اثر FATF بر بازار ارز و قرارداد ایران و چین

حسین حاجیلو

با وجودی که برخی کارشناسان، به اثر امضا نکردن FATF توسط ایران بر گرانی‌های اخیر بازار ارز اشاره می‌کنند اما برخی دیگر از صاحبنظران معتقدند که حتی اجرای دستورات FATF تغییری ایجاد نمی‌کند و حتی اجرای آنها باعث بدتر شدن وضعیت بازار ارز می‌شود. براین اساس بد نیست که در کنار مطالعه نظر کارشناسان طرفدار امضای کنوانسیون‌های مقابله با تروریسم مالی، پولشویی و.. نظر مخالفان آن نیز مطالعه شود تا دقیق‌تر بتوانیم دلایل گرانی دلار در بازار ایران را بررسی کنیم و متوجه شویم که چه عواملی از گرانی دلار سود می‌برند و یا عامل رشد نرخ ارز هستند.در ادامه نظر حسین حاجیلو کارشناس امور بین الملل را می‌خوانیم.  افزایش قیمت دلار در بازار داخلی ارتباطی به بازگشت ایران به لیست اقدامات مقابله‌ای FATF ندارد. در مورد بعضی گزارش‌های رسانه‌ای منتشر شده در روزهای اخیر که افزایش قیمت دلار به 30 هزار تومان را نتیجه بازگشت ایران به لیست FATF می‌دانند باید گفت که اتفاقاً اجرای کامل دستورات FATF منجر به کاهش دسترسی دولت به منابع ارزی در کشور خواهد شد. ما سال 95 توافقی 41 بندی با FATF داشتیم که بخش مهمی از آن راجع به انتقال اطلاعات مالی کشور به خارج از کشور است. در شرایط جنگ اقتصادی، انتقال اطلاعات می‌تواند باعث لو رفتن مبادی ورود ارز به کشور شود.البته این اطلاعات در مقاطعی لو رفته و هزینه آن را هم داده‌ایم. زمستان 96 با یک اشتباه، اطلاعات چند صرافی توسط دولت ما لو رفت و بهار 97 شاهد تحریم صرافی‌ها بودیم. توافق 41 بندی ایران و FATF علاوه بر لو رفتن اطلاعات، ورود ارز نقد را نیز دشوارتر می‌کند. بخشی از مقررات FATF به سخت‌گیری در ورود ارز نقد به داخل کشور به اسم مبارزه با پول‌شویی مربوط است که این مقررات در ایران اجرا هم شده و بخشی از اتفاقات ارزی سال 97 ناشی از این مساله بود؛ بنابراین اجرای دستورات FATF منجر به دشوارتر شدن ورود ارز به کشور و بالاتر رفتن قیمت دلار می‌شود. اظهارات اسفند 98 آقای همتی مدیرکل بانک مرکزی مبنی عدم بروز مشکل در پی بازگشت ایران به لیست FATF نشانه دیگری است که بی‌ارتباط بودن افزایش قیمت دلار با مساله FATF را نشان می‌دهد.طبق اظهارات همتی، ایران از روش‌هایی برای تأمین ارز استفاده می‌کند که ارتباطی با FATF ندارد؛ لذا این ادعا که عدم همکاری با FATF موجب رشد قیمت ارز شده در تناقض کامل با سخنان رییس کل بانک مرکزی است.

با اشاره به اظهارات محمدجواد ظریف باید گفت پیوستن ایران به دو کنوانسیون باقی مانده در FATF اجرای قرارداد 25 ساله با چین را امکان پذیر می‌کند اما باید گفت که FATF به هیچ‌وجه مانع روابط اقتصادی ایران و چین نیست.اطلاعات همکاری ایران و چین از چشم امریکایی‌ها مخفی نگه داشته می‌شود تا نتوانند طرف‌های درگیر را تحریم کنند.همکاری ما با چین از جنس دور زدن تحریم است. وقتی ما می‌خواهیم تحریم را دور بزنیم نباید اطلاعات منتشر شود. از طرفی FATF به دنبال انتشار اطلاعات کشورها و شفافیت کشور هدف برای کشورهای دیگر است.چین این را می‌داند که همکاری بیشتر ایران با FATF منجر به لو رفتن اطلاعات می‌شود. هیچ سند متقنی نداریم که نشان دهد چین از ما خواسته به کنوانسیون‌های مرتبط با FATF بپیوندیم. اما از آن طرف اسناد زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند پمپئو و منوخین و اروپایی‌ها بارها خواسته‌اند ما دستورات FATF را اجرا کنیم.FATF مقبولیت جهانی ندارد. نباید تصور کنیم همه کشورها FATF را بدون بروز مشکلی پذیرفته‌اند و متحمل تبعات اقتصادی نشده‌اند.تقریباً هیچ کشوری دستورات FATF را به‌طور کامل اجرا نمی‌کند و بسیاری کشورها نیز نسبت به آن بی‌اعتماد هستند.کافی است به کشورهای اروپایی نگاه کنیم. این ادعا که این کشورها همه دستورات FATF را پذیرفته‌اند اشتباه است. زمستان سال 97 اروپایی‌ها برخلاف استاندارد FATF لیست جداگانه‌ای از کشورهای پرریسک ارایه کردند که مورد اعتراض امریکایی‌ها قرار گرفت. وزارت خزانه‌داری امریکا بیانیه صادر کرد و گفت ملاک تشخیص پول‌شویی در جهان FATF است. این نشان می‌دهد که اروپایی‌ها FATF را قبول ندارند و به دنبال استاندارد بومی خودشان هستند.حتی امریکا که مدافع FATF است نیز استانداردهای آن را به‌طور کامل اجرا نمی‌کند. سال گذشته مدیر بخش جرایم مالی FBI گفت عدم شفافیت مالی و عدم اجرای استانداردهای FATF موجب جذب جنایتکاران به سیستم مالی امریکا برای سوءاستفاده می‌شود. این هم نشان می‌دهد که امریکایی‌ها همه استانداردهای FATF را اجرا نمی‌کنند؛ بنابراین اینکه بگوییم همه کشورهای دنیا همه استانداردهای FATF را اجرا می‌کنند غیرعلمی است.ایران باید اجرای تعهدات خود بر اساس FATF را متوقف کند تا در مذاکرات آتی بتواند با دست پر پای میز برود. ایران و FATF براساس توافق سال 95 تعهدات متقابلی دارند. از اسفند 98 این نهاد مجدداً اقدامات مقابله‌ای خود علیه ما را اجرا کرد. اما مثل برجام که تعهدات ما در آن یک‌طرفه اجرا می‌شود، در FATF هم تعهدات ما یک‌طرفه اجرا می‌شود.ما برای پر بودن دستمان در مذاکرات آتی باید اجرای تعهدات را متوقف کنیم. توقف اجرای تعهدات، مانع لورفتن اطلاعات اقتصادی ما می‌شودحتی اجرای کامل توصیه‌های FATF منجر به توقف اقدامات مقابله‌ای علیه ایران نمی‌شود. اساساً هیچ جایی در اسناد FATF نیامده که بعد از تکمیل برنامه اقدام 41 بندی، ما از لیست اقدامات مقابله­ای خارج خواهیم شد. FATF فقط گفته پس از اجرای توصیه‌ها به گام بعدی می‌رویم، گامی که ماهیت آن مشخص نیست.حتی با سفید شدن وضعیت ایران نزد FATF نیز قطعا مشکل ارتباطات بانکی ایران حل نخواهد شد، چرا که اساساً این مشکل ناشی از تحریم‌های ثانویه امریکا است و نه FATF.اگر وضعیت ایران سفید شود، آیا بانک‌های خارجی به سمت همکاری با ایران خواهند آمد؟ آیا بانک‌هایی که از تنبیه اقتصادی امریکا زخم خورده‌اند به خاطر توصیه FATF به سمت ایران خواهند آمد؟ من فکر می‌کنم FATF سهم بسیار کوچکی در این مشکل دارد و مساله اصلی تحریم امریکا است FATF عملاً ابزاری برای دقیق‌تر و هدفمندتر کردن تحریم‌های امریکا است و اجرای کامل توصیه‌های آن به قفل شدن اقتصاد می‌انجامد. FATF ابزاری برای شناسایی روش‌های دور زدن تحریم و بستن منافذ گردش ارز و گردش تجارت و اقتصاد کشور است تا اقتصاد کشور به بن‌بست برسد؛ لذا اگر FATF را ما به‌طور کامل اجرا کنیم نتیجه‌ای جز قفل شدن کامل اقتصاد کشور حاصل نخواهد شد.