طول تقریبی 215 کیلومتر از گچساران به شیراز احداث شد.