نایاب شدن نقدینگی در بازارسهام

تغییر وزنه سهام به سمت و سوی اوراق مرابحه عام دولت موجب شد تا نقدینگی بازار کم شود

گروه بورس|

به دنبال حمایت ویژه مسوولان دولتی از ابتدای سال جاری، بازارسرمایه میزبان حجم بسیار عمده‌ای از نقدینگی‌های خرد و عمده مردم بوده و با رکورد شکنی‌های مداوم شاخص کل بازار پس از گذشت زمانی تعداد سهامداران بورس از حدود 200 هزار نفر به بیش از چهار میلیون نفر البته، بدون احتساب افراد دارای سهام عدالت رسید اما در پی تغییر مسیر بازار و شروع روندهای نزولی آن دسته از سهامدارانی که بدون آگاهی و دانش کافی به‌رغم هشدارهای مکرر وارد این بازار شده بودند متحمل ضررهای سنگینی شدند و ریزش‌های بدون وقفه شاخص کل بازار آنها را مجاب کرد که سهام خود را به فروش برسانند و سرمایه خود را به بازاری دیگر منتقل کنند اما در این میان بسیاری از سهامداران سعی دارند پول خود را در همان بازارسرمایه خرج کنند و به سمت وسوی هر سهم و اوراقی می‌روند.

با بررسی کوتاه در بازارسهام متوجه می‌شویم که این روزها وزنه معامله به سمت وسوی اوراق مرابحه عام دولت سنگین شده و بخش هنگفتی از نقدینگی موجود در بازاربه سمت خرید این اوراق رفته است که براساس پیش بینی‌ها این روند تا میانه‌های هفته جاری ادامه دار خواهد بود و اگر این پیش بینی رخ دهد شاهد یک بازار با کمی تعادل نسبی خواهیم بود.

دولت طی چندین هفته گذشته سعی دارد با روزانه گسترده‌ای از اوراق را در بازار کند و این موضوع در کنار سرخ پوشی بازار سرمایه قرار گرفته تا بورس‌بازان با فروش سهام نسبت به تزریق بخشی از آن به صندوق‌ها اقدام کنند.

البته طی هفته آینده نیز فروش این اوراق ادامه دارد و براساس اطلاعیه 11 اسفندماه فرابورس فروش اوراق مرابحه عام دولت تا 18 اسفندماه یعنی میانه‌های هفته جاری ادامه دارد.

مسوولان دولتی تاکنون بخش قابل توجهی از اوراق را فروخته‌اند و تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است. برای نمونه طی روز چهارشنبه هفته گذشته که بازار کمی وضعیت متعادلی داشت دولت 20هزار میلیارد تومان اوراق در بازار به فروش رساند و این موضوع در حالی است که ارزش معاملات در بازارسهام در آخرین روز هفته گذشته 31 هزارمیلیارد تومان بوده و مشخص است که 20 هزار میلیارد تومان آن متعلق به اوراق یا همان نماد اراد و باقی مانده که حدوود11 هزار میلیارد تومان است متعلق به بورس و فرابورس با در نظر گرفتن معاملات اسناد خزانه اسلامی بوده است.

خرید بخشی از سهام توسط صندوق‌های درآمد ثابت، بخش عمده‌ای از منایع خرید اوراق از دولت را تامین می‌کند و تا زمانی که این حجم از از اوراق در بازار عرضه می‌شود و صندوق‌های بزرگ بازار مشغول خرید آن هستند، بازار سرمایه با مشکل کمبود نقدینگی رو به رو است.

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که بورس تهران همیشه حرکتی روبه جلو فارغ از عواملی مانند دلار به نقدینگی نیازمند است و طی هفته‌ها و روزهای گذشته این نقدینگی‌ها به سمت و سوی اوراق دولت رفته است. این تغییر نیز دارای دلیل است و این روند کاهشی بازار سرمایه سهامداران خود را به سمت صندوق‌های درآمد ثابت هل داده و این صندوق‌ها نیز ملزم به خرید اوراق هستند. البته اخیرا با تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار حد نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت در سهام افزایش یافت. زیرا روند کاهشی بازار سرمایه سهام داران را به سمت صندوق‌های درآمد ثابت سوق داده و این صندوق‌ها ملزم به خرید اوراق هستند. 

در نهایت باید گفت مشکل بازار غیر ارزنده بودن نیست بلکه حضور صندوق‌های بزرگ در بازار بدهی است که تمام منابع را صرف خرید اوراق از دولت می‌کنند و با اتمام این پروسه، این فشار برداشته و بازار متعادل می‌شود.

    سرخ پوشی 4 روزه شاخص

در هفته‌ای که گذشت بازارسرمایه چهار روز سرخ‌پوش و تنها یک روز سبزپوش شد. سه شنبه ۱۲ اسفند ماه، بازار پس از افت‌های پی در پی بالاخره، هرچند اندک اما رنگ رشد به خود گرفت معادل با چهار هزار واحد. با این حال دلخوشی سهامداران بیش از یک روز دوام نداشت و آخرین روز هفته با افت هشت هزار واحدی شاخص همراه شد. این روند نشان از آن دارد که همچنان احوال بازار ناخوش است. همچنان بی اعتمادی و خستگی سهامداران گریبان‌گیر حال و روز بازار بوده و طرح‌های جدیدی که برای بهبود بازار اتخاذ می‌شوند تا کنون جز نتیجه عکس به همراه نداشتند.

شاخص کل بورس در مجموع ۱۶هزار واحد افت کرد و از ارتفاع یک میلیون و ۱۹۳هزار واحد به ارتفاع یک میلیون و ۱۷۷هزار واحد رسید. شاخص کل هم وزن نیز با شیب کمی روندی نزولی را طی کرد. همچنین شاخص کل فرابورس دو روز اول هفته شاهد افت و سه روز دیگر را با رشد مواجه شد و در مجموع دو واحد افت کرد.

    تغییر مالکیت حقیقی و حقوقی

در هفته‌ای که گذشت تغییر مالکیت به نفع حقوقی بود و هیچ روزی بازار شاهد ورود پول حقیقی نبود. در مجموع حقیقی‌ها بیش از سه هزار میلیارد تومان از بازار خارج کردند. گروه‌های «بانک‌ها و موسسات اعتباری»، «فلزات اساسی» و «فرآورده‌های نفتی» به ترتیب بیشترین تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی را ثبت کردند. از طرف دیگر بیشترین تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی به ترتیب متعلق به گروه‌های «اطلاعات و ارتباطات»، «سایر محصولات کانی غیرفلزی» و «منسوجات» بود.

گفتنی است بیشترین ورود پول حقیقی به ترتیب متعلق به نمادهای «اپال»، «سصوفی»، «کاوه»، «دسانکو»، «کپشیر» و «کسعدی» بود. از طرف دیگر بیشترین خروج پول حقیقی به ترتیب متعلق به نمادهای «وتجارت»، «فملی»، «شپنا»، «شستا»، «فولاد» و «وسپهر» بود. 

ارزش معاملات در روزهای پایانی هفته‌ای که گذشت، کمی بهبود یافت اما در مجموع چنگی به دل نمی‌زد. متوسط ارزش معاملات این هفته به سه هزار و ۳۶۵میلیارد تومان رسید. همچنین بیشترین ارزش معاملات باچهار هزار و ۴۴۹میلیارد تومان متعلق به روز سه شنبه، ۱۲اسفند ماه بود. 

    وضعیت صنایع مختلف

بیشترین معاملات بورس و فرابورس در هفته‌ای که گذشت به گروه «فلزات اساسی» تعلق داشت به‌طوری که دو هزار و ۳۱۸میلیارد تومان فقط در این بخش جا به جا شد، گروه«استخراج کانه‌های فلزی» با معاملات هزار و ۸۵۱میلیارد تومانی دوم شد و «بانک‌ها و موسسات اعتباری» در جایگاه سوم قرار گرفت.

پربازده‌ترین گروه‌ها به ترتیب «منسوجات» با ۵.۲درصد، «محصولات کاغذی» با ۱.۷درصد و «استخراج زغال سنگ» با ۱.۴درصد بازدهی ثبت شدند. از طرف دیگر کم بازده‌ترین گروه‌ها به ترتیب «مخابرات» با منفی ۴.۳درصد، «شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی» با منفی ۳.۹درصد و «محصولات چوبی» با منفی ۳.۶درصد به ثبت رسیدند.

    بازارسهام درهفته‌ای که گذشت

محمد علی دهقان دهنوی، سخنگوی شورای عالی بورس، روز ۱۲ اسفند ماه در دویست و ششمین جلسه شورای عالی بورس یکی از موضوعات مهم مطرح شده در این جلسه را تصویب پیشنهادی عنوان کرد که حاصل ارزیابی و پیشنهاد سازمان بورس در قالب فعالیت صندوق توسعه بازار است.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار رسالت و هدف صندوق توسعه بازار را کمک به پایداری و ثبات بازار عنوان کرد و گفت: پیشنهادی مبنی بر حمایت از سهامداران خرد برای روند آینده بازار مطرح شد.براساس این پیشنهاد، سهامدارانی که در تاریخ امروز ارزش پورتفوی آنها۱۰ میلیون تومان یا کمتر است و ورود آنها به بازار سرمایه در سال جاری تا به امروز اتفاق افتاده است، بتوانند روی پورتفوی سهام خود نوعی ضمانت حداقل بازدهی از صندوق توسعه دریافت کنند.

محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس اظهار داشت: تاکید طرح حمایت صندوق توسعه بازار از سهامداران خرد بر ایجاد دید بلندمدت برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و در راستای حمایت از سهامداران خردی است که امسال وارد بازار شده‌اند.

وی جامعه آماری این طرح را حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر ذکر کرد و گفت: از بین افرادی که از ابتدای سال ۹۹ اولین معامله خود را انجام دادند و تعداد آنها به ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفرمی رسد، حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر دارای پرتفوی کمتر از ۱۰ میلیون تومان هستند که در راستای رفع نگرانی‌ها و انتفاع این افراد از سود بازار سرمایه، مقرر شد که یک اختیار فروش در سررسید اردیبهشت ۱۴۰۱ برای این افراد منتشر شود. مدیر عامل بورس تهران، علی صحرایی گفت: فلزات اساسی، فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها به لحاظ ارزندگی مشکل بنیادی ندارند و قاطبه بازار از جمله ۳۶ شرکت سهام عدالتی را همین‌ها تشکیل می‌دهند. مدیر عامل بورس تهران، ابهام و عدم اطمینان را مساله اصلی بازار در وضعیت فعلی دانست و افزود: در کنار این مساله نرخ ارز و برخی اخبار منتشره درمورد آن دایم به بازار پیام کاهش می‌دهد و این مساله در خروج یا عدم خروج سهامداران در بازار نقش دارد.

محمد عطایی، مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص نحوه تسویه اعتبارات شرکت‌های کارگزاری گفت: مقررات ناظر بر فعالیت شرکت‌های کارگزاری در حوزه معاملات اعتباری اوراق بهادار شامل الزامات دستورالعمل‌های خرید اعتباری و کفایت سرمایه در تمام سال و نه در پایان سال و به‌طور مستمر و یکسان اعمال شده و مورد نظارت قرار می‌گیرند. به گفته محمد عطایی، مراجع نظارتی الزامی برای تسویه اعتبارات کارگزاری‌های فعال در بازارسرمایه در پایان سال مالی شرکت‌های کارگزاری ندارند.

راضیه صباغیان، مدیر نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه مدیریت عرضه و تقاضای سهام در بازار به واسطه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری از مهم‌ترین مسائل امروز بازار سرمایه است، گفت: در جلساتی که با حضور ریاست و اعضای محترم هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی برگزار شد، دغدغه‌ای با موضوع بازنگری حد نصاب سرمایه‌گذاری در سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت مطرح شد.

باغیان افزود: بر این اساس سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف بهبود فرآیند داد و ستد سهام و تسهیل تزریق بخشی از سپرده‌های بانکی به معاملات سهام مقرر کرد، سرمایه‌گذاری در سهام برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت مجدداً الزامی شود.

جواد عشقی نژاد، عضو هیات مدیره شرکت بورس تهران در خصوص مصوبه شورای عالی بورس و حمایت از سهامداران حقیقی گفت: تصمیم شورای عالی بورس برای حمایت از سرمایه‌گذاران حقیقی در واقع این امر را منعکس می‌کند که بازار در بلندمدت سودده خواهد بود و این مساله‌ای است که نهاد ناظر نیز بر آن صحه می‌گذارد.

جواد عشقی نژاد بیان داشت: این تصمیم بسیار درستی است اما مطلوبیت آن وقتی نمایان می‌شود که سایر نهادهای تصمیم گیر کلان اقتصادی نیز همراه با تصمیمات شورای عالی بورس مبنی بر حمایت از سهامداران حقیقی همراه باشند. لازم است سایر سیاست‌گذاری‌های پولی و اقتصادی نیز همراه با شورای عالی بورس در هر تصمیم‌گیری و اجرای آن، منافع سهامداران خرد را در نظر بگیرند.

حسین فهیمی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه گفت: مجوز استفاده از امکان توثیق مکانیزه سهام جهت دریافت کارت اعتباری و تسهیلات بانکی، پیش از این تنها برای مشمولان سهام عدالت راه‌اندازی شده بود و به تازگی هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، مجوز استفاده از این امکان را برای سایر سهامداران نیز صادر کرد.

فهیمی توضیح داد: تمامی بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری قادر خواهند بود با استفاده از زیرساخت توثیق مکانیزه سهام در شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، امکان وثیقه سهام بدون مراجعه حضوری و مدارک کاغذی را برای مشتریان خود فراهم کرده و نسبت به ارایه کارت اعتباری یا تسهیلات به مشتریان خود اقدام کنند.

میرصانعی، دبیر کل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار از نبود الزام برای تسویه اعتبارات مشتریان کارگزاری‌ها تا پایان سال خبر داد و عنوان کرد که نه در قوانین وضع شده توسط سازمان بورس اوراق بهادار و نه در قراردادها و ضوابط کانون کارگزاران الزامی برای تسویه اعتبارات کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه تا پایان سال مالی وجود ندارد.

میرصانعی در پاسخ به این سوال که این موضوع چه تاثیری بر روند بازار سرمایه خواهد داشت، گفت: طبیعتا هر چقدر میزان تسویه اعتبارات بیشتر باشد، یعنی عملا مشتریان موظف هستند برای بازپس دادن این اعتبارات به فروش سهام خود اقدام کنند. به این ترتیب هر چه میزان تسویه اعتبارات بالاتر باشد، عرضه سهام تشدید شده و روند قیمتی سهام را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

در روز یکشنبه خبر عرضه اولیه سهام شرکت ریل پرداز نوآفرین با نماد «حآفرین» منتشر شد. قرار بر عرضه تعداد ۷۴۲ میلیون سهم «حآفرین» معادل ۱۰درصد از سهام شرکت، چهارشنبه (۱۳ اسفندماه) در فرابورس ایران بود.

اما این عرضه اولیه در روز سه شنبه بدون اعلام رسمی دلایل آن، لغو و به زمان دیگری موکول شد. قرار بود در این عرضه اولیه به هر کد معاملاتی حداکثر ۷۰۰ سهم در دامنه قیمتی پنج هزار و ۲۸۵ریال تا پنج هزار و ۳۸۵ریال تعلق و از این تعداد، ۶۶۸ میلیون و ۵۲۰هزارسهم در فرآیند کشف قیمت جهت عرضه به عموم اختصاص یابد و تعداد ۷۴ میلیون و ۲۸۰هزار سهم این شرکت نیز در روز پس از عرضه اولیه به صندوق‌ها با ضریب تخصیصی بازاری هر دارنده واحد صندوق تعلق گیرد.

معاملات آتی نقره نیز از ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه روز سه شنبه به‌طور آزمایشی در بورس کالای ایران آغاز شد که در ۵ دقیقه نخست این معاملات و در استقبال سرمایه‌گذاران ۲۱۶ قرارداد آتی نقره ثبت شده است. هر قرارداد آتی نقره ۱۰۰ گرم، استاندارد کالا به صورت ساچمه مطابق استاندارد ۹۹۹ و حد نوسان قیمت مثبت و منفی ۵ درصد نسبت به قیمت تسویه روز قبل است؛ قیمت تسویه در روز سررسید بر مبنای قیمت روز جهانی نقره و نرخ ارز سنا خواهد بود.

محمدرضا شاه نظری، مدیریت نظارت بر بازار گفت: به منظور ارتقای سلامت بازار سرمایه و در راستای صیانت از حقوق سهامداران و با توجه به ماده ۷ دستورالعمل انضباطی کارگزاران و ماده ۱۲ دستورالعمل اجرایی معاملات برخط، مدیریت نظارت بازار با توجه به تأثیر قابل ملاحظه برخی اقدامات معامله‌گران بر روند معاملات اقدام به مسدود نمودن ۳ ایستگاه معاملاتی و ۴۲ مورد دسترسی برخط سهامداران طی هفته گذشته نموده است که مواردی از جمله ورود سفارش خرید یا فروش و اقدام معامله در سمت دیگر، حذف نامتعارف سفارش، سفارش‌های متعدد کم حجم و معامله متفاوت با جریان بازار از دلایل این اقدامات بوده و در برخی موارد نیز به کارگزاران مربوطه تذکر داده شده است.

همایون دارابی، مدیرعامل شرکت سبدگردان داریوش در خصوص مصوبات شبانه شورای عالی بورس بیان داشت: بر اساس این مصوبه، افراد حقیقی همچنان مانند گذشته مورد حمایت نهاد ناظر قرار گرفته‌اند.

 در گذشته نیز، این حمایت‌ها به شکل‌های مختلفی صورت می‌پذیرفت مانند روزهایی که صف‌های فروش به حمایت بازارگردان‌ها متعادل می‌شد یا مثلا در مواردی که بازار منفی بود و اجازه انتشار اوراق تبعی صادر می‌شد. وی ادامه داد: سهامداران حقیقی به عنوان قشر وسیعی از دارندگان اوراق بهادار در بازار سرمایه، به دلیل ترس‌های به وجود آمده نقدینگی خود را جا‌به‌جا و به بازارهای موازی تمایل پیدا می‌کنند که بازدهی مناسبی نخواهند داشت و این روند حمایتی می‌تواند انگیزه‌ای برای ثبات آنها در بازار سرمایه شود.