اقتصاد ایران و تورم

حیدر مستخدمین حسینی

اقتصاد ایران در سال‌های گذشته همواره با نرخ بالای تورم روبه‌رو بوده و همین امر چه در معیشت مردم و چه در اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت تاثیراتی جدی گذاشته است. برای بررسی علل بالا بودن نرخ تورم در ایران، باید چند عامل رصد و بررسی کرد.  یکی از اصلی‌ترین علت‌های بالا بودن نرخ تورم در ایران، جایگاه و ساختار اقتصادی ایران است. کشور ما هنوز به توسعه اقتصادی نرسیده و از این رو سیاست‌های اقتصادی که اجرایی می‌شود همگی در مسیر توسعه هستند. این موضوع ساختار اقتصاد ایران با کشورهایی که مسیر توسعه اقتصادی را پیش از این طی کرده و امروز به ثباتی نسبی رسیده‌اند، متفاوت می‌کند. در کشورهای توسعه یافته، فرایند توسعه طی شده و امروز چه اقتصاد این کشورها و چه مردمشان خود را با شرایط سازگار کرده و همین امر نرخ تورم را در محدوده‌ای پایین نگه داشته است. در ایران اما با توجه به اینکه حرکت به سمت توسعه ادامه دارد و این حرکت نیاز به تغییر و تحولات مداوم در عرصه اقتصادی دارد .

 مقدمات افزایش یافتن نرخ تورم زیر سایه عواملی مانند افزایش نقدینگی فراهم شده است. از سوی دیگر اقتصاد ایران در سال‌های گذشته، تحت تحریم‌های بین‌المللی و تحریم‌های امریکا قرار داشته است. این فشارها در کنار تاثیرات منفی واقعی که بر فضای اقتصاد می‌گذارند، در جو روانی شکل گرفته در جامعه نیز نقش دارند. در کشور ما، جامعه همواره این انتظار را دارد که قیمت‌ها افزایش پیدا کنند و حتی وقتی یک موج رشد قیمتی جدید اتفاق می‌افتد، باز جامعه منتظر است که تورمی جدید در پیش باشد و خود این امر عاملی برای افزایش تورم می‌شود.

در طرف دیگر ماجرا، سیاست‌های اقتصادی ما تاثیرگذار هستند. ما در این طول سال‌ها شاهد اجرایی شدن طرح‌ها و برنامه‌هایی بوده‌ایم که بسیاری از آنها پیش از اجرا با بررسی همه‌جانبه مواجه نشده بودند و همین امر باعث شده پس از اجرای طرحی، تبعات منفی آن دامن گیر اقتصاد شود. در کنار آن وقتی اهرم‌های نظارتی قدرتمند فعال نباشند، طراحان این برنامه‌های اقتصادی مواخذه نمی‌شوند و روال اشتباه تصمیم‌گیری ادامه پیدا می‌کند. 

کارشناسان اقتصادی در سال‌های گذشته بارها به دولت‌های مختلف تذکر داده‌اند که اقتصاد ایران نیاز به اصلاحات ساختاری دارد و اگر این اصلاحات شکل نگیرد، نمی‌توان امیدوار بود که بسیاری از طرح‌ها به اهداف خود دست یابند. ما این ایراد را چه در تداوم وابستگی به نفت که موجب افزایش قدرت تاثیرگذاری تحریم‌ها می‌شود و چه در نظام بودجه‌ریزی و فعالیت‌های اقتصادی می‌بینیم. از این رو در تحلیل علل بالا بودن نرخ تورم در اقتصاد ایران را باید در تمامی این عوامل رصد و پیگیری کرد و نمی‌توان صرفا یک موضوع را عامل بالا بودن آن دانست.