تلاش مردمی برای نجات کارون و زاینده‌رود
حمید ابراهیم‌زاده| رودخانه‌های ایران از کارون تا زاینده رود یا خشک و بی‌آب شده‌اند و یا آبی که در آنها در جریان است به صورت کم‌نظیری در تاریخ کم شده است. سدسازی و اجرای پروژه‌های انتقال آب اصلی‌ترین دلیل کم‌آبی رودخانه‌ها و و خشک‌شدن تالاب‌هایی است که این رودخانه‌ها به آنها منتهی می‌شوند. از خشک و کم‌آب‌شدن تالاب هورالعظیم تا خشک‌شدن تالاب گاوخونی همه نتیجه کم‌آبی رودخانه‌های منتهی به این تالاب‌ها است. نتیجه خشک‌شدن تالاب‌ها بروز توفان‌های ریزگرد و آلودگی هوا و همچنین از بین‌رفتن هزاران نوع جانوری است که در اطراف این تالاب‌ها زندگی می‌کنند.
ورشکستگی آبی
مدیریت آب در ایران در چند دهه گذشته امروز ایران را به مرز ورشکستگی آبی رسانده است. بر اساس استانداردهای جهانی هر کشوری که بیش از ۴۰ درصد منابع آب تجدید‌شونده‌اش را استفاده کند، وارد بحران آب می‌شود، در حالی که در ایران حدود ۷۲ درصد از منابع آب تجدید شونده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سدسازی و بحران آب
سدسازی‌های بی‌رویه و اجرای پروژه‌های انتقال آب باعث شده کارون که روزگاری پرآب‌ترین رود ایران بود امروز با وضعیتی بحرانی مواجه شود. در برخی از فصل‌های سال به جز فاضلاب آب دیگری در کارون در جریان نیست.
کل آورده آب کارون بزرگ در شرایط نرمال ۱۴ میلیارد متر مکعب است درحالیکه امروز به نزدیک ۹ میلیارد مترمکعب رسیده است. در همین حال ظرفیت پنج سد غرقابی که روی کارون ساخته شده ۱۴ میلیارد مترمکعب است. یعنی در شرایط عادی هم آبی برای جاری‌شدن در پایین‌دست رودخانه باقی نمی‌ماند. در همین حال وزارت نیرو برنامه ساخت ۱۶ سد دیگر بر روی کارون و سرشاخه‌های آن را در دستور کار دارد.
زاینده رود هویت اصفهان است
زاینده‌رود هم با همین نوع مشکلات مواجه است. دولت هر سال برای مدت کوتاهی آب را در این رودخانه که قسمتی از هویت شهر اصفهان است به جریان می‌اندازد اما این رودخانه در واقع به دلیل سدسازی و اجرای پروژه‌های انتقال آب در بالادست آن خشکیده است.
کارزاری با هزاران امضا
مردم خوزستان و چهارمحال و بختیاری با کم‌آب شدن کارون دچار مشکلات زیادی شده‌اند. ریزگردها که ثمره خشک شدن تالاب جهانی هورالعظیم است، از بین رفتن درختان و نیزارهای طبیعی که به تصفیه هوا می‌پرداختند و بیکاری ماهیگیران و کشاورزان، بخش کوچکی از معضلات مردم استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری است. حالا آنها با راه‌اندازی کارزاری با هزاران امضا از رییس دولت خواسته‌اند در سدسازی و انتقال آب از کارون و سرچشمه‌هایش تجدیدنظر کند. آنها می‌گویند «بی‌تفاوتی دولت» ضربه بسیار سنگینی به مردم خوزستان زده و شهرها و روستاهای چهارمحال و بختیاری هم به‌شدت از بی‌آبی خسارت دیده‌اند و در نتیجه از دولت می‌خواهند فورا پروژه‌های انتقال آب و سدسازی در این منطقه را متوقف کند.
رها سازی ذخیره سد
برای جریان زاینده رود
مردم اصفهان از مسوولان دولت می‌خواهند با رهاسازی آبی که حقابه زاینده‌رود است جریان آب در این رودخانه را حفظ کنند. آنها در کارزاری که به راه انداخته‌اند از مسوولان دولتی و محلی خواسته‌اند هرچه سریع‌تر ۴۰ میلیون مترمکعب آب از ذخیره فعلی سد را برای حفظ جریان زاینده‌رود در سال آبی جدید رهاسازی کنند تا جریان پایدار حداقلی در زاینده‌رود در پاییز حفظ شود و بخش اندکی از زیست‌بوم آن نجات یابد.
بحران آب شروع شده
فراموش نکنیم که خشکسالی و بحران آب چند سالی می‌شود که آغاز شده و این اتفاق در سایه بی تدبیری‌ها سرعت بیشتری هم به خود گرفته است. سال‌هاست که به دلیل خشک شدن کارون، اهواز با ریزگردها و گرد و خاک دست و پنجه نرم می‌کند، چه روزهایی که زندگی مردم زیر خاک‌های خشک کارون دفن می‌شود. زاینده رود هم از این قاعده مستثنی نیست. رودخانه همیشه پرآب اصفهان که به نوعی هویت این شهر هم به حساب می‌آمد، حالا چند سالی است که زمینش ترک خورده و آبی در آن جریان ندارد. البته که هر از گاهی لب تشنه این رودخانه به نم آبی‌تر می‌شود، اما این اتفاق چند روز بیشتر دوام نمی‌آورد. به هر حال خشکسالی ایران می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور به معضلی بزرگ تبدیل شود، همانطور که الان تاثیر بسزایی در زندگی مردم مناطق گرم و خشک گذاشته است. اگر می‌خواهیم در کنار تمام مشکلات موجود در کشور که ریشه در اقتصاد مریض احوال این روزهایمان دارد، گرفتار جنگ آب نشویم، بر عهده مسوولان است که هرچه زودتر تدبیری بیندیشند و زمین‌های خشک و تشنه کارون و زاینده رود را دوباره زنده کنند.
