دوگانه حمایت و دیپلماسی

مهدی تقوی

دغدغه بهبود وضعیت اقتصادی کشور و به دنبال آن بهبود سطح معیشت، دغدغه‌ای است که نه قابل فراموشی است و نه می‌توان به شکلی ساده به آن نگاه کرد. یکی از طرح‌هایی که در چارچوب این نگاه باید آن را بررسی کرد بحث‌های حمایت معیشتی از اقشار کم‌درآمد است. نگاهی به وضعیت تورم در سال‌های گذشته و حتی دهه‌های اخیر مشخص می‌کند که چرا تاکنون هیچ یک از طرح‌های حمایتی از مردم راه به جایی نبرده است. چند دهه قبل با 40 هزار تومان امکان آن وجود داشت که یک فرد خانه‌ای قابل قبول در شهری مانند تهران بخرد اما امروز این عدد به جایی رسیده که حتی امکان پاسخ دادن به خرج روزمره مردم را نیز نمی‌دهد. این اثر تورم طولانی مدتی است که اقتصاد ایران در طول تمام سال‌های گذشته با آن درگیر بوده است. تا زمانی که راه‌حلی برای کاهش این تورم پیدا نشود، نمی‌توان انتظار داشت که کمک‌های معیشتی راه به جایی ببرند. زیرا امروز حتی اگر دولت به طرحی برسد که بخشی از هزینه‌های خانوار را پوشش دهد، در سال‌های آینده تورم کار را به جایی می‌رساند که طرح جدید نیز راه به جایی نخواهد برد. 

از سوی دیگر اقتصاد ایران با وجود تهدیدات طولانی‌مدتی که در حوزه بین‌المللی با آن مواجه بوده، هیچگاه نتوانسته تهدیدات را حنثی کند یا میزان تاثیرگذاری آنها را کاهش دهد. اتکای طولانی مدت به درآمدهای نفتی باعث شده، با هر دور جدیدی از تحریم‌ها، فشاری جدی بر منابع درآمدی دولت وارد شود. آنچه که در سال‌های برجام رخ داد بهترین نمونه برای مشخص شدن این شرایط است. در شرایطی که ایران پس از مدت طولانی مذاکره به یک توافق جدید رسید تا تحریم‌ها کنار روند، رییس‌جمهور معلوم الحال امریکا به راحتی این توافق را زیر پا گذاشت تا مشخص شود صرف اتکا به مذاکرات نیز راه به جایی نخواهد برد. از این رو به نظر می‌رسد در شرایط فعلی از سویی باید با اتکا به ظرفیت‌های داخلی، امکان بهبود شرایط در شاخص‌های کلانی مانند تورم به وجود‌آید که در بلندمدت بتواند تاثیرگذاری طرح‌های حمایتی را افزایش دهد. از سوی دیگر اگر بناست مشکلات بین‌المللی برطرف شود، باید طوری عملکرد که دیگر امکان بر هم خوردن شرایط از سوی یک فرد یا مقام خارجی نباشد. در غیر این صورت نمی‌توان امید داشت با طرح‌های کوتاه‌مدت و شعاری، ناگهان مسائل اقتصادی و مشکلات جاری بهبود یابند.