مسیر سخت بازگشت به «برجام»

تعادل |

نشست دیماه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران برگزار شد.«تحولات اخیر سیاسی امریکا و اثر تغییر دولت این کشور بر اقتصاد ایران و جهان و دیپلماسی بین‌المللی» و «آسیب‌شناسی زنجیره تامین فولاد»دو محور اصلی بحث و گفت‌وگوی نمایندگان بخش خصوصی بود.در این نشست موضوعات پر اهمیت دیگری از جمله «سیاست خارجی و تامین دارو و واکسن»، «خاموشی‌ها و زیان آن به صنایع»، «مزارع تولید بیت‌کوین»، «نگرانی از کاهش ذخایر مواد اولیه تولید دارو»، «عدم افزایش صادرات در نتیجه افزایش نرخ ارز» نیز مورد واکاوی قرار گرفت. سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه ایران که در جمع فعالان اقتصادی حاضر شده بود، بازگشت به برجام را سخت توصیف کرد و گفت: کار سخت‌تر از آن است که بایدن به یک‌باره به برجام برگردد، چراکه مواضع ایران هم تغییر کرده و «جو بایدن باید بازگشت به برجام را امضا کند و احتمالا تاییدیه سنا و کنگره نیز نیاز خواهد بود. او با تاکید بر اینکه درخواست لغو تحریم‌ها هم بطور جدی از طرف ایران دنبال می‌شود، نیز در اظهاراتی گفت: بطور کلی من فکر می‌کنم کار با امریکا هموار نخواهد بود، البته ممکن است در ماه‌های اول به دلیل شرایط روانی اتفاقات مثبتی بیفتد.

    واکنش خوانساری 

به اظهارات ارزی رییس‌جمهور 

دیروز نوزدهمین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در سال جاری برگزار شد. نمایندگان رییس اتاق بازرگانی تهران، دراین نشست به اظهارات ارزی رییس‌جمهور واکنش نشان داد و از نبود یک برنامه مشخص برای خرید واکسن کرونا انتقاد کرد. مسعود خوانسای با انتقاد از سخنان مسوولان درباره نرخ ارز، گفت: انتظار داریم مسوولان اظهارات کارشناسی داشته باشند و تأثیر سخنان خود را در واردات و صادرات بسنجند. او با بیان اینکه در سال ۹۷ با افزایش قیمت ارز انتظار می‌رفت که صادرات کشور افزایش یابد، اظهار داشت: درحالی که ارزش پول ملی چهار و پنج برابر کاهش یافته بود، اما صادرات به جای افزایش، کاهش یافت که تصمیمات عجولانه متولیان، علت این امر بود.او در ادامه به طرح مجدد بحث کاهش قیمت ارز توسط دولت اشاره کرد و آن را عامل ایجاد شبهه و سوال برای صادرکننده دانست زیرا این طرح هیچ تصویری از چشم‌انداز نرخ ارز به صادرکننده نمی‌دهد.رییس اتاق بازرگانی تهران در ادامه صحبت‌های خود به مساله خاموشی‌ها و قطع برق پرداخت. بنا به توضیحات خوانساری، قطع بدون اطلاع برق صدماتی به دستگاه‌ها و ماشین‌آلات بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی صنعتی وارد کرده است. همچنین تاکنون به شبهات مربوط به علت اصلی قطع برق هیچ پاسخ شفافی داده نشده است.مداخله دولت در قیمت‌گذاری کالا از دیگر مسائل مطرح شده توسط خوانساری بود که به گفته او، این نحوه قیمت‌گذاری در مجموعه فولاد و بازار سهام مشکلاتی ایجاد کرد. می‌خواستند تجربه ۴۰ ساله قیمت‌گذاری را دوباره تجربه کنند که خوشبختانه این اتفاق نیفتاد و مشکل رفع شد.

     ابهامات روابط ایران و امریکا 

در ادامه این جلسه، حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در دولت‌های هفتم و هشتم، که در اتاق تهران حضور یافته بود، درباره تحولات سیاسی و اقتصادی پس از انتقال قدرت در ایالات متحده امریکا و چشم‌انداز دوره ریاست‌جمهوری «جو بایدن» توضیحاتی را ارایه کرد. آصفی در این نشست به این نکته اشاره کرد که جز نهادهای بزرگی نظیر «پنتاگون، سیا، سنا، کنگره و وزارت خارجه امریکا» که بطور رسمی درگیر روابط با دیگر کشور‌ها هستند، عوامل فشار دیگری بر سیاست خارجی امریکا اثرگذار هستند که بر نظام تصمیم‌گیری این کشور در ارتباط با ایران نیز فشار‌هایی را وارد ‌می‌کنند. آصفی در ادامه، عملکرد اروپا را در برابر بازگشت بایدن به برجام، بازدارنده خواند و گفت: از زمانی که برجام به امضا رسیده، شرایط ایران، امریکا و منطقه تغییر کرده است؛ برای مثال، ترکیه به سوی عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه گام برداشته و در عین حال، قطر و عربستان نیز تغییراتی در روابط خود ایجاد کرده‌اند. بنابراین به نظر ‌می‌رسد، بایدن در ارتباط با ایران، به تنهایی تصمیم نخواهد گرفت؛ در واقع، حل و فصل این مساله به سادگی که برخی تصور ‌می‌کنند، نیست.این دیپلمات سابق وزارت امور خارجه، بر این باور است که یکی از نقاط قوت ایران برای مواجهه با امریکا توسعه روابط منطقه‌ای با کشورهای همسایه و همچنین تقویت همکاری‌ها با کشور‌هایی نظیر چین و روسیه خواهد بود که در این حوزه اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی می‌توانند نقش بسزایی ایفا کنند.

آصفی گفت: اینکه ما در منطقه دچار این مشکل شده‌ایم به خاطر این است که مسیرمان را دقیق انتخاب نکرده‌ایم. در یک بازه زمانی همه تخم‌مرغ‌های سیاست خارجی به سبد برجام رفت و از منطقه غافل شدیم و دیر به سمت همسایگان برگشتیم. 

در پایان این بخش، محمود نجفی‌عرب که ریاست کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران را برعهده دارد با اشاره به پیام صریح و شفاف مقام معظم رهبری در رابطه با منع واردات واکسن کرونا از امریکا و فرانسه و انگلیس، گفت: ما حدود یک تا دو میلیارد دلار داروی ساخته شده وارد می‌کنیم که عمدتاً مبدا آن اروپا و حتی گاهی امریکاست. تکلیف این داروها که سال‌هاست وارد می‌شود، چیست؟ آیا این مساله ممنوعیت قابل تعمیم به دیگر داروهاست؟ آصفی در پاسخ به این پرسش گفت: من جواب این سوال را نمی‌دهم، چون بلد نیستم و نمی‌دانم در این رابطه باید چه کار کرد. من نمی‌دانم در مورد این داورها به لحاظ تخصصی چه باید کرد. این موضوع کاملا یک بحث تخصصی است و فکر می‌کنم وزارت بهداشت در مورد این موضوع می‌تواند صحبت کند.

     واکاوی قیمت‌گذاری دستوری فولاد 

 در ادامه این جلسه و در پیگیری سومین دستورکار این نشست، دبیرانجمن تولیدکنندگان فولاد، گزارشی از قیمت‌گذاری و طرح توسعه و تولید زنجیره فولاد ارایه کرد.سیدرسول خلیفه سلطان به این مساله اشاره کرد که، اجبار به تولید میلگرد و صادرات آن در حالی صورت ‌می‌گیرد که تقاضا برای این محصول از 3 میلیون تن فراتر نمی‌رود اما برای شمش آهن تا 10 میلیون تن تقاضا وجود دارد. همچنین زنجیره فولاد مجموعه عریض و طویلی است که با چند بند قانونی مجلس نمی‌توان آن را مدیریت کرد و حل مسائل فولاد نیازی به قانون ندارد. پس از ارایه این توضیحات، جعفر سرقینی، با انتقاد از اینکه فولاد 20 درصد بیش از قیمت در بازار‌های جهانی توسط تولیدکنندگان آن در کشور عرضه ‌می‌شود، عنوان کرد که تولیدکنندگان برای آنکه گران‌فروشی کنند، به سراغ مجلس رفتند و طرح مجلس برای فولاد نتیجه این اقدام آنها است.سجاد غرقی، هم خواستار حذف قیمت‌گذاری دستوری و توسعه متوازن این صنعت شد.علیرضا کلاهی نیز تاکید کرد که باید هر چه سریع‌تر فهرست مواد اولیه و خام نهایی شود چرا که مشکل مربوط به همه مواد اولیه مورد نیاز صنایع است نه فقط فولاد.متاسفانه تمام منابع کشور در تعداد محدودی رشته در حوزه منابع خام و اولیه در اختیار شرکت‌هایی عمدتاً خصولتی قرار گرفته، که این سیاست به زیان کل صنعت کشور تمام می‌شود. ما نیاز به نهاد یک رگولاتوری مستقل و متشکل از افراد کارشناس داریم.

اما مهدی صادقی نیارکی، معاون امور صنایع وزارت صمت نیز این موضوع را مطرح کرد که، در دنیا 75 درصد تولید فولاد توسط کوره بلند و 25 درصد به روش قوس الکتریکی تولید می‌شود اما در ایران این نسبت کاملاً برعکس است و دلیل آن رانت انرژی است. از طرفی تقریباً30 درصد منابع صندوق توسعه ملی به فولاد اختصاص یافته چون جذابیت بیشتری داشته است. با این سیاست منابع ما برای توسعه به کامودیتی‌ها رفته نه صنایع ساخت‌محور.به گفته او، ستاد تنظیم بازار مصوبات مختلفی داشته است مبنی بر اینکه قیمت فولاد باید در بورس تعیین شود. اما حداکثر عرضه در 10 ماه گذشته 3 میلیون تن بوده است در حالی که باید حداقل شش میلیون و 600 هزار تن به عنوان کف در بورس کالا عرضه می‌شد. 

محمدرضا انصاری در ادامه گفت: اگر تولیدکنندگان مجموعه این زنجیره با انسجام و منطق مشترک حرکت کنند اصلا نیازی به مداخله دولت نیست. اگر مداخله باشد هم باید در تمام حلقه‌ها به توازن و تناسب صورت گیرد. او افزود: درست است که یارانه‌هایی در این حوزه داده می‌شود اما به نظرم به‌جای صادرات گاز بهتر است آن را در اختیار کارخانجات فولاد قرار دهیم و فولاد صادر کنیم. پس از این سخنان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد با صحه گذاشتن بر اغلب نقدها، گفت: لازم است در اتاق ایران میز فولاد با حضور همه زنجیره‌ها و بطور دایمی برقرار شود. بحث تولیدکنندگان فولاد این است که ما نباید اجازه دهیم صادرات‌ کاهش پیدا کند و بازارهای خارجی از دست برود. اگر هم یارانه‌ای در فولاد وجود دارد این یارانه هدفمند به مردم برسد.در پایان رییس اتاق بازرگانی تهران، گفت: اتاق پیشنهاد داده بود که دولت در قیمت‌گذاری دخالت نکند چه در سنگ‌آهن چه در فولاد و چه در محصولات بعدی. خوانساری توضیح داد: سه راهکار هم برای این مساله دیده شده بود که ابتدا بر صادرات عوارض وضع شود، همانطور که بر تخم‌مرغ و مرغ عوارض وضع می‌شود. راه بعدی برداشتن معافیت صادراتی است و راه سوم هم حذف معافیت ارزش افزوده است. از این سه راه می‌توان جلوی رانت را گرفت. اما به‌جای استفاده از این روش‌ها اعلام شد که فولاد در بورس با 70 درصد قیمت فوب عرضه شود. 

   مواد اولیه برای تولید دارو نداریم

دربخش دیگری از این نشست. نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران نیز به مساله تامین دارو و تجهیزات پزشکی و ارز تخصیص‌یافته به آن پرداخت و گفت: همانطور که می‌دانید به واردات دارو ارز 4200 تومانی اختصاص یافته و دولت هم‌چنان اصرار دارد که در سال آینده هم تخصیص این ارز و در واقع سیاست ارز دونرخی در حوزه سلامت و دارو را حفظ کند. تاکید دارم که مشکل ما به عنوان فعالان این حوزه، نرخ ارز تعیین شده نیست که 4200 تومان یا هر رقم دیگری باشد، مشکل دو نرخی بودن ارز و یارانه و فساد ناشی از آن است.به گفته حامدی فر، ما در سه ماهه پایانی سال جاری با کمبود جدی ارز مواجه هستیم. بنابر آنچه فعالان باسابقه این حوزه می‌گویند از ابتدای انقلاب تاکنون ذخایر و دپوی مواد اولیه تولید دارو تا این اندازه پایین نیامده بوده است. توجه داشته باشید که 97 درصد داروی مصرفی کشور از جمله تمام داروهای مهم کنترل فشار خون، دیابت، آنتی‌بیوتیک‌ها و... توسط صنعت دارو در داخل کشور تولید می‌شود. همچنین بخش عمده تجهیزات پزشکی حیاتی که بطور روزانه در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های کشور مصرف می‌شود، تولید داخل است. در شرایط کنونی ما باید دسترسی پایه‌ای مردم به تجهیزات پزشکی و دارو را حفظ کنیم.