وقتی گاو برای انسان اهلی شد

هزاران سال است که گاو, جزئی از زندگی روزانه کشاورزی به شمار می‌آید. انسان در برابر حفاظت، نگهداری و تغذیه این حیوان، از فرآورده‌های گوناگون آن استفاده می‌کرد. نزدیک به ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح، بشر شیوه زندگی خود را تغییر داد، شکار حیوانات را کنار گذاشت، به زراعت پرداخت و به اهلی کردن حیوانات همّت گذاشت . نخست، سگ و سپس گوسفند و بز و بچه گاو را اهلی کرد. اگر چه چگونگی اهلی شدن گاو کاملاً مشخص نیست، اما زمان آغاز آن از آثار باستانی و نشانه‌های باستان‌شناسی پیدا است، یکی از تمدن‌های نخستین که به اهلی کردن گاو پرداخت، درخاور میانه قرار داشت. کتیبه‌ای از معبدی در عراق به دست آمده که مربوط به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌باشد وشخصی را در حال دوشیدن شیر از گاو نشان می‌دهد. باستان شناسان چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که اهلی شدن گاو در آسیاو خاور میانه بین ۴۵۰۰ تا ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد انجام شده است. شواهدی دیگر نشان می‌دهد که در همین زمان، اهلی شدن گاو در اروپا به‌طور جداگانه‌ای نیز انجام شده است. برخلاف دنیای قدیم، دنیای جدید تا پیش از ورود اسپانیایی‌ها به امریکا، هیچ گاو اهلی در این قاره وجود نداشت. نخستین گاوهای اهلی، در آغاز سده شانزدهم، به وسیله مهاجران اسپانیایی به قاره امریکا آورده شد. البته امریکای شمالی دارای نوعی گاومیش به نام باسیون بود که سرخ‌پوستان موفق به اهلی کردن آن نشده بودند. در امریکای جنوبی نیز اصولاً گاوی موجود نبود. در استرالیا نیز هیچ گاو، خواه وحشی یا اهلی، وجود نداشت و نخستین گاوهای این قاره در ۱۸ ژانویه۱۷۸۸ به وسیله مهاجران انگلیسی به این کشور وارد شد. اکنون نژادهای اروپایی به‌طور قابل توجهی در امریکای شمالی و جنوبی و استرالیا پراکنده‌اند. تا اواسط سده هجدهم میلادی گاوهای کوهان‌دار هندی یا زیبو فقط تا آفریقا و بخش‌هایی از آسیا گسترش یافته بودند. در این زمان تعداد زیادی از این گاوها به امریکای شمالی و جنوبی وارد شدند. در ایالت‌های جنوبی امریکا، گاوداران امریکایی، نژاد برهمن (Brahman) را با استفاده از این گاوهای وارداتی ایجاد کردند. می‌توان ادعا کرد که گاو، مهم‌ترین حیوانی است که به وسیله بشر، اهلی شده است شاید کمتر حیوانی را بتوان یافت که تا این اندازه برای بشر مفید باشد. تاریخچه گاوداری صنعتی در ایران نشان می‌دهد که پرورش صنعتی گاو، به منظور تأمین شیر برای شهرنشینان در سال 1333 هجری شمسی به دنبال افزایش جمعیت کشور و افزونی نسبت درصد جمعیت شهری، با ورود نژادهای گاو شیری پرتولید اروپایی و امریکایی آغاز شد، سپس، در پی ادامه روند افزایش جمعیت و بالا رفتن توان خرید و سطح فرهنگ و بهداشت، تقاضا برای تولید شیر افزایش یافت. این نیاز با بهره‌گیری از گاوهای پرتولید وارداتی، اسپرم و نتاج آنها در گاوداری‌های صنعتی رفع شد و این روند همچنان در حال گسترش است.