گشایش و فعالان اقتصادی

مهدی علیپور

افزایش فشار تحریم‌ها در سال‌های گذشته باعث شده، نوع نگاه به برخی مسائل اقتصادی در کشور تغییر کند. هرچه در طول تمام این سال‌ها، کارشناسان و فعالان اقتصادی اعلام می‌کردند که باید به بخش خصوصی واقعی میدان داد و دولت باید تصدی‌گری اقتصادی خود را کم کند، عملا گوش شنوایی وجود نداشت اما در این سال‌ها که محدودیت‌هایی در درآمدهای نفتی کشور به وجود آمد، دولت متوجه شد که باید به دیگر گزینه‌های موجود در اقتصاد نیز فکر کرد. بخش خصوصی در حدود دو سال گذشته توانست با حفظ صادرات غیرنفتی کشور، از سویی تعاملات بین‌المللی را حفظ کند و از سوی دیگر راه برای ارز آوری به داخل باز نگه دارد. در ماه‌های گذشته و با وجود شیوع ویروس کرونا نیز ما دیدیم که صادرات ما ادامه پیدا کرد و با بهبود نسبی شرایط رفت و آمد در مرزهای مشترک می‌توان امیدوار بود که این روند ادامه پیدا کند. با وجود تمام این شرایط وقتی به سیاست‌های داخلی نگاه می‌کنیم، حمایتی که باید و شاید را از بخش خصوصی نمی‌بینیم و اگر بناست چه در تولید رشدی صورت بگیرد و چه گشایشی در اقتصاد رخ دهد، باید آن حمایت را از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ترتیب داد. در سال‌های گذشته صادرکنندگان و فعالان اقتصادی با اما و اگرهای جدید در مسیر فعالیتشان مواجه بوده‌اند. از سویی تغییر مداوم قواعد و دستورالعمل‌ها راه را برای هرگونه برنامه‌ریزی جدید سد کرده بود. مثلا یک صادرکننده در ایران، مقدمات تولید کالای خود را فراهم کرده، با طرف خارجی برای فروش این محصول به توافق رسیده و در شرایطی که آماده می‌شود که بار خود را صادر کند، ناگهان دستورالعمل جدیدی می‌رسد که صادرات این کالا ممنوع شده است. چنین اقداماتی جز به فرار سرمایه و توقف فعالیت‌ها منجر نخواهد شد. از دیگر سو هنوز اعتمادی میان دولت و بخش خصوصی وجود ندارد. تاکید جدی بانک مرکزی بر لزوم بازگشت ارز حاصل از صادرات تا پایان تیر ماه، بسیاری از صادرکنندگان واقعی را به دردسر‌هایی جدی دچار کرد. برخی از افراد تنها به دلیل بازنگشتن ارزی محدود دچار تعلیق شدند و برخی مجبور شدند برای جبران تعهد ارزی، خود از بازار آزاد ارز بخرند. اگر بناست به سمت گشایش اقتصادی حرکت کنیم، حمایت از تولید و تولیدکننده باید اولویت نخست باشد. تا زمانی که محیط کسب و کار در ایران تا این حد پیچیده است و فشاری سنگین برروی سرمایه‌گذارانی قرار دارد که با وجود مشکلات موجود، همچنان تلاش کرده‌اند که در اقتصاد ایران بمانند، سخن از گشایش اقتصادی قدری دشوار خواهد بود.