معاملات مناقصه در بورس کالایی
جواد فلاح مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران با اشاره به ماده ۱۷ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، گفت: براساس این ماده قانونی، خرید و فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس‌های کالایی که با رعایت مقررات حاکم بر آن بورس‌ها مورد دادوستد قرار می‌گیرند، توسط وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و دستگاه‌های دولتی و عمومی و دستگاه‌های اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آنها را ندارند. فلاح ادامه داد: در حوزه معاملات فیزیکی، روشی که تا به امروز در بورس کالای ایران استفاده شده مبتنی بر روش مزایده بوده است؛ بطوریکه در روش مزایده، تولیدکنندگان محصول خود را برای فروش در بورس کالا عرضه می‌کنند و خریداری که بالاترین قیمت را سفارش دهد، برنده مزایده شناخته می‌شود، اما در روش مناقصه عکس این اتفاق در تالار معاملات رقم می‌خورد.
تصویب شورای عالی بورس
مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران در ادامه به پیگیری‌های بورس کالا برای راه‌اندازی معاملات به روش مناقصه اشاره کرد و گفت: همان اندازه که بخش‌های عمومی در کشور مزایده برگزار می‌کنند، به همان میزان برگزارکننده مناقصه نیز هستند. بر همین اساس بورس کالا پیش نویس دستورالعمل مناقصات را تدوین و به سازمان بورس ارایه داد که سازمان بورس پس از انجام بررسی‌ها، پیش نویس را به شورای عالی بورس ارسال کرد و در نهایت دستورالعمل معاملات مناقصه در شورای عالی بورس به تصویب رسید. وی با بیان اینکه پس از این اقدامات، راه برای معاملات مناقصه در بورس کالا باز شد، اظهار داشت: در همین راستا بورس کالای ایران سامانه‌های معاملاتی و فرآیندهای معاملاتی روش مناقصه را ایجاد کرد و امروز زیرساخت‌های انجام معاملات به روش مناقصه در بورس کالا مهیا شده است.
توانیر آغازگر معاملات مناقصه
فلاح اعلام کرد: با مذاکرات انجام شده، مقرر شد شرکت توانیر که شرکت‌های توزیع برق‌های منطقه‌ای زیر مجموعه آن بوده و برای زیرساخت‌های توزیع برق خریدهای کالایی انجام می‌دهند، در اولین گام و به صورت پایلوت خرید کنتور برق را در قالب معاملات مناقصه وارد بورس کالا نماید که در کنار کنتور، مسیر مناقصات اقلام دیگری مانند کابل، ترانسفورماتور، پایه‌ها و دکل‌های برق برای انجام معاملات باز خواهد شد. مدیر مطالعات اقتصادی و سنجش ریسک بورس کالای ایران گفت: تا پیش از این، شرکت‌های برق منطقه‌ای برای تامین اقلامی نظیر کنتور در قالب مناقصات، از طریق درج آگهی در روزنامه‌ها و دریافت پاکت‌های پیشنهادات از سوی شرکت‌های کنتورساز، اقدام کرده و در نهایت پس از بازگشایی پاکت‌ها، برنده مناقصه را اعلام می‌کردند اما شرکت توانیر برای استفاده از یک روش مدرن‌تر و بهره‌مندی از حراج الکترونیک به جای روش سنتی پاکتی، پیشنهاد داد معاملات و مناقصه‌های کنتور در بورس کالا انجام شود. فلاح افزود: در اولین گام باید کنتور شرکت‌های کنتورساز در بورس کالا پذیرش شود که در دو هفته گذشته چهار شرکت کنتورساز تقاضای پذیرش محصول خود را برای معامله در بورس ارایه دادند و پس از مطرح شدن در هیات پذیرش، کنتور این چهار شرکت در بورس کالا پذیرش شد. در کنار پذیرش کالا، مناقصه گذار و کسانی که تمایل به حضور در مناقصات را دارند باید کد بورس کالا دریافت کنند که برخی شرکت‌های توزیع برق منطقه‌ای که پیش از این در بورس کالا معاملاتی را انجام داده بودند، این کد را داشته و برخی در فرآیند دریافت و اخذ کد قرار گرفتند.
نحوه انجام معامله به روش مناقصه
وی در ادامه به تشریح فرآیند معاملات مناقصه در بورس کالا پرداخت و گفت: تاکنون در بورس کالا اطلاعیه عرضه منتشر می‌شد و براساس این اطلاعیه، خریداران اقدام به شرکت در مزایده و خرید کالاها می‌کردند اما از این پس اطلاعیه مناقصه نیز منتشر خواهد شد و در این اطلاعیه، خریدار کالا اعلام خواهد کرد که تمایل به خرید چه کالایی و با چه مشخصاتی را از بورس کالا دارد؛ به دنبال انتشار این اطلاعیه مناقصه، شرکت‌هایی که برای عرضه کالای مورد نظر در بورس پذیرش شده‌اند می‌توانند در مناقصه شرکت کنند. فلاح تصریح کرد: در روش مزایده، رقابت قیمت به سمت قیمت‌های بالاتر بود و فردی که قیمت بالاتری را اعلام می‌کرد برنده مزایده می‌شد اما در مناقصه عکس این اتفاق حاکم است و برنده مناقصه شرکتی خواهد بود که حاضر به فروش کالا با قیمت پایین‌تری باشد؛ همچنین پس از آنکه برنده مناقصه تعیین شد، وارد فرآیند تسویه و تحویل معاملات می‌شویم که این فرآیند در معاملات مناقصه مشابه معاملات مزایده بوده و دستورالعمل یکسانی دارد.
مزایای معاملات مناقصه
فلاح مزایای معاملات به روش مناقصه را چنین تشریح کرد: در روش مزایده عرضه‌کننده، کالای خود را معرفی و به فروش می‌گذارد و خریداران مجبور به پذیرش شرایط اعلام شده از سوی عرضه‌کننده هستند اما در روش مناقصه، شرایط را خریدار تعیین می‌کند. در اینجا اگر رقابتی شکل بگیرد به سمت افزایش قیمت نبوده و این به نفع خریدار است چراکه رقابت بین عرضه‌کنندگان بوده و شرایط را به سمت کاهش قیمت‌ها پیش خواهد برد؛ درحالی که در روش مزایده، رقابت خریداران را شاهد هستیم. از این رو در این روش دست مزایده گذار که متقاضی خرید کالا است باز گذاشته شده و می‌تواند شرایط معامله را براساس نیازهای خود تعیین نموده و مناقصه را برگزار کند. وی افزود: از سوی دیگر در روش مزایده معمولا عرضه‌کنندگان محدود و در مقابل خریداران زیادتر هستند درحالی که در اقتصاد ما برخی کالاها، عرضه‌کنندگان متعددی داشته و خریداران آنها محدود هستند در نتیجه درمورد این کالاها مناقصه می‌تواند روش بهتری نسبت به مزایده باشد.
