تامین مالی پروژه‌های بزرگ بدون بودجه دولتی

بهمن آرمان

کاهش مشکلات اقتصادی، بهبود معیشت مردم و افزایش اشتغال جوانان در شرایط کنونی نیازمند برطرف شدن بحران‌های مدیریتی در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور به خصوص در طرح‌های زیر بنایی و تولیدی است. برخلاف آنچه که عده‌ای مطرح می‌کنند که در این شرایط تحریم و رکود تورمی، نمی‌توان کارهای بزرگ را به پیش برد، باید گفت که اتفاقا کارهای بزرگ عمدتا در چنین شرایطی کلید می‌خورد و در شرایط سخت است که می‌توان به کمک طرح‌های بزرگ صنعتی و تولیدی، کام مردم را شیرین کرد و امید ایجاد کرد.در این راستا، بسیاری از طرح‌های زیربنایی و تولیدی از جمله فاز نخست انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، ساخت کارخانه قند و شکر در خوزستان، شیرین‌سازی آب، جمع‌آوری گازهای در حال سوختن استان‌های جنوبی کشور، طرح‌های صنعت نفت در غرب کارون و... با کم‌توجهی مواجه شده و لازم است که با همت جوانان و استفاده از تجربه جهانی به پیش رود و اجازه ندهیم که موضوعات حاشیه‌ای و سوء مدیریت‌های موجود مانع از اجرای آنها شود.  

متاسفانه، هر موقع که یک پروژه توسعه‌ای در ایران آغاز می‌شود موجی از مخالفت‌ها به شکل‌های مختلف در محافل اقتصادی یا رسانه‌ها ایجاد می‌شود. در روزی که فاز نخست انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران به بهره‌برداری رسید بلافاصله برخی رسانه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای مخالفت خود را با این کار آغاز کردند در حالی که طرح‌های شیرین‌سازی آّب در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس بسیار تجربه شده و ۴۰ در صد آب شیرین شده جهان توسط کشورهای خلیج فارس به ویژه عربستان صورت می‌گیرد. ما نیز می‌توانیم برای مناطق مرکزی و خشک و کم آب کشور از خلیج فارس و دریای عمان آب شیرین تهیه کنیم. فاز نخست این مگاپروژه دارای ظرفیتی برابر با 200 هزار مترمکعب در روز است ولی در مجموع شامل 8 مرحله است که تنها یکی از آنها افتتاح شده و عملیات ساختمانی 7 مدول دیگر انجام شده و به تدریج به بهره‌برداری خواهد رسید و مجموع آن بالغ بر یک میلیون و 600 هزار مترمکعب در روز است که بزرگ‌ترین کارخانه آب شیرین کن جهان خواهد بود زیرا بزرگ‌ترین کارخانه‌های آب‌شیرین‌کن جهان در کالیفرنیای امریکا و عربستان حدود 1 میلیون متر مکعب در روز ظرفیت دارند.   از سوی دیگر، توجه داشته باشیم که تولید قند و شکر در خوزستان به روش تولید همزمان کشت نیشکر وچغندر قند تنها در سه کشور جهان امکان پذیر است و تنها در ۳ کشور ایران، امریکا وپاکستان می‌توان هم نیشکر برداشت کرد و هم چغندر قند را کاشت و از هر دو به تولید قندو شکر اقدام کرد و لذا ما باید از این مزیت‌ها و امکانات در جهت کاهش مشکلات اقتصادی مردم منطقه استفاده کنیم. توجه داشته باشیم که ۷۰ درصد اشتغال کشور مربوط به واحدهای صنعتی کوچک است در حالی که ۷۰ درصد ارزش افزوده مربوط به واحدهای صنعتی بزرگ است و ما به احداث واحدهای کوچک و بزرگ در کشور برای ایجاد شغل و ارزش افزوده نیازمندیم و لذا کارخانه‌های قند وطرح‌های دیگر می‌تواند ضمن ایجاد ارزش افزوده اشتغال گسترده‌ای نیز ایجاد کند.  براین اساس، مراحل ساخت یک کارخانه قند آغاز شده و قرار است یک کارخانه قند و شکر در خوزستان احداث شود که برای چند هزار کشاورز، کارگر وراننده ناوگان حمل ونقل، شغل و درآمد پایدار ایجاد می‌کند، اما عده‌ای در مخالفت با ساخت این کارخانه قند، موضوع آسیب خوردن به معبد چغازنبیل را مطرح کرده‌اند و برخی جریانها مخالف ایجاد کارخانه قند هستند. اینکه چنین ادعایی درست است یا نه خود مطلب دیگری است و باید بررسی شود که آیا ایجاد یک کارخانه قند می‌تواند به معبد چغازنبیل لطمه وارد کند یا خیر؟ ولی این پرسش مطرح است که اگر کسی دلسوز آثار باستانی و مردم خوزستان است چرا در مورد ورود فاضلاب به رودخانه کارون چیزی نمی‌گویند؟ چرا در مورد ریزگردها وعدم تامین بودجه و کنترل کانون ریز گردها وخشک شدن نهال‌های کاشته شده چیزی نمی‌گویند؟ اگر این جریان‌ها در سطح کشور دلسوز محیط زیست و آثار باستانی هستند چرا در جریان سیل سال‌های اخیر که آثار باستانی دوره ساسانی در جنوب دزفول و شوشتر از بین رفت، کاری انجام نشد و واکنش نشان ندادند. بنابراین به نظر می‌رسد که عده‌ای سعی می‌کنند با جریان‌سازی به نام محیط‌زیست و آثار باستانی و همراه کردن عده‌ای از فعالان محیط زیست و حفظ آثار باستانی، عملا با جریان توسعه واحدهای تولیدی و زیربنایی مقابله کنند. نمایندگان پایتخت‌نشین نیز دلسوز خوزستان و کشت وصنعت هفت‌تپه نیستند بلکه عملا از آن به عنوان ابزاری در راستای حفظ منافع واردکنندگان شکر استفاده می‌شود و به نتیجه نیز رسیده‌اند  شاهد مدعا اینکه تولید شکر در این مجموعه با همین مسائل کارگری با کاهش ۷۰ درصدی در سال جاری روبرو است .

از سوی دیگر، در خوزستان به اندازه یک ونیم فاز پارس جنوبی گاز همراه نفت که صدها میلیون دلار ارزش آن است بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای هر روز سوزانده می‌شود و تنها آلودگی آن نصیب مردم خوزستان می‌شود. در حالی که می‌توان برای جمع‌آوری این گازها و تبدیل آن به گاز مورد استفاده مردم منطقه یا صادرات و تولید کالا اقدام کرد.

همچنین در حوزه صنعت نفت نیز طرح‌های بسیاری بر روی کاغذ مانده است در حالی که در روزهای اوج بورس می‌توانستیم از این امکان سالم و پاک را برای تامین مالی طرح‌های پالایشگاهی و پتروشیمی استفاده کنیم. در این زمینه تولید حوزه‌های مشترک غرب کارون باید به 1.2 میلیون بشکه برسد و نباید تنها به ساخت یک پالایشگاه کوچک ۱۸۰ هزار بشکه‌ای در آبادان اکتفا کنیم.

اجرای برخی پروژه‌ها در شرایط تحریم وتامین مالی آن از طریق بازار سرمایه وصندوق توسعه ملی به معنای این است که می‌توان بدون نیاز به منابع مالی دولت و با تکیه بر سرمایه‌های خرد کارهای بزرگی انجام داد. لذا نباید با انجام این طرح‌ها مخالفت شود تا از این طریق سرمایه‌ها تجهیز شده و به اشتغال کشور کمک کند و طرح‌های زیربنایی مانند آبرسانی به سرانجام برسد. 

برای راه‌اندازی و پیشرفت این پروژه‌ها و کاهش بحران مدیریتی و سوء مدیریت موجود، می‌توان به تجربه جهانی نیز توجه کرد. از جمله در روزهای اخیر اطلاع یافتیم که بزرگ‌ترین پروژه مرکز تولید آب در سطح قاره آفریقا و قابل شرب و آبیاری و صد البته استفاده صنعتی و تجاری و تفریحی پس از چندین سال مطالعات و با مشارکت سرمایه‌گذاری بین‌المللی در بندر کازابلانکا پرجمعیت‌ترین شهر کشور مراکش و به ظرفیت ۳۰۰ میلیون مترمکعب و آب‌بها کمتر از ۵۰ سنت امریکایی در مترمکعب آغاز شده و اقیانوس اطلس قابلیت‌های بی‌انتها برای حل مشکل استرس آبی در بخش بزرگی از صحرای آفریقا را در آینده نزدیک مژده می‌دهد.

همچنین باخبر شدیم ۳۷ شرکت کشت نوین اسپانیا با کسب مقادیر عظیمی از بیابان‌های یکی از خشک‌ترین نقاط جهان در پی تولید آب از دریا و استفاده از وسعت بیابان‌ها که در طول تاریخ چندین هزار ساله هرگز در آن کشاورزی صورت نگرفته است می‌خواهند از همه امکانات مانند نیروی بیکار فراوان و ارزان و پوشش سیاست حمایتی دولت مراکش برای تسهیل امر تولید با هدف قراردادن بازار‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا و روسیه با رعایت همه استاندارد‌های تولیدی در همه زمینه‌های اقلیم محور با سرعت خود را برای تولید انواع سبزی و میوه و غلات آماده سازند.

این الگو مناسب‌ترین راه برای توسعه پایدار در جوی امن ارایه می‌کند و تعاون بین‌المللی در بهترین ترکیب بیشترین کارایی را دارند.

در نظر بود برای فاز دوم منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر در امیدیه یک کارخانه آب شیرین کوچک به ظرفیت ۳۰ میلیون مترمکعب (یک‌دهم آب‌شیرین‌کن مراکش) در ساحل خلیج فارس ساخته شود که تاکنون کاری نشده است. سوءمدیریت در کشور واقعا غیرقابل کتمان است و شگفت‌آور اینکه ‌مردم راهکار خروج از بحران مدیریتی کشور را در نتیجه انتخابات امریکا جست‌وجو می‌کنند.

براین اساس، لازم است که به تجربه جهانی توجه کنیم و مانند بسیاری از کشورها بدون دخالت دادن عوامل حاشیه‌ای به تولید و سرمایه‌گذاری با اتکا به توان داخلی کشور توجه نماییم.