نزول زمستانی بازارسرمایه

رقیه ندایی|

اولین ماه فصل زمستان باعث شد که وضعیت بازارسهام تغییر کند و درنهایت شاخص کل بورس تهران افت بیش از ۲۰ درصدی را در کارنامه خود به ثبت رسانید و به این ترتیب هفته گذشته و روزهای نزولی بازار کاهش ۱۲ درصدی، نماگر سهام اندکی سبز شد. طی دی ماه عملکرد شرکت‌ها در فصل پاییز روی سامانه کدال نشست که از رشد فروش و سودآوری بنگاه‌های بورسی حکایت داشت؛ اما چندان مورد توجه فعالان بازار قرار نگرفت. معامله‌گرانی که نگاهشان به تحولات خیابان فردوسی و کاهش نرخ دلار بود به عنوان فروشنده سهام در بازار ظاهر شدند.

درست هفته گذشته وضعیت بازار سرمایه بسیار ناگوار بود اما؛ از دید بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه استعفای رییس سازمان بورس به عنوان یک سیگنال بسیار مثبت برای بازار قلمداد شد و در نهایت موجبات رشد اندک دماسنج تالار شیشه‌ای را طی روزهای سه شنبه و چهارشنبه پدید آورد. 

یک نکته بسیار مهم نیز در اینجا وجود دارد و آن هم نرخ دلار است بسیاری از سهامداران بورسی نگاهی عمیق به معاملات خیابان فردوسی دارند و با ترس از کاهش نرخ ارز (دلار) به سمت و سوی فروش سهام روی می‌آورند. در پایان معاملات روز سه‌شنبه بازار سرمایه بعد از چند روز ریزش پی در پی بالاخره شاهد رشد ناچیز شاخص کل بورس تهران بود. رشد ۰۳/۰ درصدی این نماگر روز سه‌شنبه در حالی رقم خورد که نوسان ۲۰ هزار واحدی آن در طول روز معاملاتی اخیر بیش از آنکه ناشی از افزایش تقاضای حقیقی در بازار سهام باشد به مدد حمایت حقوقی‌ها با خالص خرید بیش از ۶۰۰ میلیارد تومانی محقق شد. به این ترتیب پس از ۵ روز افت متوالی و کاهش حدود ۱۲ درصدی طی هفته گذشته، نماگر سهام اندکی سبز شد. روز چهارشنبه یعنی اولین روز بهمن ماه شاخص کل بورس تهران بعد از چند روز ریزش مداوم در پایان به هر ضرب و زوری که بود مثبت شد. رشد ناچیز ۴۰۰ واحدی نماگر اصلی بازار سرمایه و رسیدن آن به سطح یک میلیون و ۱۵۰ هزار و ۷۱۸ واحد یک روز پس از آن اتفاق افتاد که معترضان حاضر در بلوار شهرداری سعادت‌آباد تهران که به منظور اعتراض به سقوط پی ‌در پی قیمت‌ها و تحمل ضرر و زیان در بازار سهام در مقابل ساختمان شرکت بورس جمع شده بودند پرچم این نهاد مالی را به پایین کشیدند و حضور علی صحرایی به عنوان مدیرعامل بورس تهران را در میان خود پس زدند. در این روز نماگر اصلی بازار سهام که در ابتدای معاملات به سرعت تا یک میلیون و ۱۳۰ هزار واحدی افت کرده بود کم‌کم به لطف حقوقی‌های بازار رشد کرد.اگر بخواهیم نگاهی تحلیلی‌تر به افزایش میزان اعتراضات و شکایت‌های رخ داده در هفته‌های اخیر داشته باشیم، پربیراه نخواهد بود که به رویدادهای رخ داده در دوره زمانی یاد شده اشاره کنیم.پس از آنکه شاخص کل بورس با تحمل یک سقوط ۹۰۰ هزار واحدی در ۲۰ آبان دور تازه‌ای از صعود را آغاز کرد، بسیاری از سرمایه‌گذاران به ویژه سرمایه‌گذاران خرد که طی ۲۰ مرداد تا ۲۰ آبان بخش قابل توجهی از سرمایه خود را از دست داده بودند، به رشد دوباره قیمت‌ها و بازپس‌گیری ضرر و زیان‌های رخ داده دلگرم شدند. این دلگرمی در حالی بیشتر شد که بسیاری تصور می‌کردند به دلیل وعده دولت به رونق بازار سرمایه افت یاد شده موقتی است و با بازگشت عرضه و تقاضا به روال قبل زیان آنها پوشش داده خواهد شد.مشکل اصلی از جایی شروع شد که با عبور شاخص کل از یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی خوش‌بینی‌ها به تسریع روند صعودی تازه آغاز شده بیشتر شد و در شرایطی که ضعف تقاضا در مقابل عرضه امری موقتی به نظر می‌آمد، این ضعف به ریزش سنگین قیمت‌ها در بازار سرمایه و حتی شکسته شدن کف قبلی در محدوده یک میلیون و ۲۱۱ هزار واحدی انجامید.از آن زمان تا‌کنون به دلیل غلبه نگاه کوتاه‌مدت و تقابل با سفته‌بازی نه‌تنها موجی از ناامیدی سرمایه‌گذاران خرد را فرا گرفته بلکه اتکا به این باور غلط که بورس لزوما رشد می‌کند سبب شده تا آنهایی که در هفته‌های اخیر بخش بیشتری از سرمایه خود را در این بازار به خطر انداختند سرخورده شوند.

   تورم و بورس متورم

اگر به پیشینه بازار سرمایه نگاهی کنیم متوجه خواهیم شد که رشد چهارماهه نخست سال اغلب تورمی بود و بورس را می‌توان تنها بازاری دانست که در مقابل تورم قدعلم کرده است. بررسی عملکرد این بازار نشان می‌دهد که طی ۱۰ سال گذشته یعنی از پایان سال ۸۹ تا پایان دی ۹۹ تعداد کدهای بورسی به شکل قابل‌ملاحظه‌ای افزایش داشته است. تعداد کدهای سهامداری در طول ۱۰ سال یاد شده از ۳ میلیون و ۸۴۰ هزار کد به حدود ۲۵ میلیون کد رسیده است.

بر اساس همین آمارها که در طول کمتر از ۱۰ سال در حالی تعداد اشخاص فعال در بازار سرمایه حدود ۴/۶ برابر شده که در طول همین مدت قیمت دلار از میانگین ۱۰۴۴ تومانی آن در سال ۸۹ به میانگین ۲۲ هزار و ۸۹۰ تومان تومان در ۱۰ماهه سال ۹۹ رسیده است. افزایش ۵/ ۲۲ برابری قیمت دلار (۲۱۰۰ درصد) در طول ۱۰ سال در شرایطی اتفاق افتاده که در طول همین مدت میانگین روزانه ارزش معاملات خرد در بورس تهران از ۸۹ میلیارد تومان سال ۸۹ به ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان در ۱۰ماهه سال ۹۹ رسیده است. تحلیل افزایش ۱۲۱ برابری ارزش معاملات خرد در طول این مدت و در نظر گرفتن رشد بیش از ۶ برابری تعداد کدهای اخذ شده سهامداری نشان می‌دهد که بازار سرمایه در مواجهه با جریان مداوم تورم توانسته به خوبی ضریب نفوذ خود را در میان آحاد مردم افزایش دهد. تحلیل تغییرات رخ داده در طول این ۱۰ سال به خوبی نشان می‌دهد هر چقدر ظرف بازار سرمایه برای جذب نقدینگی بزرگ‌تر شده، نیاز به حفظ این نقدینگی در شرایط واژگونی قیمت‌ها و جذابیت سایر بازارهای موازی نیز در بازار سهام افزایش یافته است.

طی هفته‌ای که گذشت اخبار متعددی روی بازار سهام تاثیر گذاشت برای مثال؛ وزیر امور اقتصادی و دارایی از برنامه‌های اجرایی برای بازگشت سریع‌تر بازار سرمایه به حالت پایدار خبر داد. فرهاد دژپسند در پاسخ به سوالی در خصوص زمان لازم برای صعود مجدد بازار سرمایه گفت: مسوولان اقتصادی و بورسی کشور تمام تلاش خود را برای بهبود وضعیت بورس به کار گرفته‌اند.

محمدحسن ابراهیمی سروعلیا، عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، تاثیر ارز بر صنایع بورسی را متفاوت دانست و گفت: همه صنایع از کاهش دلار متضرر نمی‌شوند. وی با بیان اینکه صرفا عوامل اقتصادی بر بازار سرمایه اثرگذار نیست، افزود: تا زمانی که سهامداران به تحلیل کامل و درستی از متغیرهای کلان اقتصادی سیاسی نرسند، ورود به بازار سرمایه توصیه نمی‌شود و افرادی هم که برای اولین بار قصد سرمایه‌گذاری در این بازار را دارند باید مبنای تصمیم خود را نه احساسات و هیجانات بلکه تعقل و تحلیل قرار دهند. عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار خاطرنشان کرد: به تازگی این پیشنهاد با کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. هم افزایی و هماهنگی بازار سرمایه و مجلس در رابطه با قیمت گذاری دستوری فولاد کاملا محسوس بود و اگر این روند ادامه یابد، در دیگر صنایع نیز شاهد ثبات و آرامش خواهیم بود.

به گفته مدیرعامل بورس تهران، اصلاح وضع موجود نیازمند تسریع نهادهای مسوول و هماهنگی بانک مرکزی با سازمان ‎بورس برای حفظ ثبات بازار سرمایه است. علی صحرایی با انتشار پیامی در توییتر گفت: افت فعلی شاخص بورس مبنای بنیادینی ندارد و اصلاح وضع موجود به تسریع نهادهای مسوول برای تصمیم‌گیری در مورد طرح‌های ارایه شده توسط کارشناسان بازار سرمایه نیازمند است.

مدیر سیستم‌های تسویه و پرداخت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی درباره اینکه تا امروز چه تعداد ناشر از این امکان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی برای پرداخت سود به سهامداران استفاده ‌کرده‌اند، بیان کرد: تا پایان روز جاری از نزدیک به ۷۰۰ شرکت حاضر در بازار سرمایه، ۱۰۵ ناشر به سامانه پرداخت سود سجام ‌متصل شدند و البته اتفاق خوبی که در حال رخ دادن است، افزایش شتاب ورود ناشران به این سامانه برای پرداخت آنلاین سود ‌است، به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود در دو ماهه پایانی سال تعداد بیشتری از ناشران از این خدمات سپرده‌گذاری مرکزی ‌استفاده کنند. ‌

نایب رییس انجمن فولاد بیان کرد که بازار داخلی فولاد مستعد تاثیر پذیری از قیمت‌های جهانی و رشد است و ادامه داد: با توجه به واکسیناسیون مردم در دنیا و آمادگی برای بازگشت به روال عادی، تقاضایی که از یک سال گذشته به تعویق افتاده بود امسال به جریان افتاده و قیمت‌های جهانی هم با روال صعودی همراه شدند. احرامیان درباره تاثیر صنایع مختلف مانند خودرو سازی، ساختمان سازی و ... بر صنعت فولاد هم گفت: به‌طور طبیعی تقاضای داخلی هر ساله باید افزایش داشته باشد، اما متاسفانه به دلیل کاهش درآمد ارزی و رشد اقتصادی منفی، چندین سال است که تقاضای فولاد در کشور روند نزولی به خود گرفته و تغییری نکرده است.

نگاهی کلی به بازدهی بازارها نشان می‌دهد بازارهای مسکن، ارز، سکه و سرمایه به ترتیب ۱۴۳، ۵۷، ۹۸ و ۶۴۲ درصد به‌طور میانگین سالانه (از تابستان ۹۷ تا پاییز ۹۹) رشد کرده‌اند؛ در این میان بیشترین رشد با اختلاف بالا مربوط به بازار سرمایه است. رشد بازارسرمایه در این بازه زمانی، ۴.۴ برابر رشد بازار مسکن، ۱۱.۲ برابر رشد بازار ارز، ۶.۵ برابر رشد بازار سکه و ۱۷.۸ برابر رشد تورم نقطه به نقطه رشد کرده است.