بورس‌گرفتار« دارا دوم»
بورس ایران روز‌های عجیبی را می‌گذراند در حالی‌که در طول سال گشته این بازار بیشترین رشد و سودآوری را در میان بازارهای کشور و دوران خود داشته است و بخش عظیمی از نقدینگی کشور را جذب کرده و مانع هجوم مردم به بازارهایی چون ارز، سکه و مسکن شده است این روزها شاهد نوسانات زیادی است که اختلافات در مجموعه دولت آن را وارد فاز جدیدی کرده است. حضور دولت و تشویق مردم به حضور در این بازار جهت جذب نقدینگی برای جلوگیری از تورم‌های بسیار بالا و عرضه‌های متنوع و سیاست‌های حمایتی باعث رونق بورس در طول سال گذشته بوده است.
با توجه به کسری شدید بودجه کشور در سال جاری، دولت تصمیم به جبران کسری بودجه خود از راه بازار سرمایه گرفت و همین تدبیر، تولد صندوق‌های ETF دولتی را رقم زد. صندوق اول با سبدی متشکل از سهام دولتی در بخش بانک و بیمه، صندوق دوم متشکل از سهام دولت در پالایشگاه‌ها و نهایتاً صندوق ETF سوم که قرار است در آن سبدی از سهام شرکت‌های فلزی و نیز خودروسازی در بازار عرضه شود.
وعده دولت با فروش نخستین ETF با نام دارا یکم محقق شد، هر چند استقبالی که دولت از آن متصور بود را برآورده نکرد. با این حال، سودآوری بالای این صندوق پس از بازگشایی، مردم را برای خرید ETFهای بعدی ترغیب کرد و اینچنین شد که سهام شرکت‌های دولتی به خصوص شرکت‌های پالایشگاهی، در 2-3 ماه اخیر، رشد چشمگیری تجربه کردند؛ چنانچه به گفته فعالان بازار سرمایه، صنایع پالایشگاهی به لیدر بازار سرمایه در کشور بدل شدند.
تاخیر چندباره در عرضه ETF اما با توجه به اعتماد مردم به وعده دولت، همچنان استقبال از بازار سرمایه چشمگیر بود چنانچه حتی در روزهایی که شاخص بورس، منفی بود، شاهد ورود یک تا دو هزار میلیارد نقدینگی جدید سهامداران حقیقی به بازار سرمایه بودیم تا اینکه دوشنبه سیاه بازار سرمایه در بیستمین روز از مردادماه رقم خورد.
شامگاه یکشنبه، نوزدهم مردادماه، رییس سازمان خصوصی‌سازی از زیرمجموعه‌های وزارت اقتصاد و دارایی، از عرضه قطعی ETF دوم (پالایشی) در روز دوم شهریورماه خبر داد. به فاصله چند ساعت، روابط عمومی همین سازمان، در بحبوحه فعالیت بازار سرمایه، از توقف عرضه سهام پالایشگاهی و عرضه بلوکی این پالایشگاه‌ها خبر داد و البته تقصیر این موضوع را متوجه وزارت نفت دانست.
به فاصله تنها چند ساعت، چندین خبر و تکذیبیه ضد و نقیض در این باره نشر شد تا اینکه نهایتاً دژپسند، وزیر امور اقتصاد و دارایی، عرضه صندوق ETF دوم را به کلی منتفی دانست و از عرضه بلوکی این سهام خبر داد. همین ضد و نقیض گویی‌ها البته سبب افت قیمت شرکت‌های پالایشی و به تبع آن سایر شرکت‌های بزرگ بازار که از آنها به نام شاخص‌ساز یاد می‌کنند، شد.
پس از این اظهارات، البته وزارت نفت نیز بیکار نشسته و با تکذیب گفته‌های وزیر اقتصاد، از آمادگی این وزارتخانه برای تفویض اختیار به وزارت اقتصاد برای ایجاد و عرضه ETF پالایشی خبر داد، امری که البته با واکنش سازمان خصوصی‌سازی مواجه شد .
با این حال، آنچه در این بین، بیش از زیان یک‌روزه یا چند روزه سهامداران به چشم می‌خورد، اعتمادی است که در حال رنگ باختن است. بازار سرمایه در تمامی جهان بر پایه اعتماد فعالان بازار به سیاست‌های اقتصادی و در راس آن سیاست‌های دولت شکل می‌گیرد.اختلاف میان وزارت اقتصاد و وزارت نفت، با هر دلیل و بهانه‌ای، تنها یک پیام برای فعالان اقتصادی بازار سرمایه دربردارد؛ سیاست‌های دولت و سخنان مسوولان قابل اعتماد نیستند.قطعا چنین نگرشی، نه تنها باعث خواهد شد که دولت به هدفگذاری خود در بازار سرمایه دست نیابد، بلکه باعث ترغیب خروج نقدینگی از این بازار و حرکت آن به سمت بازارهایی چون ارز، طلا و مسکن خواهد شد؛ امری که قطعا آثار تورمی آن، از تحمل اقتصاد فعلی خارج است.
شاخص کل در بازار بورس امروز (دوشنبه) ۱۳ هزار و ۴۳۵ واحد افت داشت که در نهایت این شاخص به رقم دو میلیون و ۶۵ هزار واحد رسید.براساس معاملات امروز بیش از ۱۱ میلیارد و ۶۷۰ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۲۱۶ هزار و ۹۱۷ میلیارد ریال داد و ستد شد.
همچنین شاخص کل (هم وزن) با هشت هزار و ۶۱۸ واحد کاهش به ۵۲۴ هزار و ۸۲۶ واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با پنج هزار و ۶۵۶ واحد افت به ۳۴۴ هزار و ۴۱۳ واحد رسیدند.شاخص بازار اول چهار هزار و ۵۷۲ واحد و شاخص بازار دوم ۴۸ هزار و ۴۵۴ واحد کاهش داشتند.علاوه بر این در بین تمامی نمادها، نماد مخابرات ایران (اخابر) با ۱۸ هزار و ۸۵۵ واحد، کشتیرانی جمهوری اسلامی (حکشتی) با دو هزار و ۱۰۱ واحد، صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس) با یک هزار و ۸۳۹ واحد، گروه مدیریت سرمایهگذاری امید (وامید) با یک هزار و ۳۸۵ واحد، توسعه معادن و فلزات (ومعادن) با یک هزار و ۳۳۳ واحد، گروه مپنا (رمپنا) با یک هزار و ۱۲۴ واحد، بانک پارسیان (وپارس) با ۹۶۰ واحد، سرمایهگذاری غدیر (وغدیر) با ۵۳۸ واحد، سرمایهگذاری شاهد (ثشاهد) با ۳۷۷ واحد و سرمایهگذاری سیمان تامین (سیتا) با ۳۴۳ واحد بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص بورس داشتند.
در مقابل نماد فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با هشت هزار و ۳۵ واحد، ایران خودرو (خودرو) با دو هزار و ۴۱۶ واحد، فولاد خوزستان (فخوز) با یک هزار و ۹۸۸ واحد، گسترش نفت و گاز پارسیان (پارسان) با یک هزار و ۹۲۴ واحد، شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه) با یک هزار و ۶۲۵ واحد، سایپا (خساپا) با یک هزار و ۲۵۲ واحد، معدنی و صنعتی گل گهر (کگل) با یک هزار و ۱۵۲ واحد، پالایش نفت تهران (شتران) با یک هزار و ۱۱۶ واحد، بانک پاسارگاد (وپاسار) با یک هزار و ۱۰۲ واحد و بانک تجارت (وتجارت) با یک هزار و ۱۶ واحد و پتروشیمی جم (جم) با ۸۳۶ واحد تاثیر منفی بر شاخص داشتند.
برپایه این گزارش، امروز نماد ملی صنایع مس ایران، سرمایهگذاری غدیر، پالایش نفت بندرعباس، گروه مپنا، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، گروه دارویی برکت و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در گروه نمادهای پربیننده قرار داشتند.
گروه بانک‌ها هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه پنج میلیارد و ۳۷۹ میلیون برگه سهم به ارزش ۳۰ هزار و ۳۱۹ میلیارد ریال داد و ستد شد.
آخرین وضعیت شاخص فرابورس
شاخص فرابورس نیز نزدیک به ۳۵۷ واحد کاهش داشت و بر روی کانال ۲۱ هزار و ۱۷۸ واحد ثابت ماند.
همچنین در این بازار دو میلیارد و ۶۵۱ میلیون برگه سهم به ارزش ۷۰ هزار و ۸۳۹ میلیارد ریال داد و ستد شد.امروز نمادهای پلیمر آریا ساسول (آریا)، سرمایهگذاری پویا (وپویا)، بانک دی (دی)، بیمه پاسارگاد (بپاس)، فولاد هرمزگان جنوب (هرمز)، ویتانا (غویتا)، اعتباری ملل (وملل)، مجتمع صنایع لاستیک یزد (پیزد)، ذوب روی اصفهان (فروی)، بیمه سامان (بساما)، عمران و توسعه شاهد (ثعمرا)، نفت پاسارگاد (شپاس)، صنعتی بهپاک (بهپاک)، کلر پارس (کلر) و جنرال مکانیک (رنیک) تاثیر مثبت بر شاخص این بازار را داشتند.
نماد سنگ آهن گهرزمین (کگهر)، پتروشیمی مارون (مارون)، سهامی ذوب آهن اصفهان (ذوب)، سرمایهگذاری صبا تامین (صبا)، پتروشیمی تندگویان (شگویا)، پتروشیمی زاگرس (زاگرس)، تولید نیروی برق دماوند (دماوند)، گروه توسعه مالی مهر آیندگان (ومهان)، سرمایهگذاری میراث فرهنگی (سمگا)، شرکت آهن و فولاد ارفع (ارفع)، صنایع ماشین‌های اداری ایران (مادیرا)، گروه توسعه مولد نیروگاهی جهرم (بجهرم)، پالایش نفت شیراز (شراز)، مدیریت انرژی تابان هور (وهور)، پالایش نفت لاوان (شاوان) و فرابورس ایران (فرابورس) تاثیر منفی بر شاخص این بازار همراه بودند
اطلاعیه سازمان خصوصی‌سازی در خصوص نحوه عرضه سهام دولت در پالایشگاه‌ها
بر اساس تبصره 2 قانون بودجه سال 1399 کل کشور، به دولت اجازه داده شده است که باقیمانده سهام دولت در شرکت‌ها را به روش‌های معمول یا از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) عرضه و به فروش برساند. و بر این اساس مسوولیت تأسیس این صندوق‌ها بر عهده وزارتخانه تخصصی مربوطه گذاشته شده است و هیچ دستگاهی غیر از دستگاه تخصصی مربوطه (که در مورد صندوق دارا دوم وزارت نفت می‌باشد)، حق تشکیل صندوق را ندارد و این مجوز قابل انتقال به هیچ دستگاه اجرایی دیگری نیست. لذا موضوع اعطای اختیار توسط وزارت نفت و شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی به وزارت امور اقتصادی و دارایی هیچگونه موضوعیت قانونی ندارد. به گزارش روابط عمومی سازمان خصوصی‌سازی؛ بر اساس تبصره 2 قانون بودجه سال 1399 کل کشور، به دولت اجازه داده شده است که باقیمانده سهام دولت در شرکت‌ها را به روش‌های معمول یا از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) عرضه و به فروش برساند. و بر این اساس مسوولیت تأسیس این صندوق‌ها بر عهده وزارتخانه تخصصی مربوطه گذاشته شده است و هیچ دستگاهی غیر از دستگاه تخصصی مربوطه (که در مورد صندوق دارا دوم وزارت نفت می‌باشد)، حق تشکیل صندوق را ندارد و این مجوز قابل انتقال به هیچ دستگاه اجرایی دیگری نیست. لذا موضوع اعطای اختیار توسط وزارت نفت و شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی به وزارت امور اقتصادی و دارایی هیچگونه موضوعیت قانونی ندارد.متعاقب این ظرفیت قانونی، در ابتدای سال جاری هیات محترم وزیران به وزارت امور اقتصادی و دارایی اجازه داد تا در قالب 3 صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) باقیمانده سهام دولت را به شرح زیر واگذار نماید:
1- صندوق سرمایه گذاری قابل معامله بانک و بیمه، شامل باقیمانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت، تجارت و شرکت‌های بیمه البرز و اتکایی امین.
2- صندوق سرمایهگذاری قابل معامله پالایشی شامل باقیمانده سهام دولت در پالایشگاه‌های اصفهان، تهران، بندرعباس و تبریز.
3- صندوق سرمایه گذاری قابل معامله صنایع خودرویی و فلزی شامل باقیمانده سهام دولت در شرکت‌های ایران‌خودرو، سایپا، فولاد مبارکه و ملی صنایع مس.
همان‌گونه که ملت شریف مستحضرند وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان دستگاه تخصصی بانک‌ها و بیمه‌‌ها در اردیبهشت ماه جاری صندوق دارایکم را تشکیل و واحدهای آن صندوق را از طریق پذیره‌نویسی به عموم مردم عرضه نمود.
در خصوص تأسیس صندوق سرمایهگذاری قابل معامله پالایشی، علی‌رغم پیگیری‌های مکرر و تشکیل چندین جلسه با مسوولان مربوطه در وزارت نفت در سازمان خصوصی‌سازی برای تأسیس صندوق سرمایهگذاری قابل معامله پالایشی، متاسفانه زیرساخت‌های لازم برای تاسیس این صندوق توسط آن وزارتخانه فراهم نگردید و در نتیجه این صندوق تأسیس نگردید. پس از اینکه روش واگذاری باقیمانده سهام دولت در پالایشگاه‌ها از طریق ETF پالایشی به نتیجه نرسید لاجرم سازمان خصوصی‌سازی پیشنهاد عرضه باقیمانده سهام دولت در این 4 پالایشگاه به صورت بلوکی را به هیات واگذاری ارایه داد و بر آن اساس هیات محترم واگذاری اجازه عرضه بلوکی پالایشگاه‌های فوق را به این سازمان اعطا نمود.
لازم به ذکر است در صورتی که عرضه بلوکی این پالایشگاه‌ها موفق نباشد سازمان خصوصی‌سازی به صورت خرد و تدریجی و به صورت عرضه شناور باقیمانده سهام این پالایشگاه‌ها را به عموم مردم در بازار سرمایه عرضه می‌نماید.
