حق واکسن مردم در مقابله با کرونا

مریم دهقان

«حقِ بهره‌مندی از عالی‌ترین استاندارد قابل حصول سلامتی» به عنوان یکی از حقوق بنیادین انسان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است و به عنوان یک حق بنیادی یا حق ابتدایی، اولیه، جزو حقوق طبیعی و حقوقی تخطی‌ناپذیر شناخته می‌شود که به هر انسان، در هر زمان و هر مکانی تعلق می‌گیرد. ایران نیز با تصویب قوانین و مقررات مختلف در زمینه سلامت، همچنین پیوستن به کنوانسیون‌های مختلف بین‌المللی این حق را به رسمیت شناخته است و لازم است که دولت و حاکمیت نیز لوازم و تمهیدات مورد نظر در تحقق این حق بنیادی را برای تمام افراد ملت ایران در نقاط مختلف کشور فراهم کند. موضوع بهداشت و سلامت در قانون اساسی، قوانین مدنی نیز در کنار حق انتخاب، حق برخورداری از شغل و مسکن و سایر حقوق اولیه مانند معیشت به رسمیت شناخته شده و دولت‌ها همانطور که برای حفظ امنیت و آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری می‌کنند و بودجه و امکانات تخصیص می‌دهند برای بهداشت و سلامت و استانداردهای روز بهداشت جامعه نیز اقدامات گسترده‌ای را انجام می‌دهند. حتی در قوانین عادی، در جهت کمک به بهداشت و درمان کشور و وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علاوه بر بودجه و اختصاص بخشی از درآمدهای دولت، از طریق اختصاص بخشی از حق بیمه‌های پرداخت شده مردم به بیمه شخص ثالث و سایر عوارض و پرداختی‌های مردم، منابع قابل توجهی در جهت کمک به بهداشت و درمان اختصاص یافته است. 

طرح‌های عمومی گسترده مانند واکسن فلج اطفال ،آبله‌کوبی، مقابله با مالاریا، واکسن‌های سه‌گانه و بسیاری از دیگر از طرح‌های واکسیناسیون عمومی در 100 سال اخیر در دستور کار بوده است و در مقابله با تمام پاندومی‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی، همواره واکنش به موقع دولت‌ها و کادر درمانی و بهداشتی کشور به سرعت وارد عمل شده و با آنها مقابله کرده است.  براین اساس، هم بر اساس تصریح قوانین و مقررات کشور، حقوق اولیه انسان‌ها، و منابع گسترده مالی که از بودجه دولت و منابع مردمی برای واکسیناسیون و بهداشت و درمان کشور اختصاص یافته و هم براساس ضرورت مقابله با ویروس کرونا و خطر جهش و تغییر شکل دادن عملکرد و شکل این ویروس، مقابله با آن و واکسیناسیون عمومی و گسترده آن یک ضرورت بین‌المللی برای زندگی بشر است و حتی کشورهای پیشرفته جهان که اکنون بخش عمده‌ای از جمعیت خود را واکسن زده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که اگر کشورهای دیگر به موقع واکسینه نشوند، احتمال جهش ویروس و از بین بردن تلاش‌های گسترده در واکسیناسیون جمعیت این کشورها وجود دارد و لذا قبل از اینکه این ویروس با جهش‌های نوع انگلیسی، برزیلی و آفریقایی، خطر بزرگ‌تری ایجاد کند و دوباره مانند یک ویروس جدید وارد کشورهای واکسن‌زده شود، باید تمام مردم جهان از واکسن فعلی برخوردار شوند. 

به عبارت دیگر، اقتصاد و جامعه امروز جهان، تجارت جهانی، فعالیت بشر در تمام کشورهای جهان، نیازمند استفاده از واکسن در تمام کشورهای جهان است و برای مقابله جدی با این ویروس، باید همه افراد بشر از واکسن استفاده کنند. در غیر این صورت، نه تنها جهش ویروس کرونا، می‌تواند دوباره اقتصاد و کشورهای مختلف را به تعطیلی، قرنطینه شدن، رکود اقتصاد و خانه‌نشینی مجبور کند، بلکه هزینه‌های سنگین حمایت‌های مالی در دوره کرونا، اعتبارات مالی بانک‌ها و دولت‌ها، هزینه سنگین واکسیناسیون را در کشورهای مختلف از بین خواهد برد. کشورهای صنعتی از امریکا تا اروپا و کره جنوبی و ژاپن و چین، حداقل 5 تریلیون دلار کمک مالی به اقتصاد‌های خود تزریق کرده‌اند تا با ادامه حیات خود، فرصت استفاده از واکسن را داشته باشند و با کرونا مقابله کنند. در ایران نیز صدها هزار میلیارد تومان تاکنون به اقتصاد تزریق شده و ایران نه تنها مردم کشور خود بلکه برای کمک به کشورهای همسایه از جمله افغانستان نیز باید برنامه‌های ویژه‌ای را اجرا کند تا ایمن‌سازی در ایران و کشورهای همسایه تقویت شود. وقتی 40 هزار ایرانی جان خود را در این بیماری از دست داده‌اند ضروری است که مانند دفاع از کشور در یک جنگ، مسوولیت‌پذیرتر باشیم و برای نجات جامعه و اقتصاد ایران تلاش کنیم. 

در اقتصاد ایران نیز در سال جاری، علاوه بر خسارت‌های سنگین بیکاری و تعطیلی و رکود اقتصاد، هزینه‌های بسیاری صرف مقابله با کرونا شده است، پول بسیاری چاپ شده و نقدینگی و پایه پولی رشد 40 درصدی داشته و تورم بالایی را ایجاد کرده و مواد خوراکی و پروتئینی 67 درصد رشد داشته و معیشت و زندگی را برای مردم سخت‌تر کرده است. بسیاری از صنایع و شرکت‌ها و تولیدات با مشکل بسیار مواجه شده‌اند و ادامه این مسیر می‌تواند خطرات امنیتی و اجتماعی به همراه داشته باشد. مردم علاوه بر خسارت‌های اقتصادی، نگران وضعیت و آینده خود هستند و همه این موارد، ضرورت حضور به موقع مسوولان و اجرای طرح بزرگ واکسیناسیون را برای همه مردم ایران بیش از پیش مطرح کرده است. براین اساس لازم است که در طرح بزرگ واکسیناسیون جهانی، واکسن از کشورها و شرکت‌های مختلف جهان تهیه شود و مردم ایران نیز در کنار ملت‌های اروپا و آسیا به سرعت واکسینه شوند. وقتی هند و چین با بیش از یک میلیارد جمعیت به سمت واکسینه مردم رفته‌اند برای 80 میلیون ایرانی، کار سختی نیست و توان کشور نیز امکانات لازم را فراهم خواهد کرد و تنها به مدیریت و دلسوزی و مسوولیت‌پذیری در برابر قانون نیاز دارد تا مسوولان در کنار مردم با این مشکل اساسی جامعه بشری مقابله کنند.  مسوولان کشور که برای اجرای قانون سوگند یاد کرده و از سوی مردم برای امور عمومی و اساسی کشور انتخاب شده‌اند باید توجه داشته باشند که این حق اساسی بهداشت و درمان و واکسیناسیون عمومی، در اصول مختلف قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله اصل۲۹، حق خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی را برای همگان به رسمیت می‌شناسد. همچنین منشور حقوق شهروندی نیز بر حق سلامت و کیفیت زندگی تصریح کرده است. در بعد بین‌المللی نیز در اعلامیه جهانی حقوق بشر، سلامتی را به عنوان بخشی از استاندارد مناسب زندگی تلقی و تصریح کرده است؛ همچنین میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر حق سلامت تاکید دارد.

حق بر سلامت مولفه‌هایی را دارد که یکی از مولفه‌های آن این است که شهروندان در محیط و جامعه‌ای سالم و امن زندگی کنند؛ برخورداری از محیط زندگی و اجتماع سالم، لازمه توسعه اجتماعی و رشد بالنده انسان است. لذا دولت‌ها موظف هستند تا حد امکان محیطی سالم را فراهم کنند؛ به بیان دیگر، دولت‌ها مکلف هستند برای تحقق بهداشت و سلامت همگانی سیستم بهداشتی موثر و یکپارچه‌ای را در سطح ملی تأسیس نمایند. بنابراین در راس «حق بر بهره‌مندی از استاندارد بالای سلامتی»، یک سیستم سلامتی موثر و یکپارچه قرار دارد که در برگیرنده برنامه‌های مناسب برای مراقبت‌های بهداشتی و همچنین تحقق زیرساخت‌های تعیین‌کننده حق بر سلامتی باشد.در خصوص بیماری ناخوانده کرونا، مطالبه ملی بر تهیه واکسن کرونا از حق بر سلامت نشات می‌گیرد.هر روز تاخیر در تهیه واکسنی که مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است و قابل اعتماد می‌باشد سبب تلف شدن نیروهای انسانی و سرمایه‌های انسانی می‌گردد.

در حال حاضر یکی از کشورهای جهان دوسوم جمعیت خود را واکسن زده است و حتی برای اشخاصی که به صورت غیرقانونی در کشورش سکونت دارند و شهروند محسوب نمی‌شوند و حتی مالیات پرداخت نمی‌کنند حق تزریق واکسن قائل شده است در صورتی در همین حین یک شهروند قانونی ایرانی از امکان تزریق واکسن کرونا برخوردار نمی‌باشد. به عبارت دیگر، در حال حاضر امنیت جانی یک شهروند قانونی ایرانی از امنیت جانی یک فرد غیرقانونی در کشور دیگر کمتر است. ترکیه که از کشورهای همسایه است در رتبه هشتم در بیست کشور جهان در تزریق واکسن قرار دارد. تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس، به سرعت کار واکسیناسیون را شروع کرده‌اند.