قبول FATF راه‌حل مشکلات نظام بانکی
محمود جامساز
کارشناس اقتصادی
کشورها با پیوستن به FATF، هم با سیستم بانکداری جهانی تبادل برقرار می‌کنند و هم با اطمینان خاطر با دیگر کشورها وارد مراودات اقتصادی می‌شوند.
لوایح بین‌المللی با همه انتقاداتی که به آنها وارد است، از سوی اکثریت کشورها محترم شمرده شده است تا جلوی چنین یکه‌تازی‌هایی را از سوی کشور یا کشورهای خاص بگیرد که خودخواهانه با اقتصاد بین‌الملل برخورد می‌کنند. گروه ویژه اقدام مالی یکی از این لوایح است که تصریح می‌کند کشورها برای انجام مراودات اقتصادی سالم و شفاف باید یکدیگر را به رسمیت بشناسند و صداقت رفتار را در مراودات اقتصادی سرلوحه فعالیت‌های مالی قرار دهند. اما ایران جزو معدود کشورهایی است که به دلایلی که دارد هنوز همه لوایح این گروه موسوم به FATF را نپذیرفته است و همین موجب تنش‌های اقتصادی بیشتر به ویژه در سطح سیستم بانکی و انتقال ارزی شده است.اما سوال اصلی این است که در شرایطی که دولت معتقد است که باید لوایح سی اف تی و پالرمو هر چه زودتر تعیین تکلیف شوند و بیشتر از این نباید بانک‌ها را معطل گذاشت، آیا بین نظام بانکی و این لوایح ارتباط مستقیمی وجود دارد یا بدون پیوستن به چنین معاهداتی هم می‌توان ارتباطات بانکی در تجارت خارجی برقرار کرد؟ سوالی که موافقت و مخالفت با آن حتی گاهی جناح سیاسی شما را تعیین می‌کند! و بسیاری نیز، تحریم‌ها را هم دلیل و هم مدلول این وضعیت می‌دانند.
بدون شک باید پذیرفت که تصویب لوایح و کنوانسیون‌های مالی و نظام بانکی ارتباط مستقیم و معناداری با هم دارند که قابل انکار نیست. اصولا FATF به معنی گروه ویژه اقدام مالی (Financial Action Task Force) ناظر به همین موضوع است که شفافیت تراکنش‌های مالی یک اصل بین‌المللی باشد، اصلی که تقریباً تمام کشورهایی که عضو FATF هستند، آن را پذیرفته‌اند و به شفافیت مالی پایبندند.
کشورهای زیادی با پیوستن به این معاهده، هم خیلی راحت می‌توانند با سیستم بانکداری جهانی و بین‌المللی تبادل داشته باشند و هم با آسودگی خاطر و اطمینان با کشورهای عضو وارد مراودات اقتصادی شوند.
از آنجا که معاهدات FATF و پالرمو برای مقابله با جرایم سازمان یافته است و بر جلوگیری و مبارزه با پولشویی و مقابله با هرگونه تامین مالی تروریسم تاکید می‌کند، اگر در ایران تصویب شوند، کشور می‌تواند با اطمینان خاطر با تمام کشورهای دنیا ارتباط مالی داشته باشد و با این حساب از پولشویی و مافیای مالی و اتهام کمک به تروریسم خبری نخواهد بود. از سوی دیگر، جلوی جرایم سازمان یافته گرفته می‌شود و ریسک مالی کشورها در مواجهه با سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران به‌شدت پایین می‌آید.
یکی از راهکارهایی که اتحادیه اروپا مخصوصا گروه 1+5 برای حفظ برجام پس از تحریم‌های حداکثری امریکا به ایران پیشنهاد کرده بود، تصویب همین لوایح بود که آنها بتوانند اینستکس را فعال کنند و به نحوی برجام را حفظ کنند که به موجب آن، می‌شد در اروپا صندوقی ایجاد کرد تا پول‌های ایران در آنجا جمع‌آوری شود.
در واقع، با تاسیس چنین صندوقی، اروپا بنا داشت نیازها و انتظارات ایران تامین شود که به معنای پرداخت پول نقد بود اما آنها این امر را منوط به این کردند که FATF و لوایح وابسته به آن از سوی ایران تصویب و پذیرفته شود. عده بسیار کثیری مخالف آن هستند، چرا که ما مافیای مالی و دلال‌های تحریم داریم که از آب گل‌آلود بهتر می‌توانند ماهی بگیرند. بنابراین این گروه وقتی می‌توانند با دور زدن تحریم‌ها، میلیاردها دلار استفاده ببرند و حساب و کتابشان هم مشخص نباشد، چرا مخالف نباشند.وقتی FATF تصویب شود دیگر شرایط اینگونه نخواهد بود و هر کسی باید حسابش کاملا مشخص باشد و مبدا و مقصد حرکت پول کاملا مشخص شود.
وقتی طرف خارجی این معاهده را به ایران پیشنهاد داد، دولت با آن موافق بود اما مجلس به خصوص اصولگراها با آن مخالفت کردند و الان در مجمع تشخیص است که منتظر هستیم ببینیم نتیجه چه خواهد شد؟ اما آیا هنوز شانس تصویب لوایح FATF وجود دارد، هنوز عده زیادی از اصولگرایان با تصویب FATF مخالف هستند ولی دولت تصویب FATF را یک راهی برای هموار کردن مذاکرات برجام می‌داند.این امر می‌تواند راهگشای مذاکرات برجام باشد اما به این آسانی‌ها هم نخواهد بود چرا که فعلا به نظر نمی‌رسد امریکا از موضع خود عقب‌نشینی کند.
طرف امریکایی اعلام کرده که ابتدا ایران باید به تمام تعهداتی که در برجام از آن خارج شده برگردد تا آنها هم برگردند. ضمن اینکه گفته‌اند که فقط مساله برجام و مساله هسته‌ای مطرح نیست، بلکه مسائل دیگری همچون فلز اورانیوم یا اورانیوم ۲۰ درصدی که در مجلس تصویب شد و تولید موشک‌های بالستیک و تولید موشک‌های کروز از یکسو و نفوذ ایران در منطقه و نیروهای نیابتی آن در منطقه از سوی دیگر در کنار مساله مهم‌تر حقوق بشر که این مدت سر و صدا کرده، همگی اینها در مذاکرات برجام مطرح شده که یعنی این برجامی که اگر مذاکره آن شروع شود دقیقا همان برجامی که ۵ سال پیش مصوب شد، نیست.
بایدن بارها اعلام کرده که ما به یک توافق محکم‌تر و مستحکم‌تری باید برسیم که به نظر می‌رسد این‌بار مطالبات اروپایی‌ها و امریکایی‌ها پشت میز مذاکره با ایران بسیار متفاوت از هم خواهد بود که نیازمند تدوین یک استراتژی قدرتمند و هوشمند از سوی ایران است.
