فراز و فرود بورس

رقیه ندایی|

 بازار سرمایه با شروع سال جاری و حمایت‌های دولت رشدی بیش از ۳۰۰ درصدی را درکارنامه خود ثبت کرد اما؛ پس از آن شاهد نزول و اصلاح چهارماهه بود.

اگر بخواهیم به این رشد بیش از ۳۰۰ درصدی نگاه کنیم متوجه می‌شویم که مهم رکن درصعود بازار حمایت‌های بی قید و بند دولتی‌ها بوده است. دولتی‌ها و مسوولان از روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ تا این روزها مردم را به بورس دعوت کرده‌اند و بورس و بازارسهام را یک بازار با ریسک کم دانسته‌اند ولی، حقیقت ماجرا این نیست و بازارسهام را می‌توان یکی از پرریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها دانست چراکه؛ نسبت به اخبار و وقایع بسیار حساس است، به گونه‌ای که با صعود و نزول نرخ ارز می‌تواند به‌طور کلی تغییر وضعیت دهد. با این اوصاف سرمایه‌گذاران زیادی وارد بازارسهام شدند اما؛ اغلب این افراد دانش کافی و لازم برای سرمایه‌گذاری در بورس را دارا نبودند و همین موضوع موجبات رفتار هیجانی این افراد را فراهم ساخت.

بعد این ورود حجم معاملات بازار به بالاترین حد ممکن رسید اما؛ میزان عرضه‌ها در بازار بسیار کم بود و به قولی عرضه و تقاضا هیچ نسبتی با یکدیگر نداشتند و این موضوع نیز باعث شد که برخی از سهام موجود در بازار بدون ارزندگی لازم رشد داشته باشند. در زمان این رشد شارپی که بدون ارزندگی رخ داد بسیاری از سهامداران جدیدالورود که دانش کافی نداشتند اقدام به خرید این نوع از سهام در بازار کردند که در نهایت با زیان عمده روبه روشدند. حتی برخی از سهامداران ادعا کرده‌اند که بیش از ۱۰۰ میلیون تومان در بازار سرمایه زیان کرده‌اند و هیچ فردی پاسخگوی این زیان‌ها در بورس نیست. وضعیت عجیب بورس این روزها کمی سخت‌تر شده است و پس از صعود چهارماهه نخست سال جاری با چهارماه اصلاح و ریزش روبه رو شدیم در نهایت چند هفته‌ای است که بازار صعودی شده اما؛ این صعود نوسان زیادی دارد و اغلب کارشناسان این وضعیت بازار را تعادل رو به بالا توصیف می‌کنند ولی به‌طور کلی در مقایسه با ابتدای سال و نبود ارزندگی در سهام موجود این روزها برای بورس، روزهای خوبی تلقی می‌شود چراکه؛ اغلب سهام موجود در بازار به ارزندگی خود رسیده‌اند.

   توقف شاخص بورس

طی 18  روز کاری گذشته بازار سهام شاخص کل بورس از کف یک میلیون و ۲۱۱ هزار واحدی افزایش یافته است و تا روز گذشته اگرچه اتفاق خاصی در صحنه سیاست خارجی و داخلی نیفتاده اما؛ تغییر متغیر‌های بسیار مهمی نظیر کاهش ریسک انتظاری در ماه‌های پیش رو در کنار چشم‌انداز افزایشی قیمت‌ها در بازار جهانی به دو عاملی بدل شده است که توانسته طی هفته‌های اخیر بر تقاضا برای سهام به‌خصوص در نماد‌هایی که قیمت و درآمدزایی آنها پوشش مناسب در مقابل تورم دارد، بیفزاید. 

    امریکا و بورس ایران

در زمان نزول سه الی چهار ماهه بازار بود که برخی از کارشناسان این عقیده را داشتند که انتخابات امریکا و حواشی آن جوی منفی به بورس تزریق کرده وموجبات نزول این بازار را فراهم ساخته است، همچنین این دسته از کارشناسان پیروزی جوبایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا را به عنوان یک عامل منفی در بازارسهام ارایه می‌کردند و براین نظرند بودند که ورود این دموکرات به کاخ سفید می‌تواند نزول عمده تالار شیشه‌ای در برداشته باشد اما؛ اصلاح و ریزش بازار سرمایه از ۱۹ مرداد ماه آغاز شده بود و رابطه‌ای با انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا نداشت و پیروزی جوبایدن نیز وضعیت بازار را تغییر نداد بلکه از اعلام این پیروزی بورس شروع به صعود کرد و پس از گذشت چند هفته نیز کماکان شاهد این صعود و افزایش در بازار سهام هستیم.

پس از این موضوع، داستان برجام در بازار مطرح شد و برخی از تحلیلگران بورسی گفتند اگر امریکا به برجام بازگردد شاهد تغییر ۲۰ الی ۲۵ درصدی در وضعیت اقتصادی خواهیم بود که این تغییر به نفع مردم و بورس است. در اینجا یک نکته نیز وجود دارد که اگر مذاکرات به بهترین شکل ممکن رخ دهد ممکن است نرخ دلار کاهش یابد که کاهش نرخ دلار در بلندمدت می‌تواند به بازار سرمایه ضربه بزند و روند نزولی بورس آغاز شود.

   چرا بورس رشد کرد؟

بعد از گذر از چندماهه نزول بازار سهام، بورس روند متعادل روبه بالای خود را آغاز کرد. این روند تنها ناشی از وضعیت طبیعی بازار و گزارش‌های خوب ماهانه شرکت‌ها بود که بعد از چندماه رشد بازار آغازشد. افزایش اعتماد سهامداران و سرمایه‌گذاران، همچنین آموزش بیش از پیش این افراد باعث که بورس وبازار سهام روندی جدید به خود گیرد. این نکته نیز حائز اهمیت است که رشد این روزهای بازار می‌تواند با عملکرد ضد و نقیض برخی از سهامداران بازار خدشه‌دار شود چراکه؛ اعتماد حرف اول را در بازار سهام می‌زند و کوچیکرتن اتفاقی می‌تواند اعتماد را از بازار سهام بکاهد در نتیجه شاهد تغییر روند و نزول در بازار سهام باشیم. به‌طور کلی بازار سرمایه وضعیت طبیعی خود را طی می‌کند اما؛ اگر اتفاقی هرچند کوچک از سوی مسوولان رخ دهد بورس تغییر وضعیت داده و روند کاهشی خود را آغاز می‌کند.

همچنین صادق الحسینی، اقتصاددان در صفحه توئیتر خود دلایل رشد این روزهای بازار سهام را اینگونه بیان می‌کند: ۱. رشد کامودیتی‌ها به علت ساخت واکسن کرونا که ۶۰ درصد بازارسهام کادمویتی محور است را متاثر می‌کند ۲. رشد مقطعی دلار پس از التهابات اخیر ۳. رسیدن شاخص به کف (که قبلا گفته شد حدود ۱۲۰۰) با این شرایط جدید تا زمانی‌که نرخ ارز کاهش نیابد رشد بازار می‌تواند ادامه یابد.

    صعود یا نزول بورس؟

از عوامل داخلی و خارجی روی وضعیت بورس و اقتصاد که بگذریم اتفاق دیگری نیز طی روزهای اخیر در اقتصاد ایران افتاده است. لایحه بودجه ۱۴۰۰ که به تازگی و در هفته اخیر تقدیم مجلس شورای اسلامی شده اگرچه به گفته مسوولان دولتی مبتنی بر واقعیات موجود در اقتصاد ایران به مرحله تدوین و تقدیم رسید اما؛ به گفته بسیاری از کارشناسان جزئیات آن دربردارنده منابع و هزینه‌هایی است، رسیدن آنها به ورطه عمل می‌تواند به خودی خود تورم‌زا باشد و دست دولت را برای تامین کسری بودجه در جیب بانک مرکزی بگذارد. با توجه به اینکه این برنامه در مقطع زمانی کنونی به تصویب مجلس نرسیده مسلما تصمیم گرفتن بر مبنای آن بسیار زود است اما نکته‌ای که می‌تواند بسیار بر روند معاملات موجود در بازار سهام دخیل باشد انتظاراتی است که محقق نشدن منابع بودجه در سال مالیاتی درمیان فعالان بازار سهام را رقم می‌زند. همانطور که در سال‌های اخیر نیز شاهد بودیم قابل اتکا نبودن منابع تعریف شده به مانند فروش مقادیر معینی از نفت که در شرایط تحریمی فعلی از شانس پایینی برای تحقق برخوردار است می‌تواند با افزایش انتظارات تورمی و رشد ریسک کاهش ارزش پول ملی تنور بازار سرمایه را داغ کند. این مساله اگرچه رخدادی نامبارک و زیان‌بار برای اقتصاد ملی خواهد بود با این حال زمینه‌ای را پدید می‌آورد تا عموم مردم مانند آنچه در ماه‌های نخست سال‌جاری و دو سال قبل از آن شاهد بودیم برای پوشش ریسک تورم و حفظ ارزش دارایی‌های خود به سرمایه‌گذاری در بازار سهام ترغیب شوند.

    بازار طی روزهای اخیر

بررسی‌های موجود در بازارسهام نشان می‌دهد که در ۳۸ صنعت بورسی ۲۸ گروه با ورود سرمایه حقیقی همراه شدند و در مقابل در ۱۱ صنعت شاهد خروج نقدینگی این دسته از سرمایه‌گذاران سهام بودیم. در فاز جدید صعودی بازار سهام، این گروه‌های کامودیتی‌محور بودند که مورد توجه سهامداران خرد واقع شدند. جایی که به سبب بهبود وضعیت بازار جهانی که عمدتا از امید به خاتمه یافتن شیوع ویروس کرونا با ساخت واکسن نشات می‌گرفت، گروه‌های کالایی بورس تهران منتفع خواهند شد. گروه‌هایی که سهمی ۷۰ درصدی از کل ارزش بازار سهام را در اختیار دارند. در این راستا طی ۱۸ روزهای معاملاتی گذشته گروه فرآورده‌های نفتی شاهد جابه‌جایی سهامی روزانه تقربیا با ارزش هزار و ۲۳۰ میلیارد تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بوده است. ۴ سهم از زیرمجموعه‌های این گروه در پرتفوی صندوق پالایشی یکم قرار گرفته‌اند. صندوقی که پس از چندماه تاخیر، سرانجام میانه‌های هفته گذشته قابل معامله شد. شاید دلیل اقبال به سهام پالایشی نیز قرار گرفتن این نمادها در یک صندوق دولتی و برداشتی که فعالان بازار از اجبار دولت به حمایت از این سهام دارند، باز می‌گردد. گروه چندرشته‌ای صنعتی بخش دیگری بود که در فاز جدید صعودی بورس تهران در لیست خرید سهامداران حقیقی قرار گرفت. این صنعت در بازه زمانی مورد بررسی شاهد جذب ۷۹۹ میلیارد تومان سرمایه حقیقی بود. بیشترین خالص خرید معامله‌گران خرد در این گروه در نماد معاملاتی «شستا» رقم خورد. این سهم در دوره اصلاحی بازار سهام مدت زمان قابل تاملی با توقف نماد معاملاتی مواجه بود که همین امر سبب شد تا همانند دیگر سهام شاهد اصلاح قیمتی نباشد. از این رو برخی از فعالان بازار لقب «تافته جدابافته بورس تهران» را به آن دادند و شاید دلیل اقبال فعلی حقیقی‌ها به این نماد معاملاتی همین موضوع باشد. خودرویی‌ها با وجود افزایش زیان انباشته در آخرین صورت‌های مالی منتشر شده اما مجددا در لیست خرید سهامداران خرد قرار گرفته‌اند. این گروه در ۱۸ روز معاملاتی گذشته شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش ۶۲۳ میلیارد تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد بازار بوده است.