معضلات ارز چند نرخی

عباس آرگون

فعالان اقتصادی در طول سال‌های گذشته بارها اعلام کرده‌اند که اگر بنا بر برطرف کردن مشکلات اقتصادی کشور است، باید مقدمات شفافیت اقتصادی فراهم شود و در این بین کنار زدن سیاست‌های غلط و حرکت به سمت واقعیت‌های اقتصادی، بیشترین اهمیت را دارد.در سال‌های گذشته فعالان اقتصادی مشکلات و محدودیت‌هایی داشته‌اند که با اجرای تصمیم‌های درست امکان کاهش آنها وجود داشت. در این تردیدی وجود ندارد که مسائلی مانند کرونا و تحریم‌ها برای اقتصاد ایران مشکلات زیادی به وجود آورده و در صورتی که این فشارها کاهش یابد، قطعا فضای جدیدی برای رشد اقتصادی به وجود خواهد آمد اما توجه به مشکلاتی که در داخل به وجود نیامده‌اند، نباید ما را از مشکلات فعلی در داخل دور کند. در سال‌های گذشته، محدودیت‌های موجود در فضای کسب و کار باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران یا از حضور در این حوزه‌ها پشیمان شوند یا برای تداوم کارهایشان با مشکلات جدی مواجه شوند. در کنار آن قوانین سخت باعث شده تولید‌کنندگان در حوزه‌های مختلفی مانند تامین اجتماعی، مالیات و هزینه‌های ثابت تولید با مشکلات جدی مواجه شوند و این دقیقا بر ضد شعارهایی است که برای حمایت از تولید داده می‌شود. تولیدکنندگان برای ادامه کارهایشان نیاز به شفاف شدن شرایط و امکان‌پذیر شدن برنامه‌ریزی برای دوره‌های طولانی‌تر دارند. اینکه هر روز یک سیاست جدید اعلام شود و بخشنامه‌ها، با یکدیگر تناقض داشته باشند نه‌تنها کمکی به بهبود شرایط نمی‌کند که حتی اوضاع را پیچیده‌تر نیز می‌کند. یکی از مسائلی که بخش خصوصی بارها نسبت به آن هشدار داده و از تداومش انتقاد کرده بحث ارز چندنرخی و عدم شفافیت ایجاد شده در این حوزه است. وقتی ارز چندنرخی می‌شود، فضا برای رانت و سودجویی افراد فراهم می‌شود و ما در سال‌های اخیر بارها نمونه‌های آن را دیده‌ایم.  

در کنار آن، ارز دولتی به شکل کامل اجرایی نمی‌شود و بعضی شرکت‌ها از آن بهره‌مند می‌شوند و برخی مجبوردند در این فضا با آنها رقابت کنند. به این ترتیب هم هزینه تولیدکننده بالا می‌رود و هم قیمت کالاها بالا می‌رود. ما بارها گفته‌ایم که اگر بناست از اقشار کم‌درآمد حمایت شود، می‌توان این حمایت را به شکل مستقیم انجام داد و در کنار آن با واقعی کردن فضای اقتصادی، تولیدکننده باید بتواند در فضای واقعی تصمیم‌گیری کند. با عبور از ارز چندنرخی، نظم و شفافیت به اقتصاد بازمی‌گردد و در فضای رقابت، حتی امکان کاهش قیمت‌ها نیز وجود دارد اما در شرایط غیر رقابت جز اینکه فضا غیرشفاف شود و حتی کمک‌ها به اقشاری که باید آن را دریافت کنند نیز نمی‌رسد. به این ترتیب هرچه زودتر از سیاست‌های غلط بازگردیم قطعا به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.