نقش رگولاتور در تنظیم بهینه بازار فولاد و کشاورزی
رضا محتشمی پور قائم مقام بورس کالای ایران در گفتوگو با دنیای اقتصاد گفت: در بازار کشاورزی و فولاد مساله اصلی نبود رگولاتور است؛ درحالیکه در بازار پتروشیمی، رگولاتور وجود دارد و هنگامی که یک شرکت پتروشیمی کالایی را داشته باشد ولی به میزان کافی عرضه نکند، دقیقا مشخص است که وظیفه کدام نهاد است که آن را پیگیری کرده و گزارش آن را به کجا ارایه دهد و به نتیجه برساند. اما در بازار محصولات فولادی و کشاورزی این موضوع وجود ندارد و همین فقدان رگولاتوری در بازار فولاد و کشاورزی سبب بروز التهابات میشود.
چرا گندم به عنوان کالایی استراتژیک در بورسکالا دیده نمیشود؟ در واقع گندم محصولی است که کاملا یارانهای وارد شده و توزیع میشود، طبیعتا نمیتواند در بورسکالا جایی داشته باشد. اما اینکه چرا معاملات غیریارانهای گندم از بورسکالا خارج شد، بهدلیل همان سیاستگذاریهای ناشی از محوریت تامین و عدمنگاه به تجارت بود. محصولات کشاورزی و بهویژه گندم، گستره زیادی از کشور را تحتتاثیر قرار میدهد. تصور کنید که بازار این محصول در بورسکالا از یک انبار گندم در خرمشهر تا یک کشاورز در سرخس بازیگر داشته و تعداد زیادی دستگاههای مسوول در امر تولید و کشاورزی و تنظیم بازار را درگیر خود میکند. بدیهی است هرکدام از این عوامل با تاثیراتی همراه میشوند.
در بازار کشاورزی و فولاد مساله اصلی نبود رگولاتور است. درحالیکه در پتروشیمی رگولاتور وجود دارد و هنگامی که یک شرکت پتروشیمی کالایی را داشته باشد ولی عرضه نکند، دقیقا مشخص است که وظیفه کدام نهاد است که آن را پیگیر کرده و گزارش آن را به کجا ارایه دهد و به نتیجه برساند. اما در بازار محصولات فولادی این موضوع وجود ندارد. کالا عرضه میشود اما نهادی متولی پیگیری آن نیست. بنابراین یکی از دلایلی که تابلوهای کشاورزی بورسکالا عملا به سمت تعطیلی رفت، بهخاطر نبود رگولاتور کارآمد بود؛ یعنی اگر افراد عرضه نمیکردند، نهادی نبود که به آن تکلیف کند که لازم است بهطور منظم عرضه کند. خصوصا هنگامی که عرضهکننده یک عرضهکننده بزرگ و قدرتمند دولتی باشد چون برخلاف وقتی که عرضهکننده خصوصی، نهادهای دولتی هم انگیزهای برای پیگیری ندارند.
در زنجیره معاملاتی سکه طلا، جای معاملات آتی سکه بسیار خالی است. آیا میتوان انتظار راهاندازی مجدد این بازار را داشت؟ شواهد امر نشان میدهد که به این زودی این بازار مجددا راهاندازی نمیشود. بهرغم آن بورسکالا هنوز هم امیدوار است و پیگیریهای لازم را در این موضوع انجام میدهد. به هر حال این بازار بهدلیل آنکه اثرگذاری محسوسی در بازار پولی کشور دارد، بسیار موردتوجه و با حساسیتهای بسیاری مواجه است. بنابراین بهرغم اینکه از روز توقف معاملات آتی این بحث همچنان در بورسکالا مطرح بوده و مورد پیگیری قرار گرفته است اما بهواسطه حساسیتهای موجود بهنظر نمیرسد که در کوتاهمدت اتفاقی در این بازار رخ دهد. البته راهاندازی این بازار میتواند بسیار موثر باشد و زنجیره معاملاتی ابزارهای مالی سکه را در بورسکالا کامل کند. بازار سکه در کشور ما به عنوان رقابتیترین و بالغترین بازارها بهشمار میرود؛ یعنی عموم نیروهای بازار از جمله عرضه و تقاضا و حتی ساختارهای سفتهبازی در این بازار کامل است و در معاملات سکه با مشکلات ساختاری بازار روبهرو نیستیم. برعکس در کالایی همچون خودرو که با مساله مداخله قیمتی گسترده روبرو هستیم، انحصار شدید در تولید را داریم. هم کمبود عرضه و هم عدم امکان واردات نیز در این بازار وجود دارد لذا با مشکلات بزرگ ساختاری روبرو هستیم که در بازاری مثل سکه هیچکدام را نداریم.
آیا عرضه خودرو در بورسکالا قطعی است؟ برنامه بورسکالا برای عرضه این محصول چیست؟ برای ورود خودرو به تابلوی بورسکالا جلسات متعددی تشکیل شده است و هنوز هم ادامه دارد. فعلا بورسکالا در مساله عرضه خودرو با نگرانی مشاهدهگر است تا مشخص شود که نهادهای تصمیمساز دقیقا به چه اجماعی خواهند رسید زیرا بحثهای مربوط به خودرو بسیار متنوع است و نمیتوان گفت حداقل در کلیات به نتیجه رسیده و فقط درگیر نکات جزئی هستیم. حتی در اصل ورود خودرو به بورسکالا هم هنوز اجماع لازم در بین نهادهای قانونگذار ایجاد نشده است.