تنوع بخشیدن به ساختارهای معاملاتی بورس

رضا غنی‌پور

یکی از ویژگی‌هایی که بازارهای سرمایه پویا از آن برخوردار هستند، تنوعی است که در اشکال و اقسام مختلف معاملاتی برای فعالان بازار ایجاد می‌شود. از منظر آکادمیک و عملیاتی بازارهای سرمایه می‌توانند یک طرفه (یا یک بعدی) باشند، یا اینکه دو طرفه (چند بعدی) باشند. بازارهای دو طرفه با استفاده از ابزارهای مالی استقراضی یا فروش تعهدی تلاش می‌کنند ظرفیت‌های تازه‌ای را برای سودآوری و رشد فراهم کنند. به زبان ساده، بازار دوطرفه یعنی به جز  حالت روتین و عادی که سهامداران اقدام به خرید سهمی می‌کنند به این امید که با رشد قیمت آن سود کنند، این امکان این امکان برای آنها ایجاد خواهد شد که در دو طرف معامله را پیش ببرند. به عنوان مثال زمانی که از منظر تحلیل احتمال روند نزولی سهمی وجود دارد را می‌توان از مالک فعلی قرض کرد، به فروش رساند تا وقتی قیمت سهم پایین‌تر رفت، دوباره اقدام به خرید کرد و سهام استقراضی را به مالکش بازگرداند. در این فرآیند فردی که تحلیل درستی از بازار داشته سود خود را از این اختلاف قیمت کسب خواهد کرد. به عبارت دقیق‌تر، پیش‌بینی افراد از روند بعدی قیمت‌ها می‌تواند برایشان سودآور باشد و ارزش افزوده اقتصادی تازه‌ای ایجاد کند. چه مسیر بعدی که تحلیل شده نزولی و چه صعودی باشد.

این روش که به علت رقابت کارگزاران برای کسب رضایت مشتری بیشتر ابداع شد اکنون به یکی از پایه‌های اساسی معامله‌گری در بازارهای سرمایه جهانی تبدیل شده و امتیازات زیادی هم برای معامله گران حرفه‌ای و هم حفظ تعادل در بازار ایجاد می‌کند. در بازار‌های دو طرفه ریسک اشتباه در ارزیابی قیمت کاهش می‌یابد که در نتیجه احتمال وقوع حباب در این بازار‌ها که سطح بالایی از آزادی مبادله و کمترین قوانین را دارند بسیار کمتر است. معامله‌گران حرفه‌ای که زودتر از معامله‌گران آماتور از اشتباه در ارزیابی دارایی‌ها آگاه می‌شوند، با گرفتن موقعیت معکوس (فروش استقراضی سهم در زمان رشد سهام) باعث افزایش نقدشوندگی در بازار و اصلاح منطقی در آن می‌شوند. 

البته ذکر این نکته ضروی است که معامله‌گران حرفه‌ای به علت ریسک‌گریزی برای قرار گرفتن در خلاف روند بازار، احتیاط بیشتری می‌کنند که باعث کاهش قدرت آنها در اصلاح روندهای اشتباه می‌شود. در زمانی که تعداد زیادی از معامله‌گران برای خرید سهم، ورود می‌کنند، معامله‌گران حرفه این نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در حباب سال ۲۰۰۰ بورس امریکا، استنلی دراکنمیلر مدیر صندوق ۸۲۰۰ میلیارد دلاری جورج سوروس بود. او به علت زیانی که پس از ترکیدن حباب دات‌کام به شرکت وارد کرد از کار برکنار و اخراج شد. وی در مصاحبه خود گفت: «ما می‌دانستیم قیمت‌ها بیش از ارزش ذاتی هستند، اما فکر نمی‌کردیم پایان موج صعودی به این زودی فرا برسد.» عباراتی که نمایانگر اهمیت آگاهی از روندهای آتی بازار و مهم‌تر از آن تصمیم‌سازی فوری در خصوص آن است.باید دید رویکردهای متنوع معاملاتی در بازار سرمایه ایران چه خروجی خواهند داشت تا بعد بهتر بتوان ابعاد گوناگون آن را تحلیل کرد.