دانش 50 ساله تورمی در ایران
وحید شقاقی شهریاری
اقتصاد ایران در طول حدود 50 سال گذشته، همواره با معضل تورم دست و پنجه نرم کرده و نتیجه آن دانشی چند دهه‌ای درباره این نرخ است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که علت شکل‌گیری تورم در اقتصاد ایران را نمی‌توان صرفا به یک عامل ارتباط داد و برای بررسی این موضوع باید مسائل مختلفی را رصد کرد.
یکی از اصلی‌ترین عواملی که در دل نظریات پولی مطرح می‌شود بحث رشد نقدینگی است که در اقتصاد ایران همواره وجود داشته و حتی در سال‌های اخیر بسیار رشد کرده است. در یک سال اخیر نرخ رشد نقدینگی بیش از 30 درصد بوده است و این موضوع قطعا در افزایش نرخ تورم، تاثیری جدی داشته است. در کنار آن بی‌انضباطی اقتصادی دولت و نبود نظارت بر نظام بانکی نیز از عوامل مهم تورم زا در این سال‌ها بوده است. هزینه‌های گسترده دولت در بخش‌های مختلف و نبود شفافیت در آنها و در کنار آن عدم تعادل در نظام بانکی باعث شده تورم در ایران همواره بالا باشد. تولید واردات محور و وابستگی تولید ایران به مواد اولیه خارجی نیز خود عاملی برای تشدید تورم است. اقتصادی که در سال‌های گذشته با تحریم‌های مختلف رو به رو بوده، به دلیل تلاطم در بازار ارز، با هر شوک جدید در حوزه تولید به مشکل برخورده و افزایش هزینه تولید، خود عاملی برای شکل‌گیری موج جدید تورمی شده است. برای عبور از این مشکلات در وهله اول، باید به این موضوع توجه داشت که مقابله با تورم نیاز به هم‌نظری و برنامه‌ریزی کلانی دارد که حوزه‌های مختلف در کنار یکدیگر به یک برنامه‌ریزی جامعه برسند و در همان راستا فعالیت کنند. در کنار آن باید برطرف کردن مشکلات را به دوره کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد. مسائلی مانند عدم تعادل در نظام بانکی و مشکلاتی مانند رشد نقدینگی نیاز به برنامه‌ای بلندمدت و همه‌جانبه دارد و اگر اصلاحات در دستور کار قرار گیرد، باید برای نتیجه بخش شدن آنها صبر کرد. اما در حوزه‌هایی مانند انضباط مالی دولت و نظارت بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها می‌توان اقداماتی انجام داد که لااقل در کوتاه‌مدت تاثیراتی داشته باشد. از این رو در کنار موضوع نقدینگی که قطعا اهمیتی جدی در بحث مدیریت تورم دارد، باید سایر عوامل را نیز در کنار آنها قرار داد و با در نظر گرفتن یک تصویر جامع، برای حل این مشکل اقدام کرد. ایران سابقه چند دهه بررسی کارشناسی این موضوع را دارد و از این رو باید با در نظر گرفتن این تجربیات، باید طرحی کلان در نظر گرفت.
