جرایم یقه‌سفیدان
مجید اعزازی
1- هفته گذشته، نتایج یک پژوهش علمی در خصوص پراکنش سرقت، زورگیری، قتل، خودکشی، اعتیاد و انحرافات جنسی منتشر شد و نشان داد، در بین مناطق ۲۲گانه شهر تهران، به ترتیب مناطق ۱۵، ۱۲، ۱۸، ۱۷، ۱۹، ۲۱، ۱۶، ۱۱، ۱۳، ۱۰، ۹، ۸، ۷، ۵ و ۴ بیشترین آسیب‌های اجتماعی را دارند.
بر اساس این پژوهش که توسط دو محقق از دانشگاه‌های خوارزمی و تهران انجام شده است، مناطق ۱۲ و ۱۸ دارای بیشترین میزان و مناطق ۱ و ۳ دارای کمترین میزان سرقت هستند. از کل مناطق تهران فقط دو منطقه ۳ و ۶ دارای اعتیاد خیلی کم و سه منطقه ۵، ۴ و ۱۱ میزان اعتیاد کمی دارند. در بقیه مناطق اعتیاد متوسط، زیاد و خیلی زیاد است. مناطق ۱۲ و ۱۷ دارای بیشترین میزان زورگیری هستند و مناطق ۱، ۳، ۶ و ۲۲ کمترین میزان زورگیری را دارند. بر اساس این پژوهش، بررسی پراکنش خودکشی نشان می‌دهد که منطقه ۱۵ بیشترین میزان خودکشی را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه این است که مناطق ۲۱ و ۲۲ از نظر سایر آسیب‌های جرم‌زا در وضعیت بهتری قرار دارند ولی در میزان خودکشی از سایر مناطق (به جز منطقه ۱۵) آمار بیشتری دارند. همچنین پراکنش آسیب اجتماعی قتل بیشتر به سمت مناطق توسعه‌نیافته و جنوب شهر است و مناطق شمال شهر کمتر با این آسیب روبه‌رو هستند. مناطق ۲۱، ۲۲، ۹، ۱۵، ۱۶ و ۱۲ بیشترین میزان قتل را دارند.
نتایج این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که شدت انحرافات جنسی در تهران زیاد است و در بین آسیب‌های جرم‌زا، دارای بیشترین مناطقِ با شدت خیلی زیاد است. انحرافات جنسی در مناطق ۴، ۵، ۸، ۱۵، ۱۷ و ۲۲ خیلی زیاد، در مناطق ۱، ۱۶، ۱۸، ۱۹ و ۹ زیاد، در مناطق ۲، ۶، ۷، ۱۳، ۱۴، ۲۰ و ۲۲ متوسط و در مناطق ۱۱ و ۱۲ کم و در منطقه ۳ خیلی کم گزارش شده است. بررسی این پراکنش نشان می‌دهد که میزان انحرافات جنسی در مناطق شرق و غرب تهران بسیار زیاد و در مناطق جنوب شهری، زیاد است. به گفته پژوهشگران این تحقیق، «آسیب‌های اجتماعی در شهر تهران عمدتا هویت منطقه‌ای و محله‌ای دارند و لذا انجام مطالعه جغرافیایی آنها برای رسیدن به یک الگوی پیشگیری جامعه مورد نیاز است».
2- اگر چه، به گفته محققان پژوهش یادشده، ماهیت جرایم دست‌کم در یافته‌های آنها نشان از منطقه‌ای بودن جرایم دارد. اما به نظر می‌رسد با مشاهده این داده‌های گردآوری شده، نباید به سادگی از سطور نا‌نوشته در میان این نتایج نیز غفلت کرد. اولین نکته‌ای که در رابطه با این دست از اطلاعات باید مطرح شود، این است که چنین یافته‌هایی بر اساس گزارش‌های ثبت شده توسط نیروی پلیس صورت گرفته است. و از این رو، بی‌گمان، تمام جرایم به دلایل مختلف به پلیس گزارش نمی‌شود. بررسی‌های جامعه شناختی حاکی از این است که نیمی از جرایم مهم همچون تجاوز به عنف، دزدی و حمله به قصد ضرب و جرح از سوی مردم به ویژه در مناطق مرفه شهری گزارش نمی‌شود.
3- شاید با مشاهده نتایج پژوهش یادشده و با تصور اینکه بیشتر زندانیان از قشرهای فقیر و ضعیف جامعه هستند، جامعه تبهکار را محدود به قشر فقیر کنیم. اما بسیاری از افراد قدرتمند و ثروتمند مرتکب جرایمی می‌شوند که پیامدهای آن بسیار فراگیرتر از جرایم کوچک فقراست. از همین رو «ادوین ساترلند» برای نخستین‌بار اصطلاح جرایم یقه‌سفیدان را سال 1949 به کار برد. به گفته او، این جرایم از جمله کلاهبرداری‌های مالیاتی، کلاهبرداری‌های مربوط به املاک، اختلاس، آلودگی‌های محیط زیستی و... به وسیله افرادی انجام می‌شود که در بخش‌های مرفه‌تر جامعه هستند اما متاسفانه به دلیل ذی نفوذ بودن یقه‌سفیدان، اندازه‌گیری توزیع اینگونه جرایم از اندازه‌گیری توزیع انواع جرم دشوارتر است و اغلب در آمارهای رسمی منعکس نمی‌شوند. 4- با توجه به مطالب گفته شده، سفید بودن وضعیت جرم و جنایت یا حتی انحرافات جنسی در مناطق شمالی تهران به معنی نبود یا عدم وقوع چنین جرایمی در شمال پایتخت نیست. بلکه به معنی وجود امکانات رفاهی و اقتصادی بیشتر برای ارتکاب مخفیانه جرم در مناطق یادشده همچنین اعمال قدرت در عدم ثبت و گزارش جرایم و پیگیری آنها در دادگاه‌های ذی‌صلاح است. طی هفته‌های اخیر به دفعات شاهد برگزاری دادگاه‌های بزرگ مالی و اقتصادی بوده‌ایم و بارها از حجم و عمق جرایم ارتکاب یافته توسط یقه‌سفیدان حاضر در این دادگاه‌ها همان قدر شگفت زده شده‌ایم که استعمال یا تزریق مواد مخدر توسط معتادان در لابه‌لای شمشادهای حاشیه پیاده روی‌های مناطق مرکزی یا جنوبی شهر برای مان عادی شده است. معتادان و بزهکارانی که زاییده و قربانی اعمال خلاف یقه‌سفیدان هستند.
