اعانه یا تحریم

نمایندگان مجلس ایرادات شورای نگهبان در طرح تامین کالاهای اساسی را رفع کردند

با آغاز آذر، رسما تا انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1400، 6 ماه باقی خواهد ماند، 6 ماهی که هرچند در زندگی اقشار کم درآمد جامعه تغییری ایجاد نمی‌کند اما در تعیین سرنوشت دولت آینده و فردی که جایگزین حسن روحانی خواهد شد، بسیار تاثیرگذار است. در آستانه آغاز رسمی فرآیند انتخابات در ایران، به نظر می‌رسد جناح‌های سیاسی در حال روشن کردن مواضع اصلی خود در انتخابات پیش‌رو هستند، انتخاباتی که لااقل برای 4 سال، مسیر حرکت کشور در سطح قوه مجریه را تعیین می‌کند.

حسن روحانی در سال92، با شعار تعامل با جهان وارد عرصه انتخابات شد. او که با اتکا به تجربه حضورش در مذاکرات هسته‌ای در دولت محمد خاتمی، به شیخ دیپلمات شهرت یافته بود، از این سخن گفت که بهبود شرایط اقتصادی کشور و عبور از دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی که درباره معیشت مردم وجود دارد، جز با تعامل با جهان و روشن شدن تکلیف تحریم‌های هسته‌ای میسر نخواهد بود.

در سال 92، رقیب اصلی روحانی، محمد باقر قالیباف بود. شهردار وقت تهران که در سال 84، تجربه شکست مقابل محمود احمدی‌نژاد را در کارنامه داشت، در سال 92 به پیروزی بسیار امیدوار بود. او تلاش کرده بود ضمن به دست آوردن رای اصولگرایان، با شعارهای تکنوکرات گرایانه، رای بخشی از اصلاح‌طلبان را نیز به دست آورد اما در عمل هیچ یک از این برنامه‌ها راه به جایی نبرد و مردم در دوگانه سرهنگ و حقوقدان به حسن روحانی رای دادند. در سال 96، بار دیگر محمدباقر قالیباف اعلام نامزدی کرد. او این بار در کنار ابراهیم رییسی قرار گرفت تا به شکلی دو جانبه به سیاست‌های روحانی در چهار سال نخست فعالیتش حمله کند. با این وجود به نتیجه رسیدن برجام، کنار رفتن تحریم‌ها و بهبود نسبی اوضاع اقتصادی باعث شد، در این انتخابات نیز شانسی برای اردوگاه رقیب روحانی باقی نماند. هرچند قالیباف در روزهای پایانی به نفع رییسی کنار کشید اما همچنان تلاش کرد نام خود را به عنوان رقیب اصلی روحانی مطرح نگاه دارد. سه سال پس از انتخابات ریاست‌جمهوری قالیباف با تغییر مسیر بازی این بار شانس خود را در بهارستان امتحان کرد و در شرایطی که میزان مشارکت در تهران، قابل قیاس با دوره قبل نبود، به عنوان رای نخست اصولگرایان به مجلس رسید  سپس رییس مجلس شد. هرچند در شعارهای ابتدایی قالیباف از لزوم همکاری با دولت در برطرف کردن مشکلات اقتصادی سخن می‌گفت اما خیلی زود مشخص شد مسیری که مجلس جدید در پیش گرفته چندان با دولت همسو نخواهد بود. نخستین نشانه از این اختلاف نظر در جلسه رای اعتماد به وزیر پیشنهادی صمت خود را نشان داد، جایی که بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی از مثبت بودن انتخاب مدرس خیابانی سخن می‌گفتند اما مجلس تصمیم گرفت به گزینه نخست دولت رای اعتماد ندهد تا یکی از مهم‌ترین وزارت خانه‌های اقتصادی کشور در سال جهش تولید، برای چند ماه بدون وزیر باقی بماند.

     دعوا بر سر بودجه

با عبور از ماه‌های نخست مجلس یازدهم، پاستور و بهارستان به یکی دیگر از نقاط حساس تقابل یا تعامل رسیده‌اند. طبق قانون دولت باید لایحه بودجه را تا نیمه آذر ماه به مجلس تقدیم کند و نمایندگان تا اسفند ماه زمان دارند با جرح و تعدیل در آن، قانون بودجه سال 1400 را تصویب کنند. چند اتفاق بودجه امسال را منحصر به فرد کرده است. نخست آنکه با توجه به رسیدن به ماه‌های پایانی دولت روحانی، قانون بودجه‌ای که تصویب شود چند ماه در اختیار دولت فعلی خواهد بود و نیمه دوم سال دولت جدید باید با بودجه کار کند، از این رو نمایندگان مجلس به دنبال آن هستند تا اصلاحات مدنظر خود را وارد لایحه کنند و دست دولت روحانی را در این حوزه ببندند. از سوی دیگر با توجه به شیوع کرونا و تداوم تحریم‌ها، منابع درآمدی دولت سوال بزرگی است که باید دید در بودجه چگونه به آن پرداخته می‌شود. در سال جاری با توجه به نبود پیش بینی از شیوع کرونا، دولت با کسری بودجه مواجه شد و از این رو واقعی کردن منابع و نحوه تصویب آنها نیز بسیار مهم خواهد بود. در نهایت طرح اخیر مجلس درباره تامین کالاهای اساسی از سوی دولت که همان احیای کوپن است نیز سوال دیگری است که در روزهای گذشته مطرح بوده و ادامه داشته است. طرح ابتدایی مجلس به دلیل نامشخص بودن منابع اعتباری آن، از سوی شورای نگهبان رد شد و هرچند نمایندگان از اصلاحش صحبت می‌کنند اما به نظر می‌رسد در بودجه سال آینده نیز اختلافات ادامه داشته باشد.

     جهانگیری و نوبخت در برابر قالیباف

در کنار ایرادات قانونی شورای نگهبان به طرح مجلس، اظهارات روزهای گذشته رییس مجلس نیز به محلی برای روشن شدن اختلاف نظرها بدل شده است. او ابتدا اعلام کرد که سرنوشت کشور در پاستور و بهارستان و میرداماد روشن می‌شود نه ایالت‌های امریکا و همین موضوع واکنش رییس کل بانک مرکزی را به همراه داشت. پس از آن صحبت‌های قالیباف درباره نحوه اصلاح طرح تامین کالاهای اساسی با واکنش تند مقامات دولتی همراه شد. قالیباف گفته بود از محل افزایش درآمدهای گمرکی و تراکنش‌ها می‌توان، برای کوپن درآمد به دست آورد. موضوعی که معاون اول رییس‌جمهور با قاطعیت آن را رد کرد. جهانگیری از این گفت که برخی شعارها حتی با 10 برابر بودجه فعلی کشور نیز امکان اجرا ندارند و کسانی که چنین صحبت‌هایی می‌کنند هیچ درک درستی از بودجه‌ریزی ندارند. آنچه که اختلافات در دیدگاه‌ها را نمایان‌تر کرد اما به نامه نوبخت به قالیباف باز می‌گردد.  

رییس سازمان برنامه و بودجه خطاب به رییس مجلس نوشت: امروز مردم ایران به‌جای اعانه و یارانه، از مدیران خود رفع تحریم و برداشتن زانوی زور از گلوی اقتصاد ایران را با حفظ عزت‌ملی طلب می‌کنند. مردم ما هنوز به خاطر دارند که با رفع تحریم می‌شود سال‌ها شاهد تثبیت نرخ ارز، تورم یک‌رقمی و رشد دو رقمی بود. دولت خواهان هیچ مذاکره‌ای نیست. رسانه‌های جهان شهادت می‌دهند که در سفر قبلی جناب آقای دکتر روحانی رییس‌جمهور محترم به مقر سازمان ملل متحد، بارها ترامپ به انحاء گوناگون و از طریق وساطت برخی از روسای جمهور کشورهای اروپایی درخواست مذاکره داشت که قاطعانه رد شد و فقط و فقط موکول به رفع تحریم و شناخت حقوق ملت ایران گردید. با اعتقاد عرض می‌کنم دولت همانطور که طی سال‌های تحریم در مسیر سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب، مقاومت نمود و خار در چشم و استخوان در گلو چیزی نگفت و کار کرد؛ امروز نیز برای رفع تحریم عزتمندانه از ملت ایران، همه رخدادها را عاقلانه رصد و برای کاهش آلام مردم تلاش می‌کند تا فرصت بسازد و برای سربلندی ملت بزرگ ایران اقدام کند. این صحبت‌های نوبخت تا حد زیادی جناح بندی‌های انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو را روشن خواهد کرد. همانطور که چند روز قبل روحانی از این گفته بود که دولت از هر فرصتی برای کاهش تحریم‌ها استفاده می‌کند، به نظر می‌رسد شعار نزدیکان به دولت در انتخابات پیش‌رو نیز کاهش تحریم‌ها و بهبود روابطی است که در دوره برجام رخ داد اما با روی کار آمدن ترامپ از بین رفت و حالا دولت امیدوار است با آمدن بایدن، امکان بهبود روابط و کاهش تحریم‌ها فراهم شود و مردم بار دیگر به این گفتمان اعتماد کنند. در مقابل اما قالیباف بر توان داخلی و بی توجهی به امریکا می‌گوید و معتقد است کاهش فشارها بر زندگی مردم با یارانه و کوپن ممکن خواهد بود. هرچند مشخص نیست در انتخابات پیش‌رو نامزد نهایی دو جناح چه افرادی خواهند بود آیا قالیباف حاضر است بار دیگر کرسی خود در بهارستان را به امید رسیدن به پاستور قمار کند یا خیر، اما به نظر می‌رسد گفتمان دو جناح حول محور یارانه و کوپن یا مذاکره و لغو تحریم شکل خواهد گرفت.