توسعه و سونامی توهین و تخریب

علی قنبری

«با دوست خود در حد اعتدال دوستی کن؛ زیرا ممکن است آن دوست، روز و روزگاری دشمن تو شود و در دشمنی خود نیز معتدل باش؛ زیرا ممکن است همان دشمن، روزی دوست تو گردد.» اینها بخشی از عباراتی است که حضرت علی (ع) در خصوص اهمیت اعتدال و میانه‌روی در امور از آنها بهره برده است و برای همیشه تاریخ به کار می‌آید. موضوع توهین برخی افراد و طیف‌های تندرو در جریان راهپیمایی 22بهمن ماه و سردادن شعار مرگ  علیه رییس‌جمهور منتخب کشور و برخی رویکردهای جناحی دیگر که در جریان بیانیه پایانی راهپیمایی مطرح شد، یک‌بار دیگر بحث خطر رویکردهای افراطی در مناسبات عمومی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... را در ویترین ارزیابی‌های تحلیلی نشانده است. همزمان با این موج تخریبی علیه رییس‌جمهوری، دولت و برخی چهره‌های مردمی، صدا و سیما نیز با پخش برنامه‌های جهت‌دار و مخرب بستر رسانه‌ای لازم برای رشد این رویکردهای افراطی را فراهم می‌کند. هر اندازه هم که صاحبنظران و دلسوزان کشور در خصوص خطرات گسترش این رفتارهای افراطی هشدار می‌دهند، باز هم توجهی به این هشدارها نمی‌شود. پرسشی که با این مقدمات ممکن است به ذهن خطور کند، آن است که خطر این نوع تحرکات تند، غیر عقلانی و افراطی با توسعه و پیشرفت کشور چیست؟ بررسی مسیر توسعه در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که اکثریت قریب به اتفاق کشورهایی که توانسته‌اند به کرانه‌های توسعه دست یابند، از طریق گسترش رویکردهای قانونی، عقلانی و اعتدالی است که موفق به تحقق امر توسعه شده‌اند. نمونه بارز یک چنین کشورهایی آلمان است که زمانی با حضور تفکرات افراطی نازیست‌ها مشکلات فراوانی را برای مردم خود و جهان پیرامونی به وجود آورده بودند، اما زمانی که تلاش کردند بستر عمومی جامعه را از ترکتازی تندروی و نژادپرستی‌ها پاک کنند در شمایل یکی از قدرت‌های اقتصادی جهانی و یکی از نمونه‌های برجسته توسعه پایدار، خود را به جهانیان عرضه کردند. بر اساس این رویکردهای اعتدالی است که امروز آلمان مجموعه‌ای از بهترین برندهای اقتصادی را در خود جای داده است و درآمد سرانه مردم این کشور به 40هزار دلار در سال رسیده است. طبیعی است هر اندازه که فضای عمومی جامعه‌ای تحت سیطره رفتارهای خردمندانه، قانونی و منطقی قرار داشته باشد، فاصله آن کشور با توسعه پایدار نیز کمتر خواهد شد و در مسیر معکوس هر اندازه که کشوری به سمت رفتارهای تخریبی، سلبی و غیرقانونی حرکت کند، نسبت دورتری از امر توسعه پیدا خواهد کرد. بنابراین نخستین و مهم‌ترین خطر رفتارهای گروه‌های تندرو در جامعه به‌طور مستقیم در اقتصاد کشور، معیشت مردم و سفره‌های خانواده‌ها در ارتباط است. در تعاریف اقتصادی تبیین مفهوم «تعادل» از مهم‌ترین گزاره‌ها است. در واقع در سطح تعادل، عرضه کل و تقاضای کل برابر می‌شوند و در سطح این برابری، عناصر تولید به‌ کار گرفته می‌شوند و سطح اشتغال معین و مشخص می‌شود. به این ترتیب، تعادل اقتصادی در سطوح مختلف نشانگر به‌ کار رفتن ابعاد مختلف سرمایه و نیروی کار مورد استفاده در جامعه است. نکته دیگر در خصوص رفتارهای تند صدا و سیما و گروه‌های افراطی آن است که این رفتارها، باعث تخته شدن در دکان انتقادهای سازنده در جامعه می‌شود. یعنی به جای نقد علمی، فنی و کارشناسی تصمیم‌سازی‌ها در بخش‌های مختلف، رویکردهای تخریبی و توهینی در بورس قرار می‌گیرند. روندی که در بلندمت کشور را دچار مشکلات عدیده‌ای می‌سازد. ضمن اینکه نباید فراموش کرد، این فضای تند و تخریبی، بیشترین سود را برای سوداگران، سودجویان و واسطه‌گران دارد که از گل‌آلود شدن آب فضای رسانه‌ای و گفتمانی ماهی‌های بیشتری صید می‌کنند. به عبارت روشنتر هرچند ظاهرا برخی گروه‌ها خودسر و افراطی از عدالت و پیگیری حقوق مستضعفان و...صحبت می‌کنند اما در عمل بیشترین سود را به گروه‌های سودجو، اختلاسگر و سوداگر می‌رسانند. 

در مسیر تاریخ معاصر کشورمان، برای نخستین‌بار نیست که یک چنین رویکردهای افراطی در سطح کشور رخ می‌دهد، آقای روحانی نیز نخستین چهره‌ای نیست که در تیررس این حملات تخریبی قرار می‌گیرد، بعد از دهه‌های ابتدایی انقلاب در زمان دولت اصلاحات و مجلس ششم نخستین نشانه‌های تحرکات گروه‌های افراطی در شکل‌های جدید، بروز و ظهور پیدا کرد. در همان زمان صاحب‌نظران و تحلیلگرانی که هدف تیرهای  ترکش گروه‌های افراطی قرار می‌گرفتند، به چهره‌های اصولگرایی که یا از اقدامات این گروه‌های تندرو حمایت می‌کردند یا اینکه در برابر این موجه سهمگین تخریب‌ها، سکوت می‌کردند، هشدار دادند که چنانچه با این رفتارهای غیر عقلانی مقابله قانونی صورت نگیرد در ادامه این سونامی، خانه آنان را نیز با خود خواهد برد. پیش‌بینی‌ای که اندک زمانی بعد به وقوع پیوست. اگر در خاطرتان مانده باشد، چند سال بعد در زمان سخنرانی علی لاریجانی در قم، برخی از همین گروه‌های افراطی، رییس مجلس را نواختند و در شهر مقدس قم، مهر و سنگ به طرف رییس مجلس اصولگرای کشور پرتاب کردند و لاریجانی را با رکیک‌ترین الفاظ بدرقه کردند. در واقع تیغ تیز تخریب و توهین گروه‌های تندرو، این‌بار متوجه علی لاریجانی شد که در زمان دولت اصلاحات و مجلس ششم در شمایل رییس سازمان صدا و سیما نه تنها رفتارهای این گروه‌های افراطی را تقبیح نکرد، بلکه در صدا و سیما، فضای رسانه‌ای لازم را نیز در اختیار این گروه‌ها قرار داده بود. بنابراین حامیان امروز توهین‌کنندگان به رییس‌جمهوری و طیف‌های اصلاح‌طلب که گمان می‌کنند با پر و بال دادن به گروه‌های افراطی و خودسر می‌توانند استفاده‌های تبلیغاتی و انتخاباتی از این رفتارها داشته باشند، باید بدانند که یک روز این رفتارهای خارج از قانون و عقل، دامان آنها را نیز خواهد گرفت. ضمن اینکه تجربه نیز ثابت کرده این نوع رویکردها در افکار عمومی مردم اثر معکوس خواهد داشت و نوعی ضد تبلیغ است. اگر هدف برپا‌کنندگان محافل گروه‌های افراطی، انتخابات سال آینده است، باید بدانند، مردم بدون توجه به رویکردهای افراطی در راستای منافع کشور و بهبود مناسبات ارتباطی با جهان پیرامونی تصمیم‌گیری خواهند کرد. بنابراین تلاش‌های افراد پشت پرده یک چنین توهین‌هایی نیز سرانجامی نخواهد داشت. همه باید یاد بگیریم در یک فضای عقلانی و قانونی و با عرضه بهترین برنامه‌ها و الگوهای توسعه توجه افکار عمومی را جلب کنیم، نه از طریق توهین و تخریب و فریاد....