مرغ و مصائب نظام چند نرخی
حبیب اسدالله‌نژاد
مساله‌ای ذیل عنوان نظام چند نرخی در اقتصاد یکی از چالش‌هایی است که پایه و زیربنای بسیاری از مشکلات اقتصادی و معیشتی را شکل می‌دهد. یک زمان این نظام چند نرخی در ساختار ارزی کشور بروز می‌کند، دوره‌ای دیگر در حوزه صنعت خودروسازی ظهور و بروز پیدا می‌کند و دوره‌ای هم ممکن است در حوزه فولاد این نظام چند نرخی شکل بگیرد و منشأ بروز تکانه‌های پیدرپی تورمی در قیمت‌ها شود. متاسفانه در حال حاضر این نظام چند نرخی در حوزه بازار مرغ کشور نیز باعث شده تا بازار مرغ کشور با چالش‌های متعددی روبه‌رو شود. در شرایطی که بازار مرغ کشور بعد از دوره‌ای از نوسانات پیدرپی، دوره‌ای از ثبات و آرامش را تجربه می‌کرد، باز هم طی روزهای اخیر نشانه‌های افزایش قیمت مرغ در بازار مشاهده شد که ضروری است ریشه‌های اصلی این افزایش قیمت از منظر تحلیلی مورد بررسی قرار بگیرد. برخلاف برخی اظهارنظرهای حاشیه‌ای که افزایش قیمت مرغ را ناشی از مشکلات مرتبط با فضای تولید ارزیابی می‌کنند، افزایش قیمت مرغ از یک طرف به دلیل فقدان نظارت و از سوی دیگر برآمده از برخی سودجویی‌ها در بازار است. در واقع، افزایش اخیر قیمت مرغ در سطح بازار 2علت اساسی دارد.
یک علت این افزایش قیمت‌ها منطقی و برآمده از تصمیم‌سازی‌های ستاد تنظیم بازار است. اما عامل دوم، برگفته از رویکردهای سوداگرانه است. بعد از اینکه ستاد تنظیم بازار قیمت مرغ را 20هزار و 400 تومان اعلام کرد در جلساتی که برگزار شد، قیمت مولفه‌های تولید مرغ را افزایش داد. افزایش قیمتی که بطور طبیعی قیمت مرغ را در دالان افزایشی قرار داد. بر اساس تصمیمات ستاد تنظیم بازار، ذرت به عنوان یکی از مواد اولیه با حدود 14درصد افزایش از 1500 تومان به 1700 تومان، سویا با 20درصد افزایش از 2700تومان به 3250 تومان و در نهایت جوجه هم با 50درصد افزایش از 2800 تومان به 4200 تومان توسط ستاد تنظیم بازار اصلاح شد و در مسیر افزایش قیمت قرار گرفت. در کنار این موارد، کالاهایی که از یارانه‌های دولتی و ارز 4200 استفاده نمی‌کردند نیز با افزایش قیمت مواجه شدند. اقلامی مانند، واکسن، دارو، ریزمغذی‌ها، هزینه‌های حمل و نقل و... نیز با افزایش قیمت حدود 20درصدی مواجه شدند. این روند باعث شد تا قیمت تمام شده هر کیلوگرم مرغ زنده از 14هزار و 400 تومام به 17 تا 17هزار و 500 تومان افزایش پیدا کند. روندی که قیمت مرغ در بازار را به محدوده 25هزار تومان افزایش می‌دهد. این نرخ، نرخ منطقی و واقعی مرغ است که دلیل بروز آن، افزایش مولفه‌های زیربنایی مرغ و مواد اولیه تولید مرغ است.اما از این عدد بالاتر برآمده از رویکردهای سوداگرانه و سودجویی‌هایی است که پیرامون بازار رخ می‌دهد و نرخ مرغ را در محدوده‌های 30هزار تومان و بیشتر قرار می‌دهد. علت این افزایش قیمت به دلیل چند نرخی شدن قیمت مرغ است. یک قیمت، قیمتی است که کارگروه تنظیم بازار ارایه کرده است و 20هزار و 400 تومان است. اما بعد از اصلاح مواد اولیه ستاد تنظیم بازار این قیمت‌ها را مبتنی بر واقعیات بازار اصلاح نکرده است. عدم اصلاح قیمت‌ها یکی از دلایل ایجاد بحران در فضای تولید و عرضه مرغ کشور است. در واقع برخی از همکاران بنا به تعهداتی که به نهادهای مسوول دارند، ناچار هستند قیمت مرغ را به نرخ 20هزار و 400 تومان عرضه کنند و مابقی تولیدات خود را وارد بازار آزاد کنند که با قیمت‌های بالاتر به فروش برسانند. نکته تاسف‌آور آن است که به دلیل فقدان نظارت‌های لازم، حتی مرغ‌هایی که با قیمت مصوب 20هزار و 400 تومان هم عرضه می‌شوند سر از بازار آزاد درمی‌آورند و با نرخ‌های بیشتر به فروش می‌رسند. در واقع این روند نامتوازن باعث ایجاد نظام چند نرخی در بازار مرغ کشور شده است و فضای دلالی را در اتمسفر فروش این محصول افزایش می‌دهد. در این شرایط مطالبات تولید‌کنندگان از مسوولان نظارتی و تصمیم‌ساز کشور آن است که فضایی را فراهم کنند که با قیمت‌های اصلاح شده هم رضایت تولید‌کننده در آن لحاظ شده باشد و هم مطالبات مصرف‌کننده در آن مورد توجه قرار گرفته باشد. به عبارت روشن‌تر مرغ نیز باید در کشور به صورت تک‌نرخی عرضه شود تا مردم دیگر شاهد نوسانات هر روزه در قیمت مرغ نباشند.
