کدام همت ؟ اون « همت» ها یا این « همت» ها ؟!
علی حیدری
آقای حسین شریفی مجری رادیو گفت‌وگو از آقای دکتر امیر جعفرپور معاون مدیرکل صنایع حمل و نقل وزارت « صمت » که در حال حاضر نماینده محترم مجلس شورای اسلامی است نقل قول کرده است در توئیتر، مبنی بر شناسایی حدود 11 هزار نفر ایرانی در کشور که ثروت چند هزارمیلیارد تومانی دارند و تاکنون از سوی توئیت‌کننده، گوینده و هیچ مرجعی، این خبر را تکذیب نشده است (فایل این گفت‌وگو که در رادیو گفت‌وگو مورخ 20 مهر ماه 1399 انجام گردیده است، از طریق پلتفرم « ایران صدا » قابل دانلود است) البته شواهد و قرائن مطرح در جامعه نیز اقتضا می‌کند که این نقل قول به صحت نزدیک است، به خصوص اینکه در دولت قبل وزیر دارای چند صد میلیارد تومانی ثروت مطرح شد و در دولت یازدهم نیز وزرای هزار میلیارد تومانی مطرح بودند. این موضوع از روند تغییرات ضریب جینی کاملا مشهود است، ضریب جینی یک واحد اندازه‌گیری پراکندگی آماری است که برای سنجش نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت یک جامعه آماری استفاده می‌شود و هر چه این رقم بالاتر برود نشان‌دهنده توزیع نا برابردرآمدی و بالابودن اختلاف طبقاتی است، براساس جدول تغییرات ضریب جینی که توسط دولت (سازمان برنامه و بودجه) در پیوست لوایح بودجه سنواتی ارایه می‌شود این شاخص از 0.29 در سال 1395 به حدود 0.41 در سال 1397 رسیده است و به‌نظر می‌رسد با توجه به افزایش تورم و نرخ ارز و نیز شیوع کرونا، وضعیت این نا برابری در سال‌های 1398 و 1399 نیز بیشتر تشدید شده است و این امر نشان‌دهنده نا کارآمدی سیاست‌های بازتوزیعی نظیر مالیات، حق بیمه، عوارض و تعرفه و یارانه است . از طرفی به خاطر عدم حذف صفرها از پول ملی که سال‌ها صحبت آن مطرح است ولی هنوز محقق نشده است ارقام و اعداد مندرج در گزارش‌های مالی و بودجه‌ای کشور، آنقدرصفر پیدا کرده است که اعلام آن در جلسات و مباحثات دولت و مجلس قدری سخت شده است (صرفنظر از اینکه فرق بین ریال و تومان که با حذف یک صفر صورت می‌گیرد، نیز مزید بر علت شده است) به‌هر تقدیر تا چندی پیش که اعداد کلان بودجه کشور بیشتر از 999 هزار میلیارد تومان شد، برای بیان ارقام بالاتر از آن درجات از عبارت « هزار هزار میلیارد تومان » یا « میلیون میلیارد تومان » استفاده می‌شد ولی به تازگی شاخص جدیدی ابداع شده است و در محاورات و مباحثات مربوط به ارقام کلان بودجه و مالی دولت به‌کار گرفته می‌شود، به نامه « همت » که معادل « هزار میلیارد تومان » است و از حروف ابتدای سه کلمه « هزار میلیارد تومان » ساخته شده است. نگارنده ماه گذشته در یکی از کمیسیون‌های مجلس شاهد بودم، نماینده محترم روی تخته وایت برد به‌جای 30 هزار میلیارد تومان 000/000/000/000/30 نوشت « 30 همت» . طنز تلخ و البته ظریفی است که این علامت اختصاری، از یک طرف مشابه اسم « شهید همت » و نمادی از مدیریت دهه اول و نسل اول مدیران کشور است آنها را باید با بدنه مدیریتی فعلی قیاس نمود (صرفنظر از دگردیسی برخی « همت » ها) و از یک طرف به معنای لغوی کلمه « همت » اشاره دارد که به معنای سعی، تلاش، کوشش، عزم جزم و اراده قوی است و باید پرسید کدام همت ؟ همت ما یا همت اونا ؟! و سوالاتی از این دست نیز مطرح است:
- اگر هر کدام از این 11 هزار نفر، حداقل دارای ثروتی معادل هزار میلیارد تومان باشند یعنی در کشور باشگاهی داریم با 11 هزار « همت » شناسایی شده ؟! و باید پرسید اگر مالیات بر مجموع درآمد، مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر ثروت و نظایر آن در کشور اجرایی می‌شد، چه منابع قابل توجهی برای حمایت از اقشار ضعیف جامعه فراهم می‌گردید ؟
- اگر فرض کنیم (فرض محال که محال نیست؟!) که این 11 هزار نفر، ثروت بالاتر از هزار میلیارد تومانی خود را با همت (تلاش، پشتکار و عزم جزم و اراده قوی) به دست آورده‌اند و به‌جای دوگانه فاسد و صالح که هر از چند گاهی راه می‌افتد و تا می‌خواهد به نتیجه برسد، عده‌ای فریاد بر می‌آورند که سرمایه‌ها دارند فرار می‌کنند و روند مبارزه با فساد را متوقف و تیغ عدالت در مقابل مفسدین را از کار می‌اندازند، تلاش کنیم که نظام مالیاتی صحیح و جامع و مانع راه بیندازیم و منابع حاصله را صرف فقرا و محرومین نماییم، بهتر نیست ؟
- چرا مدیرانی که « همت » نکرده‌اند تا اصول متعدد قانون اساسی و اسناد بالادستی (سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی نظام) در زمینه تحقق اصل « عدالت اجتماعی» به خصوص اصل 43 قانون اساسی را عملیاتی کنند و رویکرد متعالی « تقارن پیشرفت و عدالت» را عینیت ببخشند و مدیرانی که حتی « همت » نکرده‌اند صفرهای پول ملی را حذف کنند و مدیرانی که همت نکرده‌اند یا نمی‌کنند که تکلیف هجی، خوانش و به‌کارگیری اعداد دارای 9 صفر (بیلیون در مقیاس کوچک یا میلیارد در مقیاس بزرگ) و 12 صفر (تریلیون در مقیاس کوچک یا بیلیارد در مقیاس بزرگ) در ارقام ریال و تومان را مشخص کنند و مدیرانی که نتوانستند در فرهنگستان ادب فارسی معادلی برای به‌کارگیری محاوره‌ای این ارقام و مبالغ بسازند، چرا از علامت اختصاری « همت» استفاده می‌کنند که نام نسلی از مدیران خاکی و ساده زیست را یاد آوری می‌کند ؟
به هر تقدیر به‌نظر می‌رسد که باید یک نفر شبیه اون «همت » ها پیدا شود و « همت » کند و از این « همت» مالیات بگیرد و نظام مالیاتی جامع و مانعی را طراحی و به مورد اجراء بگذارد تا هم یکی از وظایف اصلی حاکمیت (از منظر تجارب موفق و آموزه‌های دینی، ملی و جهانی) یعنی اصل « توازن اجتماعی » محقق شود و هم با اعمال سیاست‌های بازتوزیعی موثر، هدفمند و هوشمند مانع برهم خوردن « توازن اجتماعی» شده و از بروز شکاف و گسست درآمدی فاحش بین طبقات مختلف جامعه جلوگیری نماید .
بدیهی است شکل‌گیری نظام مالیاتی جامع و مانع، علاوه بر تحقق عدالت اجتماعی، ثمرات و برکات دیگری نظیر شفافیت، محاسبه‌پذیری، حذف رانت، واقعی‌سازی قیمت‌ها، هدفمند‌سازی و هوشمند‌سازی یارانه‌ها و... را به دنبال داشته و زمینه را برای تنظیم‌گری، نظارت و سالم‌سازی محیط کسب و کار و ... فراهم می‌سازد. بشرطی که کار دست اون « همت» ها باشد نه این « همت» ها. ایدون باد .
