بایدن با برجام چه می‌کند؟
وزیران خارجه امریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی از کاهش تعهدات هسته‌ای توسط جمهوری اسلامی، از ایران خواستند به برجام پایبند بماند. سه کشور اروپایی و امریکا تاکید کردند در صورت بازگشت ایران به تعهدات برجامی، ایالات متحده نیز به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد.
این اصلی‌ترین پیام بیانیه‌ای بود که در واپسین ساعات پنجشنبه شب از سوی سه کشور اروپایی و امریکا درباره برجام ارایه شد. آلمان، فرانسه، انگلیس روز پنجشنبه با صدور بیانیه مشترکی نوشتند: درخصوص ایران سه کشور اروپایی و ایالات متحده منافع اساسی خود در خصوص حفظ نظام عدم اشاعه هسته‌ای را به اشتراک گذاشتند. در این خصوص سرانجام برجام دستاوردی در دیپلماسی چندجانبه بود. سه کشور اروپایی از عزم ایالات متحده برای بازگشت به دیپلماسی و ازسرگیری گفت‌وگوهای عمیق و قابل‌اتکا بین تروئیکای اروپا و امریکا استقبال کردند.
در ادامه بیانیه آمده است: سه کشور اروپایی بر هدف مشترک خود مبنی بر بازگشت ایران به پایبندی کامل به تعهداتش ذیل برجام تاکید کردند. وزیر خارجه امریکا، آنتونی بلینکن، تاکید داشت که مطابق با گفته‌های جو بایدن، اگر ایران به پایبندی دقیق تعهداتش ذیل برجام بازگردد، ایالات متحده نیز همین کار را خواهد کرد و حاضر است که در این خصوص به گفت‌وگو با ایران مشغول شود.
در ادامه بیانیه این چهار کشور آمده است: در همین راستا، سه کشور اروپایی و امریکا از ایران خواستند که از برداشتن گام‌های بیشتر به ویژه در زمینه تعلیق پروتکل الحاقی و محدودسازی فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران خودداری کند. سه کشور اروپایی و امریکا در تاکید بر ماهیت خطرناک تصمیم برای محدودسازی دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متحد هستند و از ایران می‌خواهند پیامدهای چنین اقدامات پرمخاطره‌ای را خصوصا در این برهه که فرصتی جدیدی برای دیپلماسی ایجاد شده، درنظر بگیرد. آنها بر حمایت کامل از نقش بی‌طرفانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن در زمینه تلاش برای اجرای راستی‌آزمایی‌های ضروری و نظارت بر تعهدات هسته‌ای ایران ذیل برجام تاکید کردند. تروئیکای اروپا و ایالات متحده در این بیانیه عنوان کردند: سه کشور اروپایی و امریکا همچنین نگرانی مشترک خود درخصوص اقدام اخیر ایران مبنی بر تولید اورانیوم تا سقف غنای ۲۰ درصد و اورانیوم فلزی را ابراز کردند. این فعالیت‌ها هیچ‌گونه توجیه موجه غیرنظامی ندارند. تولید اورانیوم فلزی گامی کلیدی در جهت تولید سلاح هسته‌ای محسوب می‌شود. در این بیانیه نوشته شده است: سه کشور اروپایی از چشم‌انداز بازگشت ایران و امریکا به پایبندی به برجام استقبال کردند. سه کشور اروپایی و امریکا بر عزمشان مبنی بر تقویت برجام و رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی جامع‌تر درخصوص برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به همراه طرف‌های منطقه‌ای و جامعه بین‌المللی وسیع‌تر تاکید داشتند. سه کشور اروپایی و امریکا به همکاری بایکدیگر برای رسیدن به این اهداف متعهد هستند.
این ادعاها در حالی مطرح شده که ایران بارها اعلام کرده در صورت بازگشت تمام کشورها به برجام آماده است که تمام تعهدات خود را بار دیگر در چارچوب توافق هسته‌ای اجرایی کند. این در حالی است که دولت بایدن از زمان آغاز به کار خود بارها اعلام کرده که در صورتی تحریم‌ها را بر می‌دارد که ایران به تعهدات برجامی بازگردد. این درخواست امریکا هیچ منطق مشخصی ندارد زیرا بر اساس گزارش‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی در دوره برجام، ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده بود و وقتی اجرای این تعهدات را کاهش داد که امریکا به زیر میز مذاکره زد و اروپایی‌ها نیز برخلاف وعده‌هایشان هیچ کاری برای کاهش تحریم‌ها نکردند.
با وجود آنکه امریکا هنوز بر حرف غلط خود پافشاری می‌کند، به نظر می‌رسد دولت بایدن نخستین گام‌ها را برداشته و از چند تصمیم غلط گذشته عقب‌نشینی کرده است. دولت جو بایدن در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل خبر داد که امریکا اعلان خود مبنی بر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را که در دولت ترامپ به سازمان ملل اطلاع داده شده بود، لغو کرده است. به نقل از خبرگزاری رویترز، ریچارد میلز، نماینده موقت امریکا در سازمان ملل متحد روز پنجشنبه ۳۰ بهمن در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داد که دولت جدید ایالات متحده اعلان دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری سابق مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرده است.
دولت دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ در اقدامی خلاف عرف بین الملل، از برجام خارج شد و مایک پمپئو وزیر خارجه او نیز در ماه اوت اعلام کرد که روند ۳۰ روزه در شورای امنیت به منظور بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران یا «مکانیزم ماشه» را کلید زده است. سیزده کشور از پانزده عضو شورای امنیت این اعلان را باطل دانستند، و تاکید کردند امریکا حق استفاده از مکانیزمی که خود در تاریخ ۲۰۱۵ از آن خارج شده است را ندارد.
دولت جدید امریکا اخیرا تلاش‌هایی را برای بازگشت مجدد به برجام آغاز کرده است. مسوولان کشورمان تاکید دارند هرگونه بازگشت امریکا به برجام زمانی ارزش دارد که همه تحریم‌های ظالمانه که در دولت ترامپ علیه ایران وضع شده است، لغو شود.
تصمیم دولت بایدن برای عقب‌نشینی از اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای لغو تحریم‌های ظالمانه امریکا علیه ایران نیست و در همان دوره ترامپ نیز سازمان ملل تاکید کرد که تنها با درخواست امریکا، بازگرداندن تحریم‌های این سازمان علیه ایران ممکن نیست.
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور دعوت نمایندگان ارشد اروپا برای شرکت در نشستی با حضور گروه ١+۵ و ایران پیرامون آغاز مذاکرات درباره توافق هسته‌ای را، خواهد پذیرفت. ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در بیانیه‌ای در این باره گفت: امریکا دعوت نمایندگان ارشد اتحادیه اروپا برای شرکت در نشست ١+۵ و ایران به جهت مذاکره پیرامون راهکاری دیپلماتیم برای توافق هسته‌ای ایران را می‌پذیرد.
گروه ١+۵ اشاره به اعضای دایمی شورای امنیت سازمان ملل یعنی انگلیس، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان دارد. مقامات امریکایی تاکید کردند که تمایل‌شان به مشارکت در نشستی با حضور اعضای توافق، به معنای اعلام رضایت برای آغاز مذاکرات هسته‌ای نبوده و در عوض فقط اولین قدم دیپلماتیک برای پیدا کردن راه مذاکره پیرامون مسائل مهم است. این مقام ارشد وزارت وزارت امور خارجه امریکا افزود: تا زمانی که ننشینیم و گفت‌وگو نکنیم اتفاقی نخواهد افتاد. مشارکت ما در نشست و گفت‌وگوی‌مان به معنای این نیست که موفق خواهیم شد، اما می‌دانیم که اگر این قدم را برنداریم، شرایط از بد به بدتر تغییر خواهد کرد.
دولت امریکا قصد دارد محدودیت‌های اعمال شده بر سفر دیپلمات‌های ایرانی از سوی دولت پیشن این کشور را لغو کند. محدودیتی که در دولت ترامپ اعمال شد تحرک دیپلمات‌های ایرانی را محدود به مقر هیات ایران در نیویورک و مقر سازمان ملل می‌کرد. دومین مقام ارشد وزارت امور خارجه امریکا روز پنجشنبه گفت که امریکا در حال لغو محدودیت‌های تردد است تا دیپلماسی را برای احیای توافق بین المللی هسته‌ای تسهیل کند. این مقام امریکایی گفت: ایده پشت این اقدام برداشتن گام‌هایی در راستای مرتفع کردن موانع غیرضروری بر سر راه دیپلماسی چندجانبه از طریق اصلاح محدودیت‌ها در زمینه تردد داخلی است.
این اقدامات امریکا در حالی اجرایی شده که ایران بارها تاکید کرده در این مرحله نیازی به مذاکره مجدد نیست و اگر امریکا می‌خواهد گامی بردارد ابتدا باید با بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها حسن نیت خود را نشان دهد. با این وجود این گام‌ها می‌تواند نشانه‌ای از تغییر در سیاست‌های کلان امریکا باشد و باید دید در روزهای آینده چه تغییری در روند بازگشت به برجام رخ خواهد داد.
