آگراندیسمان یا واقعیت؟ مساله این است

بهرام امیراحمدیان

هرچند خبر کشف میدان نفتی و گازی در نزدیکی آب‌های بلغارستان و یونان توسط اردوغان و رسانه‌های ترکیه منتشر شده اما هنوز نه این خبر از سوی نهادهای بین‌المللی تایید شده و نه هیچ داده اطلاعاتی تکمیلی در این زمینه ارایه شده است. در واقع هنوز مشخص نیست این خبر تا چه اندازه با واقعیت همخوان است و تا چه اندازه مبتنی بر تبلیغات و آگراندیسمان دولت ترکیه اعلام عمومی شده است. اگر فرض بگیریم که این خبر واقعیت داشته باشد و میدانی در حول و حوش 320میلیارد مترمکعب گاز هم کشف شده باشد، این رقم معادل 2سال صادرات گاز روسیه است (روسیه سالی حدود 160میلیارد مترمکعب گاز صادر می‌کند) و حجم شایان توجهی محسوب نمی‌شود که بخواهد تاثیر قابل توجهی در معادلات انرژی منطقه یا جهان داشته باشد. اساسا میلیارد مترمکعب در فضای تجاری صادرات گاز عددی محسوب نمی‌شود و یک رقم بسیار کوچک است. ضمن اینکه نباید فراموش کرد، ترکیه برای بهره‌برداری از این میدان گازی یا نفتی نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه استخراج و حفاری و... است. فراموش نکنید که بازار انرژی بازار عملی است و مبتنی بر چشم‌اندازها تاثیر نمی‌پذیرد، فعلا ترکیه فقط باید در این خصوص سرمایه‌گذاری کند تا در آینده مشخص شود اساسا برای مصرف داخلی ترکیه هم قابل استفاده است یا نه؟ موضوع دیگر هم آن است که بر اساس اعلام کارشناسان حداقل 7سال زمان مورد نیاز است تا این میدان در مرحله مقدماتی استخراج قرار بگیرد. اگر این حجم سرمایه‌گذاری مالی را کنار زمانی که برای پروژه مورد نیاز است قرار دهیم و ضرورت بهره مندی از دانش فنی و تخصصی را هم به بحث اضافه کنیم؛ متوجه خواهیم شد که این کشف حتی در اقتصاد ترکیه هم اثرگذار نیست چه برسد به اینکه بخواهد تبعات منطقه‌ای داشته باشد. بیشتر به نظر می‌رسد اردوغان در حال استفاده تبلیغاتی از این طرح است تا بخشی از مشکلات اقتصادی خود را پوشش دهد و کمی امید به افکار عمومی تزریق کند. کشف این میدان در کوتاه‌مدت و میان مدت برای ترکیه فقط هزینه خواهد بود تا بعد از سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز در افق بلندمدت کمی نیازهای انرژی داخلی ترکیه را تامین کند. ضمن اینکه نباید فراموش کرد که این میدان در منطقه‌ای قرار دارد که بیشترین چالش‌های ارتباطی و امنیتی میان کشورهای ترکیه، یونان و بلغارستان در آن جریان دارد و ترکیه به همین راحتی نخواهد توانست اقدام به برداشت ذخایر گازی این منطقه کند. از سوی دیگر، همانطور که مستحضرید ترکیه از نظر اقتصادی شرایط مناسبی را سپری نمی‌کند و تلاش می‌کند تا با یک چنین اخباری امیدبخشی، کمی انرژی مثبت در فضای اقتصادی داخلی تزریق کند تا از این طریق کمی آلام مشکلاتی چون روند فزاینده تورم، کاهش درآمدها، رشد بیکاری و... را در افکار عمومی کمتر کند. ارزش پول ملی ترکیه نیز یکی از نزول‌های تاریخی خود را سپری می‌کند و شرایط اقتصادی این کشور اوضاع نامناسبی را پشت سر می‌گذارد؛ در این شرایط، گسترش ویروس کرونا هم مزید بر علت شده تا نبض حیاتی اقتصاد ترکیه در حوزه جذب گردشگر آرام‌تر بزند. 

برخی تحرکات اردوغان در تغییر کاربری مراکز گردشگری تاریخی استانبول هم فرآیند کاهش گردشگران را در ترکیه کاهش داده است. نمونه این نوع رفتارها را اردوغان در جریان تغییرکاربری مسجد ایاصوفیه که برای مسیحیان ارتودوکس در روسیه، یونان، ارمنستان، بلغارستان و... یکی از مراکز مذهبی و گردشگری محسوب می‌شود، مرتکب شد و همین امر باعث شد تا آمارهای جذب گردشگر در ترکیه کاهش چشمگیری پیدا کند. طبیعی است زمانی که شاخص‌های اقتصادی و معیشتی کاهش پیدا می‌کند، نارضایتی‌های عمومی افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط اردوغان نیازمند کاتالیزورهایی است که از طریق آنها بتواند از حجم ناامیدی و یأس در جامعه بکاهد و کمی امیدواری در چشم‌انداز آینده تصویرسازی کند.