مدیریت ریسک همگام با عصر بانکداری الکترونیک

فرشید فرخ‌نژاد رییس هیات مدیره بانک رفاه

از آنجایی که مدیریت ریسک به ویژه در فرآیند بانکداری الکترونیک یکی از مقوله‌های مهم و قابل تأمل در نظام‌های پرداخت جهانی تلقی می‌شود، توجه به مقررات داخلی و بومی‌سازی دستورالعمل‌ها و ضوابط بین المللی در این ارتباط با مدنظر قراردادن لزوم تطبیق مقررات با قوانین جهانی به واسطه بدون مرز بودن مقوله بانکداری الکترونیک به منظور استفاده بهینه از تمامی ظرفیت‌های موجود و پوشش نیازهای داخلی ضروری به نظر می‌رسد؛ چراکه فناوری در جهان، روزانه در حال پیشرفت و تغییر است و انطباق با مسیر پیشرفت جهانی برای بقای بانک‌های ایرانی در بازار رقابتی دنیای امروز حقیقتی انکارناپذیر و الزامی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود.

گذار از بانکداری سنتی به بانکداری نوین و تمام الکترونیک به لحاظ تغییر الگوی زندگی بشر یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و عقب ماندن از قافله فناوری نوین و روز، شهرت سازمان‌ها را حتی با پیشینه‌ای هر چند درخشان به صفحات تاریخ خواهد سپرد. برای این منظور، ورود به بازار رقابتی شبکه‌های پرداخت ایمن و سریع، چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی به عنوان نخستین گام مطرح است و حضور موثر و کارا در این بازار، مستلزم مدیریت و کنترل ریسک‌های مترتب است، تا ضریب ریسک سیستماتیک معاملات بانکی و نقل و انتقال بین حساب‌های مشتریان به حداقل برسد.

دنیای امروز عرصه پیشرفت فناوری است و زندگی روزمره اونسان‌ها متأثر از تغییرات روزانه و حتی ساعتی فناوری‌های نوین در حوزه‌های گوناگون بوده که بخش عمده‌ای از این فعالیت‌ها بر فناوری‌های حوزه مالی و بانکی متمرکز است و دسترسی به خدمات و امکانات روزآمد و ایمن برای حضور فعال در بازارهای مالی و بانکی داخلی و خارجی همواره به عنوان یک ضرورت و الزام برای بانک‌ها مطرح است.

بدیهی است تغییر الگوی بانکداری از حالت دستی به پردازش پیچیده تمام الکترونیک و افزایش حجم تراکنش‌ها به لحاظ تعداد و مبلغ، زمینه افزایش ریسک را فراهم ساخت که در صورت عدم شناسایی و مدیریت ریسک‌های مترتب بر اینگونه عملیات مالی، نظام بانکی کشور با چالش‌های جدی، خسارات و صدمات جبران‌ناپذیری مواجه خواهد شد. 

آنچه مسلم است، گذار از بانکداری سنتی به بانکداری نوین و تمام الکترونیک به لحاظ تغییر الگوی زندگی بشر ضرورتی اجتناب ناپذیر است و عقب ماندن از قافله فناوری نوین و روز، شهرت سازمان‌ها را حتی با پیشینه‌ای هر چند درخشان به صفحات تاریخ خواهد سپرد. برای این منظور، ورود به بازار رقابتی شبکه‌های پرداخت ایمن و سریع، چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی به منزله نخستین گام مطرح است و حضور موثر و کارا در این بازار، مستلزم مدیریت و کنترل ریسک‌های مترتب است، تا ضریب ریسک سیستماتیک معاملات بانکی و نقل و انتقال بین حساب‌های مشتریان به حداقل برسد. در همین راستا و به منظور افزایش ضریب صحت نظام نقل و انتقالات بانکی، اعمال کنترل‌های ذیل به عنوان توصیه‌های عمومی مفید فایده خواهد بود: 

   درج مشخصات کامل انتقال‌دهنده در رکوردهای معاملات بانکی 

   درج اطلاعات و مشخصات کامل انتقال‌گیرنده و سایر اشخاص ثالث مرتبط با انتقال وجه 

   انجام کامل فرآیند شناخت مشتری (KYC) به منظور تأیید هویت و تشخیص صحت معاملات اشخاص 

   حفظ، نگهداری و گزارش اطلاعات تراکنش‌های مشکوک به مراجع نظارتی 

   تحلیل اطلاعات مالی و تجاری مشتریان به منظور شناسایی تغییر ناگهانی الگوی نقل و انتقال منابع  با این حال، مهم‌ترین عامل در مدیریت و کنترل ریسک، همچنان شناسایی ریسک‌های مترتب بر عملیات بانکی و مالی به ویژه در سطح بین المللی است. اگرچه موضوع ریسک مقوله جدیدی نیست و غالباً ریسک اعتباری، نوسانات نرخ ارز، بازار، نقدینگی، عملیاتی و قانونگذاری به عنوان اصلی‌ترین ریسک‌های تأثیرگذار بر نظام مالی و بانکی از دیرباز مطرح بوده‌اند، اما مهم‌ترین ریسک‌های شناسایی شده در حوزه خدمات مالی و بانکداری الکترونیک عموماً شامل 4 ریسک مهم یعنی: (1) ریسک نقدینگی، (2) ریسک عملیاتی، (3) ریسک قانونی/حقوقی و (4) ریسک اعتباری است.